Phát ngôn viên của Ủy ban châu Âu bà Dana Spinant tỏ ra thận trọng ở Brussels khi bị hỏi về Hồ sơ Pandora.

"Chúng tôi đã thấy điều đó trên các phương tiện truyền thông như các bạn", bà nói khi trả lời câu hỏi của các phóng viên. "Chúng tôi không có quyền đưa ra bất kỳ bình luận nào về tên cá nhân hoặc thực thể cá nhân được đề cập trong các bài báo đó".

Tuy nhiên, nhiều khả năng cơ quan điều hành của EU sẽ thể hiện sự quan tâm đến trường hợp của cựu Ủy viên Chính sách Người tiêu dùng và Sức khỏe Châu Âu ông John Dalli, người Malta. Ông Dalli đã bị buộc phải từ chức vào năm 2012 sau khi dính vào một vụ bê bối vận động hành lang liên quan đến các sản phẩm thuốc lá, mặc dù ông vẫn nhận lương hưu với tư cách là cựu ủy viên châu Âu.

Theo báo cáo mới của Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ), ông Dalli đã thành lập một công ty vỏ bọc ở Quần đảo Virgin thuộc Anh vào năm 2006. Ông nói với ICIJ rằng ông chưa bao giờ sử dụng công ty này và do đó đã không báo cáo nó với Quốc hội Malta, theo khuyến nghị của pháp luật.

Hôm thứ Hai (4/10), một ngày sau khi tiết lộ trong Hồ sơ Pandora được công bố, Ủy ban châu Âu khẳng định rằng EU đã làm nhiều việc trong 5 năm qua để giải quyết việc trốn thuế. Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu ông Daniel Ferrie cho biết hành vi rửa tiền được xử lý nghiêm khắc hơn và việc trao đổi thông tin xuyên biên giới được thúc đẩy. Ông nói thêm rằng một luật nữa để hạn chế các công ty vỏ bọc, thường đóng vai trò là phương tiện tránh thuế, được lên kế hoạch bỏ phiếu vào cuối năm 2021.

Ông Ferrie nói: "Chúng tôi đã đưa ra một chương trình nghị sự khá tham vọng chống lại việc trốn thuế. Chúng tôi có một trong những tiêu chuẩn cao nhất trên thế giới. Tuy nhiên, chúng ta không thể tự mãn".

Chính sách 'chắp vá' của EU

ICIJ từng công bố Hồ sơ Panama vào năm 2017, trong đó vạch trần các chiến thuật được các chính trị gia, vận động viên, người nổi tiếng và tỷ phú sử dụng để trốn thuế trên quy mô lớn. Danh sách các thiên đường thuế của EU chỉ bao gồm một quốc gia xuất hiện trong các báo cáo mở rộng của Pandora Papers: Panama. Một số thành viên của Nghị viện châu Âu đã kêu gọi mở rộng danh sách.

"Danh sách thiên đường thuế của EU hầu như không hiệu quả trong cuộc chiến chống trốn thuế", ông Sven Giegold, thành viên của tiểu ban về thuế của Nghị viện châu Âu, nói với DW. Ông nói: “Danh sách này chỉ là một phần chắp vá. Một số thiên đường thuế quan trọng đang bị thiếu".

Ông Giegold cho biết cần có các tiêu chí nghiêm ngặt hơn để xác định các thiên đường thuế. Ông gọi việc các Bộ trưởng Tài chính EU loại bỏ các quốc gia khỏi danh sách là điều không thể hiểu được.

Ông Markus Ferber, một thành viên của Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo của Bavaria, Đức, và là Phó chủ tịch Ủy ban Kinh tế và Tiền tệ của Nghị viện châu Âu, cũng cho rằng các biện pháp của EU là không phù hợp. Ông Ferber nói, danh sách các thiên đường thuế vẫn là một "con hổ giấy".

Ông nói thêm, các Tộ trưởng tài chính EU đang thể hiện quá nhiều cân nhắc. "Bạn sẽ chỉ có thể đối phó với các thiên đường thuế bằng các biện pháp trừng phạt cứng rắn", ông nói. "Chúng tôi cần một nỗ lực mới để thiết lập một danh sách đen, danh sách này sau đó phải thực sự bao gồm tất cả các đối tượng tình nghi thông thường và có thể bị xử phạt. Nếu không, các thiên đường thuế hiện tại sẽ đơn giản tiếp tục hoạt động như trước đây".

