Niềm hy vọng giữa hoang mang tột cùng

Vào tháng 4, Sarah Gilbert, nhà khoa học người Anh dẫn đầu nỗ lực sản xuất vắc xin Covid-19 của Đại học Oxford, cho biết cô tin tưởng 80% nhóm của mình sẽ có thể sản xuất thành công vắc xin vào tháng 9.

Đó là một tuyên bố đáng chú ý - rõ ràng là tự tin - đặc biệt là về thời điểm: vắc xin của Oxford vẫn chưa được thử nghiệm trên người và kết quả từ một thử nghiệm sơ bộ liên quan đến khỉ vẫn chưa được công bố.

Với tỷ lệ tử vong do đại dịch ở Hoa Kỳ và Anh đang tăng lên, dự báo của Gilbert đã xoa dịu những công dân đang hoảng loạn, những người được cho rằng thường mất nhiều năm để phát triển một loại vắc xin thành công.

Tờ New York Times viết rằng Oxford đã vượt lên dẫn trước đối thủ và đang “chạy nước rút nhanh nhất” về đích. Trong vòng vài tuần, Oxford đã hợp tác với gã khổng lồ dược phẩm AstraZeneca của Anh và cả hai đang ký hợp đồng trên khắp thế giới để sản xuất và phân phối hàng trăm triệu liều thuốc.

Vắc xin đã trở thành một trong những hy vọng tốt nhất của thế giới: Vào cuối tháng 8, với các thử nghiệm Giai đoạn III để xác định tính an toàn và hiệu quả đang diễn ra, thế giới đã đặt hàng cho loại vắc xin Oxford hơn bất kỳ loại nào khác, ít nhất là 2,94 tỷ liều.

Giờ đây, hy vọng của Gilbert và thế giới đang trở lại mặt đất, với thông tin rằng AstraZeneca đã tạm dừng các thử nghiệm Giai đoạn III sau khi một người tham gia ở Anh có các triệu chứng phù hợp với viêm tủy cắt ngang, một bệnh thần kinh hiếm gặp do viêm tủy sống.

Các chuyên gia nói rằng, những trở ngại như thế này không nằm ngoài dự đoán trong quá trình phát triển vắc xin. Họ chỉ ra rằng, việc AstraZeneca đang tạm dừng các thử nghiệm để điều tra là một điều tốt - một tín hiệu cho thấy hệ thống đó đang hoạt động như bình thường, rằng các công ty dược phẩm đang coi trọng vấn đề an toàn, rằng có một số tiêu chuẩn khoa học mà chính trị không thể chà đạp.

Nhưng sự gián đoạn cũng là một lời nhắc nhở rằng, không nên có một sự cường điệu nào - từ các tiêu đề vô tận trên các phương tiện truyền thông, từ các chính trị gia trên Twitter, từ chính các nhà khoa học vắc xin – về một loại thuốc sẽ cứu thế giới khỏi mầm bệnh nguy hiểm nhất trong một thế kỷ.

Những tin tức đưa ra tuần này là một lưu ý, cảnh báo cho những người nghĩ rằng sẽ có điều ma thuật có thể xảy ra, hoặc những người nghĩ rằng việc cắt giảm các giao thức an toàn để có được một điều thần kỳ.

Trên thực tế, sự tự tin và bảo đảm của nhóm Oxford / AstraZeneca đã khiến một số người ngạc nhiên ngay từ đầu.

“Tôi cảm nhận như vậy về một số công ty”, Paul Offit, giám đốc Trung tâm điều chế vắc xin tại Bệnh viện Nhi Philadelphia và là người đồng sáng tạo vắc xin rota cho biết.

“Họ sẽ thực hiện các thử nghiệm nhỏ ở Giai đoạn I, về cơ bản là các thử nghiệm về liều lượng, và sau đó nói về cách họ có thể tạo ra hàng chục triệu liều”.

