Cụ thể, Cục Đường sắt Việt Nam đề xuất phân quyền cho 26 UBND tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương đầu tư, bảo trì, khai thác đường sắt kết nối đường sắt đô thị.

Đường sắt chuyên dùng, các cảng biển lớn, cảng cạn, cảng thủy nội địa, khu kinh tế, khu du lịch... trên địa bàn với mạng lưới đường sắt quốc gia; đường sắt kết nối nội vùng.

Đối với các tuyến đường sắt quốc gia qua địa bàn từ 2 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trở lên, UBND tỉnh chỉ được phân quyền sau khi có ý kiến của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) và Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.

Theo Cục Đường sắt, từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực đến nay, chưa có dự án đầu tư phát triển đường sắt quốc gia theo hình thức đối tác công tư. Việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách hạn hẹp của Nhà nước.

Giai đoạn 2016 - 2020, Bộ GTVT thực hiện đầu tư 4 dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh trong kế hoạch trung hạn nhằm đảm bảo an toàn giao thông, từng bước nâng cao năng lực thông qua gồm:

Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Hà Nội - Vinh; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Vinh - Nha Trang; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Nha Trang - Sài Gòn; Dự án cải tạo, nâng cấp các cầu yếu và gia cố trụ chống va xô.

Đồng thời chuẩn bị đầu tư các dự án: Cải tạo khu gian Hòa Duyệt - Thanh Luyện, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh; Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; Dự án đường sắt Sài Gòn - Cần Thơ; Dự án đấu nối ray giữa ga Lào Cai với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc).

Các dự án quan trọng quốc gia tạo động lực giai đoạn trung hạn 2025 - 2030 (đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành; Đường sắt phía Đông: Ngọc Hồi - Lạc Đạo).

Những dự án này đều do Bộ GTVT tổ chức thực hiện bằng nguồn ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Mặt khác giai đoạn 2016-2021, nguồn vốn Ngân sách nhà nước bố trí cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt chỉ đạt 6,8% toàn ngành GTVT. Trong đó vốn cho đầu tư, cải tạo, nâng cấp đường sắt quốc gia chỉ đạt khoảng 21.288 tỷ đồng, trung bình 2.129 tỷ đồng/năm.

Đánh giá của Cục Đường sắt Việt Nam, với kinh phí được bố trí như vậy chưa đảm bảo được mục tiêu chính sách của Nhà nước về phát triển đường sắt nêu tại Luật Đường sắt 2017.

Trong khi đó, theo Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, nhu cầu vốn đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia đến năm 2030 cần khoảng 240.000 tỷ đồng.

Nhưng thực tế hiện nay, ngân sách Nhà nước bố trí cho đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt giai đoạn 2021 - 2025 mới được 14.025 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 5,8% so với nhu cầu.

Vì vậy để thực hiện được mục tiêu phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, tại dự thảo báo cáo, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng cần huy động các nguồn lực đầu tư đường sắt ngoài vốn ngân sách Trung ương.