Định hướng quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW

Trong dòng chảy thảo luận sôi nổi về Nghị quyết 71-NQ/TW, Báo Nhà báo và Công luận đã ghi nhận nhiều ý kiến tâm huyết từ giới chuyên gia, nhà khoa học.

Ở bài viết này, GS.TSKH Dương Quý Sỹ, Chủ tịch Hội đồng Trường Cao đẳng Y tế Lâm Đồng, Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục & Phát triển nhân lực sẽ phân tích sâu từ góc nhìn của một cơ sở GDNN.

Nghị quyết 71- NQ/TW được ban hành ngày 22/8/2025 nhằm tạo đột phá trong giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) Việt Nam, là bước ngoặt quan trọng cho giáo dục đại học và GDNN.

Nghị quyết 71- NQ/TW thể hiện tầm nhìn chiến lược của Bộ Chính trị về phát triển nguồn nhân lực theo xu hướng toàn cầu hóa giáo dục dựa trên làm chủ công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, gìn giữ giá trị truyền thống, tiếp thu tinh hoa nhân loại và chuẩn mực quốc tế, đào tạo công dân Việt Nam trở thành công dân toàn cầu.

Theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW giáo dục đại học được xác định là nòng cốt đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; “GDNN là trụ cột phát triển nhân lực kỹ năng, gắn chặt với nhu cầu doanh nghiệp và thị trường lao động”, bảo đảm liên thông hiệu quả trong 8 bậc của khung trình độ quốc gia và tương thích khung khu vực/quốc tế.

Theo tinh thần của Nghị quyết 71- NQ/TW, các cơ sở GDNN được chủ động quyết định và tổ chức thực hiện việc dạy – học phù hợp điều kiện của mình, chủ động trong tuyển dụng, bổ nhiệm lãnh đạo/quản lý và thu hút nhân lực chất lượng cao trong nước và từ nước ngoài; tự chủ học thuật, chương trình, mô-đun kỹ năng nghề, đào tạo song ngữ, đào tạo gắn kết với doanh nghiệp; tự chủ tài chính gắn cơ chế đặt hàng theo kết quả;

Đồng thời phải tự chịu trách nhiệm thông qua kiểm định độc lập, công khai dữ liệu, chuyển đổi số hệ sinh thái giáo dục thường xuyên, học tập suốt đời và mở rộng hợp tác quốc gia và quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo và gắn với việc làm, hướng tới hội nhập khu vực/quốc tế trong GDNN.

Nghị quyết 71- NQ/TW đã mang lại quan điểm đổi mới mang tính đột phá cho phát triển GDNN, lấy “tự chủ đi kèm trách nhiệm giải trình” và hội nhập theo chuẩn khu vực/quốc tế làm mục tiêu xuyên suốt.

Về thể chế và quản trị, Nghị quyết 71- NQ/TW yêu cầu đẩy mạnh phân cấp - phân quyền gắn với cơ chế giám sát, kiểm tra hiệu quả, chuyển từ quản lý hành chính sang quản trị hiện đại, tinh gọn bộ máy, làm rõ vai trò chủ thể lãnh đạo và thẩm quyền chịu trách nhiệm ở các cơ sở GDNN, vận hành theo mục tiêu - kết quả, tinh gọn các thủ tục hành chính.

Điểm mới nổi bật trong quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 71- NQ/TW là tính đột phá về tư duy chiến lược và chính sách mang tính toàn diện, đồng bộ từ đổi mới thể chế đến cơ chế đặc thù: “bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho cơ sở GDNN, không phụ thuộc mức độ tự chủ tài chính”.

Đặc biệt là quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình trong các cơ sở GDNN theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng trong việc đạt được mục tiêu của GDNN theo quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 71- NQ/TW: GDNN được xác định giữ vai trò then chốt trong phát triển lực lượng lao động kỹ năng cao, gắn “học đi đôi với hành”, “nhà trường gắn với xã hội”; đến năm 2030 phải có ít nhất 80% cơ sở GDNN đạt chuẩn quốc gia, 20% được đầu tư hiện đại tương đương các nước phát triển ở châu Á, tỷ lệ học sau trung học phổ thông đạt 50%, tỷ lệ lao động nghề có trình độ cao đẳng/đại học trở lên đạt 24%;

Tầm nhìn đến năm 2045 Việt Nam có hệ thống GDNN hiện đại, công bằng và chất lượng, mọi người dân có cơ hội học tập suốt đời, nguồn nhân lực nghề chất lượng cao trở thành động lực và lợi thế cạnh tranh cốt lõi của đất nước, góp phần đưa Việt Nam thành nước phát triển, có thu nhập cao.