“Khiêm tốn một chút thì sao?”, Offit bình luận.

Dự đoán của Gilbert phản ánh “niềm tự hào hơn là thực tế”, Michael Kinch, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đổi mới Công nghệ Sinh học và Khám phá Thuốc tại Đại học Washington ở St. Louis, nói. “Thực tế là việc phát triển một loại vắc-xin… nói chung là khá thách thức. Thông thường, bạn không thấy những vấn đề lớn sắp xảy ra".

Những khó khăn với vắc xin Oxford

Tuần này, thực tế đó đã đến với vắc xin Oxford. Một ủy ban độc lập hiện phải xác định xem liệu bệnh có liên quan trực tiếp đến vắc xin hay không - cả hai kết quả đều có thể xảy ra. Nếu cả hai có liên quan, đó có thể sẽ là dấu chấm hết cho loại vắc xin này. Nếu không, phiên tòa có thể sẽ tiếp tục sau vài tuần.

Quá trình này cũng là một lời nhắc nhở rằng, rất nhiều vấn đề khoa học về Covid-19 là khu vực chưa được khám phá. Tom Frieden, cựu giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh cho biết: “Chúng tôi không có nhiều kinh nghiệm với những loại vắc xin này”.

Các vắc xin vectơ Adenovirus, như của Oxford, là loại vắc xin tương đối mới và vắc xin mRNA - giống như những vắc xin do Moderna và Pfizer phát triển - chưa từng được sử dụng trên người trước đây. Chính quyền Trump được cho là đang lên kế hoạch phân phối các ứng cử viên Moderna và Pfizer, hiện vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm giai đoạn III, ở Hoa Kỳ vào đầu tháng 11.

Kinch lo lắng rằng, nhiều quốc gia đang đặt cược lớn vào những công nghệ vắc xin mới hơn này, đồng thời tránh xa những công nghệ cũ, lâu đời như vắc xin virus bất hoạt mà Trung Quốc đang theo đuổi. Đó là một lý do nữa để coi trọng sự an toàn với vắc xin Covid-19.

“Các nghiên cứu được thiết kế và thực hiện tốt là rất quan trọng", ông viết trong một email. “Các nhạy cảm tự miễn dịch có thể hiếm gặp ... và thường mất thời gian (vài tuần hoặc vài tháng) để phát triển".

Điều đó có nghĩa là việc vội vàng kết luận một thử nghiệm như vậy có thể quyết định chết người. “Một trong một nghìn phản ứng nghe có vẻ hiếm, ngoại trừ khi bạn mở rộng những con số đó lên đến 350 triệu người Mỹ, hoặc 7 tỷ người trên toàn thế giới, thì kết quả có thể rất thảm khốc”.

Vắc xin của đại học Oxford đã đứng đầu bảng từ ngày đầu tiên.

Một vài năm trước, Gilbert, một nhà khoa học hàng đầu tại Viện Jenner, đã tạo ra vắc xin MERS bằng cách chèn vật liệu di truyền của protein đột biến bề mặt MERS, vào một adenovirus tinh tinh suy yếu (một loại virus cảm lạnh thông thường).

Khi vào cơ thể, adenovirus sẽ lây nhiễm vào các tế bào và dỡ bỏ gen, hy vọng tạo ra phản ứng miễn dịch. Vắc xin này bắt đầu được thử nghiệm vào tháng 12 tại Ả Rập Xê Út, nơi MERS vẫn còn là mối lo ngại.

Một tháng sau, vào tháng 1, khi Gilbert nghe về một mầm bệnh bí ẩn, chết người đang hoành hành khắp Vũ Hán, cô ấy đã sẵn sàng: Nhóm của cô ấy chỉ cần chèn vật liệu di truyền từ protein đột biến của virus SARS-CoV-2 vào bên trong adenovirus của tinh tinh, thay vào đó đưa ra giả thuyết rằng sẽ tạo ra khả năng miễn dịch đối với virus mới.

