+ Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện phát triển nhà ở xã hội, theo ông đâu là những khó khăn, vướng mắc lớn nhất cần giải quyết?

- Việc triển khai các dự án nhà ở xã hội hiện nay có nhiều rào cản, trở ngại và mặc dù đã có một số tiến triển thời gian qua thì vẫn còn 3 “điểm nghẽn”, cũng là những thách thức lớn nhất với các doanh nghiệp muốn đầu tư vào phân khúc này.

Trở ngại đầu tiên là về quỹ đất, phải bố trí được quỹ đất sạch dành cho nhà ở xã hội. Hiện nay, quỹ đất nhà ở xã hội vẫn chủ yếu là “quỹ đất 20%” của các dự án khu đô thị, nhà ở thương mại. Một số chủ đầu tư có quỹ đất nhà ở xã hội nhưng không đầu tư và cũng không bàn giao cho Nhà nước. Các địa phương phải rất quyết liệt trong việc thu hồi “quỹ đất 20%” và chủ động chi ngân sách để tạo quỹ đất nhà ở xã hội sạch, mặt bằng sạch thì mới có thể giải quyết bài toán đầu tiên là bài toán về quỹ đất.

Trở ngại thứ hai là về nguồn vốn, do biên lợi nhuận thấp và hướng đến nhóm đối tượng có thu nhập thấp, việc phát triển nhà ở xã hội phụ thuộc rất nhiều vào nguồn vốn vay ưu đãi.

Trở ngại thứ ba là vấn đề thể chế, chính sách. Thủ tục để làm nhà ở xã hội hiện nay quá chậm do khó hơn cả nhà ở thương mại. Một quy trình pháp lý để thực hiện dự án nhà ở xã hội mất khoảng 2 năm, từ khâu quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư.

+ Thủ tướng Chính phủ vừa yêu cầu đề xuất ban hành Nghị quyết của Chính phủ để thí điểm chỉ định thầu trong thực hiện dự án nhà ở xã hội. Theo ông, việc chỉ định thầu có những tác động tích cực ra sao đối với việc triển khai các dự án?

- Luật Nhà ở 2023 đã gỡ được quy hoạch, bố trí quỹ đất, địa phương có thẩm quyền và trách nhiệm tự dùng ngân sách để giải phóng mặt bằng, tạo mặt bằng sạch để sẵn sàng mời gọi nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở xã hội. Tuy nhiên vấn đề làm sao để chọn được nhà đầu tư thì đang “vướng”. Bởi theo quy định về lựa chọn nhà đầu tư dự án nhà ở xã hội trong trường hợp được Nhà nước giao đất thì sẽ tổ chức đấu thầu nếu như có 2 nhà đầu tư trở lên đăng ký; chấp thuận nhà đầu tư theo chỉ định nếu chỉ có 1 nhà đầu tư đăng ký.

Thực tế gần đây, các dự án nhà ở xã hội có nhiều nhà đầu tư đăng ký và bắt buộc phải đấu thầu. Đấu thầu đảm bảo cạnh tranh là công cụ tốt để công khai, minh bạch và tăng thu ngân sách, tuy nhiên chỉ phù hợp với dự án nhà ở thương mại; còn đối với dự án nhà ở xã hội được Nhà nước khuyến khích bán giá rẻ cho người dân thì tính chất “đấu thầu” dường như không còn phù hợp. Đây là vấn đề một số địa phương đã chỉ ra và tôi thấy rằng đấu thầu trong trường hợp này dẫn tới sự lúng túng cho cơ quan Nhà nước bởi không rõ ràng về tiêu chí để đấu thầu (thiếu các tiêu chí định lượng mà chỉ thuần định tính).

Do đó, chỉ định nhà đầu tư là biện pháp cần phải thực hiện, mặc dù sẽ giảm bớt tính cạnh tranh, nhưng trong bối cảnh đang rất cần nhà ở xã hội như hiện nay thì đó là giải pháp “buộc phải làm”.

+ Thủ tướng cũng vừa có quyết định giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội cho các địa phương. Theo ông, việc giao chỉ tiêu tác động đến các địa phương như thế nào?

- So với trước đây chỉ hô hào chung chung, thì việc giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội cho từng tỉnh thành sẽ tăng tính chủ động, tính chịu trách nhiệm cho địa phương.

Đặc biệt, riêng TP. HCM và Hà Nội, Chính phủ giao mỗi địa phương phải hoàn thành 100 nghìn căn hộ tới năm 2030 thì đây là quyết định rất đúng đắn. Thời gian qua, 2 thành phố lớn này được quy hoạch, bố trí rất nhiều quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên việc thực hiện rất chậm. Có tình trạng “găm đất” để xin chuyển đổi mục đích từ nhà ở xã hội sang nhà ở thương mại, hoặc chây ì không thực hiện dự án.

Do đó, việc giao chỉ tiêu sẽ có tác động tích cực đến địa phương trong thực hiện bởi Thủ tướng đã giao “chỉ tiêu cứng”, đưa vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và có thể hiểu là “chỉ tiêu KPI” để đánh giá xem lãnh đạo địa phương có hoàn thành nhiệm vụ hay không? Đây cũng có thể là một tiêu chí để xem xét, đánh giá cán bộ, công chức. Các địa phương năng động sẽ có động lực đôn đốc giải quyết các khó khăn, vướng mắc, đốc thúc nhà đầu tư sớm hoàn thành xây dựng nhà ở xã hội.

+ Xin cảm ơn ông!

Quốc Trần (Thực hiện)