Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi phát biểu trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu (12/3) rằng, việc làm giàu uranium ở mức độ cao hơn có thể đưa Iran đến gần hơn với các mục đích sử dụng quân sự.

Hồi tháng 1, Iran nói với IAEA rằng họ có kế hoạch làm giàu uranium lên nồng độ 20%, và tháng trước họ đã đình chỉ việc tuân thủ một giao thức trong thỏa thuận năm 2015 mà Tehran đã ký với các cường quốc thế giới cho phép kiểm tra nhanh và các biện pháp giám sát khác.

Mức 20% là rất quan trọng vì sau ngưỡng đó, việc làm giàu uranium đến nồng độ cấp vũ khí trở nên dễ dàng hơn. Ông Grossi gọi việc đình chỉ này là 'một tình huống phi thường'.

Người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc cho biết: “Rõ ràng là cần một sự hiện diện kiểm tra rất mạnh mẽ, nếu muốn có được sự đảm bảo đáng tin cậy rằng không có sai lệch quân sự nào".

Ông Grossi cho biết: Iran "có ít hơn 20 kg [20% uranium], nhưng họ có khoảng 3.000 kg uranium được làm giàu đã được sản xuất ở cấp độ thấp hơn. Đó là sự gia tăng về số lượng", và "họ đang tăng cường khả năng" làm giàu bằng cách đưa nhiều thiết bị hơn vào hoạt động. 

Ông Grossi đã đến Iran vào tháng trước để đảm bảo một thỏa thuận tạm thời nhằm mang lại một số quyền tự do tiến hành kiểm tra các địa điểm hạt nhân. Ông nói, khuôn khổ kéo dài tới ba tháng này sẽ "hy vọng có một khoảng thời gian cho các cuộc tham vấn và đối thoại ngoại giao" xung quanh thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 đang bị đình trệ.

Bình luận của Tổng giám đốc IAEA được đưa ra khi chính quyền Biden cân nhắc các con đường để khôi phục thỏa thuận hạt nhân này. Người tiền nhiệm của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Donald Trump, vào năm 2018, đã tuyên bố Mỹ rút khỏi thỏa thuận và áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với nước cộng hòa Hồi giáo vì các hoạt động hạt nhân của nước này.

Trong khi chính quyền Biden đã báo hiệu một sự thay đổi lập trường tiềm năng, quan điểm của Mỹ và Iran về những gì họ sẽ yêu cầu để quay trở lại thỏa thuận vẫn còn xa nhau. Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan nói với các phóng viên hôm thứ Sáu rằng: “Ngoại giao với Iran đang diễn ra, nhưng không phải theo cách trực tiếp vào lúc này".

IAEA sẽ bắt đầu tham vấn kỹ thuật với Iran vào tháng Tư. Một lĩnh vực được chú trọng là sự hiện diện của các hạt uranium trong các cơ sở chưa được khai báo. Về điểm này, ông Grossi cho biết các phản ứng từ phía Iran cho đến nay là "không đáng tin cậy về mặt kỹ thuật". 

Tổng giám đốc Grossi cũng nặng lời với Triều Tiên, quốc gia đã trục xuất các thanh sát viên của IAEA vào năm 2009 và từ đó tuyên bố trở thành một quốc gia hạt nhân. Ông Grossi cho biết ông đang trong quá trình mở rộng nhóm giám sát Triều Tiên của cơ quan này, được thành lập bởi người tiền nhiệm của ông, Yukiya Amano từ Nhật Bản.