“Nghiên cứu MERS cực kỳ quan trọng”, một trong những đồng nghiệp về vắc xin của Gilbert nói với Bloomberg. "Chúng tôi có thể nói,’OK, chúng ta có thể bắt đầu vào ngày mai’".

Trong thử nghiệm đầu tiên của vắc-xin, các nhà khoa học đã cấy vào cơ thể sáu con khỉ trước khi cho chúng tiếp xúc với một lượng lớn SARS-CoV-2. Adrian Hill, đồng nghiệp của Gilbert, người đứng đầu Viện Jenner, gọi kết quả là “tuyệt vời” —không một con khỉ nào được tiêm phòng có dấu hiệu ốm sau khi tiếp xúc.

Vào tháng 4, vào khoảng thời gian có kết quả về khỉ, nhóm Jenner bắt đầu lên kế hoạch sản xuất hàng loạt vắc xin của họ. Hill nói vào thời điểm đó: “Mục tiêu là có ít nhất một triệu liều vào khoảng tháng 9 và mô tả con số đó là một “mục tiêu khá khiêm tốn”.

Chiến dịch Warp Speed ​​của chính quyền Trump đã công bố khoản đầu tư hàng tỷ đô la vào tháng Năm.

Kết quả của một thử nghiệm giai đoạn I / II kết hợp vào tháng 7 không báo cáo vấn đề an toàn nghiêm trọng nào và cho thấy rằng vắc xin tạo ra kháng thể trung hòa ở những người được thử nghiệm — một kết quả được coi là “đáng khích lệ” và “đầy hứa hẹn”.

“Đây là một tin rất tích cực. Đó là một điều tuyệt vời mà các nhà khoa học & nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới và xuất sắc của chúng tôi tại @UniofOxford mang lại”, Thủ tướng Anh Boris Johnson đã tweet trước khi nói thêm, "Nhưng không có gì đảm bảo".

Nhưng vắc xin cũng gây ra những hoài nghi. Mẫu ngoáy mũi cho thấy những con khỉ từ lần thử nghiệm đầu tiên vẫn còn virus trong mũi, nghĩa là chúng vẫn có thể lây truyền virus cho người khác và số lượng kháng thể trung hòa của chúng khá thấp.

Trong một bài báo trên Forbes, cựu giáo sư Trường Y Harvard và nhà nghiên cứu ung thư và HIV nổi tiếng William Haseltine lập luận rằng, các nhà nghiên cứu của Viện Jenner không có dữ liệu để chứng minh cho tuyên bố rằng vắc xin của họ đã bảo vệ loài khỉ.

“Thời gian sẽ trả lời, liệu tiến hành các thử nghiệm trên người có phải là cách tốt nhất hay không”, ông viết. "Tôi sẽ không đặt cược vào nó”.

Trong khi đó, thử nghiệm Giai đoạn I / II đã báo cáo mức độ kháng thể trung hòa tương đương với mức độ được thấy ở bệnh nhân Covid-19 đã hồi phục, nhưng thấp hơn so với mức tạo ra bởi các ứng cử viên vắc xin khác. Và các nhà khoa học thực hiện thử nghiệm chỉ kiểm tra 35 người tham gia về kháng thể trong số 543 người đã được tiêm vắc xin.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng còn quá sớm để biết liệu loại vắc xin này, hay bất kỳ loại vắc xin nào khác, là hiệu quả hay an toàn. Dữ liệu thử nghiệm sớm và gia tăng có thể làm tăng giá cổ phiếu hoặc thậm chí đạt được hợp đồng chính phủ, nhưng nó không thể dự đoán tương lai.

Quyết định cuối cùng sẽ chỉ đến khi kết thúc các thử nghiệm lớn ở Giai đoạn III, mà AstraZeneca bắt đầu ở Hoa Kỳ vào cuối tháng 8 (công ty đã bắt đầu thử nghiệm giai đoạn II / III nhỏ hơn ở Anh, Brazil và Nam Phi vào tháng 7).

