Bốn mươi năm vẽ Bác

Học hết phổ thông, Xuân Phúc đi lính. Anh được phiên chế vào Ban Tuyên huấn thuộc Phòng Chính trị, sư đoàn 442, Quân khu Bốn. Hành trang của anh thanh niên Xuân Phúc ngoài quân trang còn có thêm những hộp màu và bút vẽ. Hiện nay, tại phòng truyền thống của Sư đoàn này vẫn treo một bức tranh khá lớn chân dung của Bác. Đây chính là tác phẩm của họa sĩ Xuân Phúc.

Rời quân ngũ, anh về công tác tại Thanh Hóa, qua các đơn vị như Công ty Chiếu bóng thành phố, Trung tâm Mỹ thuật Lam Sơn... rồi nghỉ theo chế độ 176. Nhưng nhiều bạn bè, đồng nghiệp và những người yêu mến anh gọi anh bằng cái tên “Xuân Phúc – Họa sĩ vẽ Bác Hồ”.

Họa sĩ Trần Xuân Phúc kể: “Tranh chân dung Bác Hồ thì tôi vẽ từ rất lâu rồi. Cơ duyên bắt đầu từ thời bố tôi – họa sỹ Trần Xuân Vỵ, ông có may mắn từng được ngồi gần Bác Hồ trong một lần Bác về thăm Thanh Hóa. Sau này ông vẽ Bác rất nhiều. Tôi đã tiếp xúc với những bức tranh ấy từ thuở nhỏ. Sau này, càng trưởng thành, tôi càng thấy Bác Hồ kính yêu của chúng ta là một lãnh tụ vô cùng vĩ đại của dân tộc.

Bác đã hy sinh cả cuộc đời mình cho đất nước, dân tộc. Bác có một mong muốn, một mong muốn tột cùng, là làm sao cho đất nước hoàn toàn được độc lập, dân ta hoàn toàn được tự do. Đồng bào, ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Một ước mơ, nguyện vọng cả cuộc đời của Bác, phấn đấu hy sinh giành độc lập cho dân tộc. Chính vì ngưỡng mộ Bác Hồ mà tôi đã vẽ Bác mấy chục năm nay.

Đến hôm nay, ngoài sáng tác nghệ thuật nói chung và nhiều công việc về mỹ thuật khác thì tôi vẫn vẽ Bác Hồ với tất cả lòng kính yêu, trân trọng Bác Hồ nhất”.

Điều đáng nói không chỉ là số lượng tác phẩm lớn qua một thời gian dài bền bỉ, Xuân Phúc còn rất nghiêm túc trong lao động nghệ thuật mặc dù chưa hề qua một trường lớp nào về hội họa. Học từ những người đi trước, học từ đồng nghiệp, chăm chút trong quá trình thu thập tư liệu. Trần Xuân Phúc có một hệ thống tư liệu theo chuyên đề như Bác Hồ với công an, Bác Hồ với bộ đội, Bác Hồ với nông dân... Tất cả đều được sắp xếp khoa học. Cẩn thận và tỉ mỉ, chỉn chu trong tư liệu, nhưng khi vẽ, Trần Xuân Phúc lại để mình chìm đắm trong cảm xúc và tình yêu với vị lãnh tụ kính yêu. Xuân Phúc đã nâng lối vẽ truyền thần lên trường phái tranh cực thực. Từng chi tiết về ánh mắt, vầng trán, chòm râu, sợi tóc của Bác... trong tranh đều chân thực mà vẫn hiển hiện sự gần gũi, ấm áp và tình cảm.

Nói về đồng nghiệp của mình, họa sĩ Trịnh Yên chia sẻ: “Anh đã vẽ chân dung Hồ Chí Minh trong hòa sắc của ảo. Ảo nhưng mà thật. Thật nhưng lại có sự liên kết với tâm linh. Chúng ta còn nhớ những hình ảnh như Cụ Hồ đặt tay lên trán, những đụn mây vờn như một sự hòa quyện, như một sự thăng thiên, một sự cầm nắm ở thế gian này. Tôi cũng đã chứng kiến nhiều họa sỹ các lớp trước vẽ rất nhiều về Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng đều là những tác phẩm chân dung với hành vi cụ thể. Riêng Trần Xuân Phúc đã cho ta bắt gặp một ảo giác, một sự thực, một sự liên kết giữa âm và dương, giữa những hòa sắc của tâm hồn”.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn - Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, nhận xét: “Anh Phúc đã khẳng định được một đề tài không phải ai cũng có duyên để vẽ tốt là đề tài về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những tác phẩm của anh đã được sử dụng rộng rãi ở nhiều nơi, đặc biệt là những cơ quan của Chính phủ, của Nhà nước. Tôi cho đấy cũng là sự khẳng định khả năng của Trần Xuân Phúc trong lĩnh vực anh vẽ về Bác Hồ. Tôi cho rằng, đây là đề tài về lãnh tụ nhưng không phải họa sĩ nào cũng đủ cái rung động về cảm xúc để truyền đạt lại cho những người ngắm nhìn dung nhan của Chủ tịch Hồ Chí Minh qua các thời kỳ. Tôi cho đấy cũng là một thành công ban đầu của Trần Xuân Phúc”.

“Cơ duyên của cuộc đời”

Đến nay, họa sĩ Trần Xuân Phúc cũng không thể nhớ mình đã vẽ bao nhiêu bức tranh về Bác Hồ, chỉ có thể ước tính con số khoảng trên hai nghìn bức. Bức nào anh cũng vẽ trong sự thăng hoa của cảm xúc và niềm kính yêu Bác vô hạn. Tranh của anh có mặt ở nhiều cơ quan nhà nước, Chính phủ, các bộ sưu tập cá nhân trong nước và đi theo các nhà sưu tập đến nhiều nước như Nga, Pháp, Thái Lan...

Sau hàng chục năm lao động nghệ thuật, họa sĩ Trần Xuân Phúc vẫn miệt mài sáng tác. Nhìn ngắm những tác phẩm của họa sĩ Xuân Phúc, tôi chưa lần nào hết bất ngờ bởi vẫn không thể tin rằng anh chưa bao giờ học qua trường lớp đào tạo về mỹ thuật. Sau hơn bốn mươi năm cầm cọ vẽ, anh vẫn dành thì giờ tìm hiểu, phát triển thêm nhiều mảng đề tài khác về đời sống lao động bình dị và chân dung con người. Anh vẫn vẽ Bác Hồ hằng ngày và những tác phẩm của anh vẫn đến với những người yêu tranh anh, yêu kính Bác.

Họa sĩ Trần Xuân Phúc nói, điều khiến anh luôn say mê khi vẽ chân dung Bác là ánh mắt, khi là ánh mắt hiền hậu, trìu mến như một vị cha già, một người ông, khi là ánh mắt của sự toan lo trước những cuộc đàm phán gắn liền với vận mệnh của dân tộc… Nhưng tất cả đều sáng ngời một niềm lạc quan, tin tưởng. Và như anh nói, “vẽ Bác Hồ là cơ duyên và định mệnh” trong đời anh.

Tử Hưng