Không có cách sửa chữa nhanh chóng cho vấn đề. Việc áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu sẽ được quyết định vào cuối tháng 10 tại hội nghị thượng đỉnh G20, nhưng cũng sẽ không đưa ra biện pháp khắc phục nhanh chóng.

Mức thuế tối thiểu theo kế hoạch, cũng sẽ áp dụng cho các thiên đường thuế trước đây từ năm 2023, sẽ chỉ được áp dụng cho các công ty lớn. Những cá nhân như ông Dalli và cựu Thủ tướng Anh Tony Blair và Thủ tướng Séc Andrej Babis, những người cũng có tên trong Hồ sơ Pandora, có thể sẽ không phải chi trả thuế.

Ông Blair và vợ, bà Cherie, được cho là đã tiết kiệm được hơn 300.000 bảng Anh tiền thuế tài sản khi mua một tòa nhà ở London thông qua một công ty vỏ bọc vào năm 2017. Bà Cherie Blair đã phủ nhận sự không đúng đắn và chỉ ra rằng các giao dịch này không bất hợp pháp.

Ông Babis gợi ý rằng việc xuất bản các bài báo được đưa ra trùng với cuộc bầu cử quốc hội ngày 8-9/10 ở Cộng hòa Séc. Ông cũng đã phủ nhận mọi hành vi sai trái. Ông cho biết, số tiền mà ông dùng để mua một lâu đài ở miền nam nước Pháp với giá 15 triệu euro thông qua các công ty vỏ bọc đến từ các tài khoản ngân hàng của Séc và đã bị đánh thuế đầy đủ.

Thủ tướng tỷ phú của Cộng hòa Séc đã bị Brussels chú ý ngay cả trước khi Hồ sơ Pandora. Mặc dù ông đã chính thức giao quyền điều hành tập đoàn Agrofert của mình cho những người được ủy thác để tuân thủ luật chống xung đột lợi ích vào năm 2017, ông Babis được cho là vẫn giữ quyền kiểm soát chính tập đoàn. Các kiểm toán viên của EU phát hiện ra rằng Thủ tướng có xung đột lợi ích vì Agrofert nhận được trợ cấp từ Liên minh châu Âu, ngân sách mà chính ông Babis đã hỗ trợ đàm phán. Sau những tiết lộ đó, Ủy ban Châu Âu đã ngừng viện trợ cho Agrofert.

Tránh né không phải là bất hợp pháp

Những tiết lộ mới nhất của ICIJ còn có tên Tổng thống Montenegro ông Milo Dukanovic và Bộ trưởng Tài chính Hà Lan ông Wopke Hoeskstra. Ông Dukanovic sở hữu một số công ty nước ngoài ở Quần đảo Virgin thuộc Anh, mà ông đã ký hợp đồng với con trai mình trước khi nhậm chức. Ông Dukanovic đã phủ nhận mọi hành vi sai trái, theo ICIJ. Ông Hoeskstra cho biết ông đã bán cổ phần của mình trong các công ty vỏ bọc một thời gian ngắn trước khi trở thành Bộ trưởng vào năm 2017.

ICIJ chỉ ra rằng các kế hoạch tiết kiệm thuế và lập kế hoạch thuế tích cực không phải là bất hợp pháp trong hầu hết các trường hợp. Hồ sơ Pandora không thể chứng minh liệu các bên có thực sự trốn thuế hay không. Tuy nhiên, những người giàu thường sử dụng các lỗ hổng về thuế và các lối tắt pháp lý.

Những lời hứa của một số nhà lập pháp EU về việc chống trốn thuế đã trở nên vô nghĩa vì các thành viên của khối như Malta và Síp thường đóng vai trò là nơi trú ẩn thuế nổi tiếng. Theo Hồ sơ Pandora, một trong những trung tâm lớn nhất cho các công ty cổ phần, quỹ tín thác và các công ty có vỏ bọc có lẽ là Mỹ, đồng minh thân cận nhất của EU.