Quy trình thử nghiệm đòi hỏi sự phức tạp và thực tế phũ phàng

Lúc này, có 9 loại vắc xin khác hiện đang thử nghiệm ở giai đoạn III - chưa có kết quả chính xác. Zeke Emanuel, cựu cố vấn của Obama và là chủ tịch Khoa Đạo đức Y tế và Chính sách Y tế tại Đại học Pennsylvania, cho biết: “Hãy nói rõ: Không ai biết bất cứ điều gì về các chi tiết cụ thể của thời gian tiêm vắc xin bây giờ. Tất cả chúng ta đều đang nhảm nhí".

Điều đó không có nghĩa là các chính phủ không nên phân chia liều lượng hoặc đầu tư vào các dự án vắc xin - đó là lý do tại sao quy trình vắc xin Covid-19 diễn ra nhanh chóng trong lịch sử.

Tuy nhiên, các nhà khoa học lo ngại rằng tất cả sự cường điệu về vắc xin có thể khiến các chính trị gia phải cắt bỏ quy trình khoa học thông thường quá sớm.

Trong khi Tiến sĩ Anthony Fauci và các quan chức y tế hàng đầu của chính phủ Hoa Kỳ khẳng định Hoa, Kỳ sẽ không vội vàng trong nghiên cứu khoa học, Tổng thống Donald Trump tiếp tục thúc đẩy các nhà khoa học với những dự đoán màu hồng về vắc xin của ông, hiện là nền tảng cho chiến dịch tái tranh cử của ông, rằng Hoa Kỳ sẽ có sẵn một loại vắc xin trước ngày bầu cử.

Chỉ tháng trước, tờ Financial Times đưa tin, chính quyền Trump đang xem xét phê duyệt theo dõi nhanh vắc xin Oxford nếu kết quả từ thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối với 10.000 người có vẻ hứa hẹn, thay vì đợi cho đến khi thử nghiệm 30.000 người ở Mỹ giai đoạn III hoàn tất. (AstraZeneca cho biết họ chưa thảo luận điều này với chính quyền Trump).

Nhưng tin tức về việc AstraZeneca tạm dừng dường như đã làm các nhà khoa học thoải mái hơn một chút, xác nhận rằng các công ty dược phẩm đang tiến hành một cách thận trọng và không bỏ qua sự an toàn, ngay cả khi họ đang chịu áp lực từ chính phủ để sản xuất. Nó thậm chí còn xoa dịu một số người ban đầu hoài nghi về sự dũng cảm của đội ngũ nghiên cứu của Oxford.

Hãy xem xét thử nghiệm ở Oxford, dự kiến ​​cung cấp vắc xin cho 20.000 người và giả dược với10.000 người. Để xác định hiệu quả - tức là liệu việc tiêm chủng có bảo vệ chống lại Covid-19 nghiêm trọng hay không - đủ số lượng bệnh nhân giả dược cần phải ốm nặng để cho thấy rằng có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm.

Điều đó chỉ mất tổng cộng khoảng 150 trường hợp nhiễm Covid-19 - một ngưỡng có thể đạt được khá nhanh, đặc biệt là trong khi virus Corona vẫn còn phổ biến. Nó có thể xảy ra trước khi tất cả 30.000 người đăng ký tham gia thử nghiệm.

Nhưng dừng quá sớm có thể đồng nghĩa với việc không bắt được các tác dụng phụ hiếm gặp. Frieden nói: “Điều mà nhiều người trong chúng tôi lo sợ là FDA sẽ tìm thấy một tín hiệu hiệu quả trước khi việc đăng ký 30.000 hoàn tất, và sau đó họ sẽ phê duyệt nó cho ít nhất một số nhóm”, với Giấy phép Sử dụng Khẩn cấp. Ông cảnh báo: “Việc ghi nhận tính hiệu quả dễ dàng hơn nhiều so với ghi nhận sự an toàn”.

