Mỹ đã nhập khẩu lượng sản phẩm dầu trị giá 192 triệu USD từ một nhà máy lọc dầu có cổ phần thuộc sở hữu của một công ty Nga đang bị Washington trừng phạt, theo dữ liệu từ một nhóm nghiên cứu độc lập mà Newsweek tiếp cận được.

Sau khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine vào ngày 24/2/2022, Mỹ cùng nhiều nước phương Tây áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt kinh tế và thương mại nhằm gây áp lực lên nền kinh tế Moscow, trong đó có lệnh cấm nhập khẩu dầu từ Nga.

Tuy nhiên, một lộ trình giúp Nga tiếp tục xuất khẩu dầu sang phương Tây đã sớm xuất hiện. Moscow chuyển dầu sang các nước thứ ba không tham gia trừng phạt, sau đó các quốc gia này tiếp tục bán sản phẩm nhiên liệu ra thị trường quốc tế thông qua các công ty trung gian.

Kremlin, Nhà Trắng, Bộ Tài chính và Bộ Ngoại giao Mỹ, cùng các nhà máy lọc dầu liên quan đều không phản hồi yêu cầu bình luận của Newsweek về vấn đề này.

Chi tiết đáng chú ý

Nayara Energy, một công ty lọc dầu có cổ phần của tập đoàn năng lượng quốc doanh Nga Rosneft, đã xuất khẩu 124 triệu euro (135 triệu USD) dầu được tinh chế từ dầu thô Nga sang Mỹ trong giai đoạn từ tháng 1/2024 đến cuối tháng 1/2025. Con số này chiếm phần lớn trong tổng giá trị 192 triệu USD xuất khẩu của công ty này vào Mỹ trong cùng kỳ.

Nayara Energy thuộc sở hữu của ba công ty, trong đó Rosneft nắm giữ 49,13% cổ phần từ năm 2016. Rosneft hiện nằm trong danh sách trừng phạt của Washington, đồng nghĩa với việc bị cấm tiếp cận các tổ chức tài chính và giao dịch thương mại với Mỹ.

Khi Rosneft mua lại cổ phần Nayara, Giám đốc ngân hàng nhà nước Nga VTB, ông Andrey Kostin từng chia sẻ với Reuters rằng việc chỉ nắm giữ 49% cổ phần là nhằm tránh ngưỡng 50%, mức có thể khiến Nayara phải chịu các biện pháp trừng phạt giống như Rosneft. Nếu sở hữu trên 50%, Nayara Energy có thể phải đối mặt với các hạn chế thương mại từ Mỹ.

Ngoài Rosneft, Nayara Energy còn thuộc sở hữu của tập đoàn đầu tư năng lượng Hara Capital Sarl (Ý) và United Capital Partners - một công ty đầu tư của Nga có trụ sở tại Cyprus. Nhà sáng lập United Capital Partners, ông Ilya Sherbovich, hiện nằm trong danh sách trừng phạt của Ukraine, theo Reuters.

Dữ liệu về các lô hàng nhập khẩu được cung cấp bởi Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA), sử dụng dữ liệu từ công ty tình báo thương mại toàn cầu Kpler để theo dõi hoạt động xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga.

Kpler thu thập dữ liệu từ hệ thống nhận diện tự động (AIS) theo thời gian thực, kết hợp với thông tin hải quan. Ngoài ra, CREA cũng sử dụng cơ sở dữ liệu vận tải biển Equasis để xác định chủ sở hữu tàu vận chuyển dầu.

Ý kiến chuyên gia

Trao đổi với Newsweek, ông Maximilian Hess, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại và tác giả cuốn Chiến tranh Kinh tế: Ukraine và Xung đột Toàn cầu giữa Nga và Phương Tây, nhận định giao dịch với Nayara không vi phạm lệnh trừng phạt nhưng cho thấy “những kẽ hở” trong hệ thống kiểm soát.

Ông Kyle Haynes, phó giáo sư tại Khoa Khoa học Chính trị, Đại học Purdue (Mỹ), đánh giá: “Những trò chơi ‘mèo vờn chuột’ kiểu này rất phổ biến. Các quốc gia bị trừng phạt luôn tìm cách lách luật thông qua trung gian, công ty bình phong hoặc buôn lậu”.

Kể từ khi xung đột tại Ukraine nổ ra năm 2022, Nga đã thu về tổng cộng 847 tỷ euro từ xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch.

Tác động và diễn biến tiếp theo

Việc Mỹ có tiếp tục siết chặt lệnh trừng phạt với Nga hay không vẫn là một câu hỏi lớn, trong bối cảnh quan hệ địa chính trị toàn cầu đang có nhiều thay đổi.

Từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức vào tháng 1/2025, chính quyền Washington đã cải thiện quan hệ với Moscow và thúc đẩy đàm phán nhằm tìm kiếm giải pháp chấm dứt xung đột giữa Nga và Ukraine.

Bà Hilary Ingham, giáo sư kinh tế tại Đại học Lancaster (Anh), nhận định vấn đề trừng phạt có thể trở nên "kém quan trọng hơn" nếu có thay đổi trong chính sách của Mỹ.

“Nếu Washington thực sự giảm nhẹ các lệnh trừng phạt với Moscow, đó sẽ là một bước ngoặt lớn, vì hiện có bằng chứng rõ ràng cho thấy các biện pháp trừng phạt đang bắt đầu tác động mạnh đến kinh tế Nga, gây ra lạm phát đáng kể”, bà Ingham nói với Newsweek.

Ông Haynes bổ sung: “Nếu Tổng thống Trump mở lối thoát kinh tế cho Nga, Moscow có thể duy trì cuộc chiến tại Ukraine lâu hơn, sau đó phục hồi nền kinh tế và tiếp tục gia tăng áp lực lên các nước châu Âu, bao gồm cả các quốc gia thuộc NATO, với tốc độ nhanh hơn”.

Dũng Phan (Theo Newsweek)