Do vậy định hướng quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình trong các cơ sở GDNN theo tinh thần của Nghị quyết 71- NQ/TW phải được thực thi nhằm bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện không phụ thuộc mức độ tự chủ tài chính; đồng thời phải tự chịu trách nhiệm giải trình thông qua hệ thống bảo đảm chất lượng nội bộ vững mạnh, kiểm định độc lập quốc gia/ quốc tế định kỳ, công khai dữ liệu số hóa và bộ chỉ số minh bạch trong tuyển sinh, tốt nghiệp, việc làm, chuẩn năng lực quốc gia/khu vực/quốc tế; đưa kiểm định/xếp hạng cơ sở GDNN như tiêu chí giám sát năng lực quản trị và là điều kiện bảo đảm cho việc thực thi quyền tự chủ.

Theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW, quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong các cơ sở GDNN về chuẩn hóa nguồn nhân lực nghề và nghề chất lượng cao cần phải dựa trên các văn bản pháp quy về sự gắn kết chặt chẽ với chuẩn của khung trình độ quốc gia, thúc đẩy liên thông ngang - dọc (liên thông lên) và công nhận lẫn nhau với khung khu vực/quốc tế, nâng chuẩn đầu ra theo tiêu chí so sánh/đối chiếu tiệm cận với chuẩn năng lực nghề quốc tế.

Quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong cơ sở GDNN phải dựa trên các Thông tư/Nghị định trong việc chuyển từ cơ chế phân bổ nguồn lực sang định hướng quản trị theo kết quả đầu ra, mở rộng đặt hàng giao nhiệm vụ ở các ngành mũi nhọn, công nghệ cao và phục vụ công nghệ cao, khuyến khích đối chiếu công khai minh bạch các chuẩn năng lực giữa các cơ sở GDNN trong và ngoài nước, bảo đảm cho người học tiếp nhận được thông tin theo quyền lợi được thụ hưởng.

Quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong cơ sở GDNN theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW mang tính toàn diện trong các hoạt động dạy – học và quản trị về số hóa, xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời với hồ sơ học tập điện tử, dữ liệu số hóa trực tuyến dùng chung, học liệu mở, học theo tín chí /mô-đun được công nhận liên thông quốc gia và quốc tế.

Định hướng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong các cơ sở GDNN theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW cần phải được phát triển ở mức độ chính sách vĩ mô liên quan đến việc gắn kết đào tạo với thị trường lao động, dự báo nhu cầu nguồn nhân lực nghề - nghề chất lượng cao quốc gia/khu vực và toàn cầu;

Mở rộng đào tạo gắn với nhu cầu doanh nghiệp /công ty liên doanh đa quốc gia, phát triển đào tạo kép và đào tạo song ngữ, đào tạo chương trình nước ngoài được chuyển giao; Đồng xây dựng chuẩn năng lực với doanh nghiệp, thúc đẩy đầu tư công - tư và xã hội hóa trong GDNN; xây dựng các trung tâm khu vực về đào tạo mô phỏng nghề theo chuẩn năng lực quốc gia và quốc tế.

Quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong cơ sở GDNN theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW có vai trò đặc biệt quan trọng trong hội nhập đào tạo nghề quốc tế, thu hút chuyên gia/giảng viên quốc tế bằng chính sách ưu đãi, hỗ trợ giảng viên nghề học tập, bồi dưỡng ở nước ngoài trong các ngành nghề chuyên sâu và công nghệ cao, trao đổi sinh viên quốc tế;

Thực thi cơ chế giảng viên đồng cơ hữu quốc gia – quốc tế trong GDNN, gắn liền với đồng cấp bằng và liên kết đào tạo toàn cầu, mở rộng thỏa thuận hợp tác và tham gia tổ chức bảo đảm chất lượng quốc tế để tăng công nhận tín chỉ/chứng chỉ hay bằng cấp, tiếp cận các quỹ tín dụng hỗ trợ đào tạo nghề quốc gia và quốc tế.

Sau cùng, định hướng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trong cơ sở GDNN theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW cần phải được thực thi trong chuẩn hóa nguồn nhân lực nhà giáo GDNN thông qua các hoạt động nhằm mục tiêu nâng chuẩn nghề nghiệp nhà giáo, bồi dưỡng năng lực ngoại ngữ, năng lực số trong hoạt động dạy học và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cơ chế chính sách đãi ngộ để thu hút – giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài trong GDNN.

Do vậy để đạt được mục tiêu chỉ đạo của Nghị quyết 71- NQ/TW về đột phá trong phát triển GDNN gắn liền với đột phá về quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình, các cơ sở GDNN cần phải linh hoạt, sáng tạo trong quản trị theo hướng tiên tiến; hội nhập sâu rộng khu vực và toàn cầu về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực chất lượng cao; nâng cao tính minh bạch và chịu trách nhiệm toàn diện trước người học, doanh nghiệp và xã hội; phấn đấu đạt mục tiên trước thời hạn theo tinh thần Nghị quyết 71- NQ/TW: “Đến năm 2045 Việt Nam có hệ thống GDNN hiện đại, nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành động lực và lợi thế cạnh tranh đưa Việt Nam thành nước phát triển, có thu nhập cao”.