Vì vậy, điều gì tiếp theo cho vắc xin Oxford? Đây là lần thứ hai AstraZeneca tạm dừng thử nghiệm vì lý do an toàn; trong trường hợp đầu tiên, người tham gia cuối cùng được chẩn đoán mắc bệnh đa xơ cứng, được coi là không liên quan đến vắc xin. Nhưng sự cố thứ hai này có thể phải xem xét lại trường hợp cuối cùng đó.

“Đây là một thói quen thường ngày, khi đề cập đến việc tạm dừng các thử nghiệm vắc xin”, Michael Mina, giáo sư dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Harvard T. H. Chan cho biết. “Nhưng đây cũng là những phần của lộ trình, điều có thể là nguyên nhân khiến vắc xin bị hỏng – đó là lý do tại sao chúng tôi tập trung vào vấn đề an toàn ở giai đoạn này… Chúng tôi chỉ không có đủ thông tin để biết phải làm gì cho điều này”.

“Tuy nhiên, viêm tủy cắt ngang vừa hiếm gặp vừa là một biến chứng có thể phát sinh từ… vắc xin”, ông nói thêm.

Nếu bệnh được phát hiện là không liên quan, các cuộc thử nghiệm của AstraZeneca sẽ tiếp tục. Giám đốc điều hành của công ty cho biết hôm thứ Năm rằng, vắc xin của họ vẫn có thể sẵn sàng vào cuối năm nay. Các chuyên gia đoán nếu vắc xin là tác nhân gây bệnh, AstraZeneca sẽ hủy thử nghiệm và ngừng sử dụng vắc xin.

Về mặt lý thuyết, một công ty có thể tìm kiếm sự chấp thuận và FDA chấp thuận, một loại vắc xin có tác dụng phụ nghiêm trọng rất hiếm gặp. Nhưng điều đó cực kỳ khó xảy ra. Kinch nói: “Thiệt hại về danh tiếng đối với một công ty có thể rất khốc liệt”.

Emanuel cho biết thêm: “Ngay cả khi đó không phải là một bản án tử hình theo quy định, thì đó cũng là một bản án được công chúng tin tưởng”.

Nếu vắc xin này được chứng minh là độc hại, đó không phải là lý do để hoảng sợ. Có hơn 200 công trình nghiên cứu đang được phát triển và hầu hết các chuyên gia đều tin tưởng rằng ít nhất một số có khả năng hoạt động.

Dù điều gì xảy ra, các nhà khoa học nói, đây là một lời nhắc nhở rằng các nhà phát triển vắc xin không bao giờ có thể dự đoán được mức độ an toàn của vắc xin. Emanuel đề cập đến Maurice Hilleman - một nhà vi sinh vật học nổi tiếng, người đã tạo ra hơn 40 loại vắc xin trong sự nghiệp của mình, cứu sống vô số người: “Anh ấy từng nói rằng anh ấy không ngủ thoải mái về sự an toàn của một trong những loại vắc xin đó, cho đến khi 3 triệu người có vắc xin”.

Offit cho biết anh ta đã không phát hiện ra một tác dụng phụ nghiêm trọng hiếm gặp của vắc xin virus rota cho đến khi FDA phê duyệt. Thử nghiệm giai đoạn III của ông đã thu hút 72.000 trẻ sơ sinh ở 11 quốc gia và mất bốn năm để hoàn thành.

Vắc xin vẫn được sử dụng, vì nó cứu sống nhiều người hơn mức cần thiết. Nhưng kinh nghiệm đó đã dạy cho anh một bài học: “Con đường đến thành công thường trải đầy bi kịch. Thường phải trả giá bằng sinh mệnh của con người".