Được biết, Ấn Độ đã cấm tập đoàn công nghệ lớn nhất nhì Trung Quốc (Huawei) tham gia thử nghiệm 5G, đưa hơn 270 ứng dụng của Trung Quốc vào danh sách đen, các công ty công nghệ hàng đầu phải rời khỏi nước này và một báo cáo tháng 3/2021 cho biết Ấn Độ đã từ chối thanh toán các khoản đầu tư trị giá 1,63 tỷ USD từ Trung Quốc.

Ấn Độ cũng tham gia Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương Thái Bình Dương (IPEF) do Mỹ lãnh đạo, nhằm chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.

Thương mại có thể được coi là một lĩnh vực nằm ngoài mối quan hệ song phương căng thẳng, nhưng cũng bộc lộ những vết thương sâu trong cán cân quyền lực, vốn ngày càng nghiêng về phía Trung Quốc vào thời điểm hai nước mất lòng tin.

Tăng thâm hụt thương mại gây lo ngại cho Ấn Độ

Theo Bộ Ngoại giao Ấn Độ, trong quý 1/2022, xuất khẩu của Trung Quốc sang Ấn Độ đã tăng lên 27,1 tỷ USD Mỹ, trong khi xuất khẩu của Ấn Độ sang Trung Quốc đứng ở mức 4,87 tỷ USD Mỹ. Đây là mốc đánh dấu mức tăng 15,3% so với cùng kỳ năm ngoái trong thương mại song phương (vào năm 2021) đã đạt mức kỷ lục 125 tỷ USD.

Tuy nhiên, điều này chỉ làm tăng thêm lo ngại của Ấn Độ liên quan đến thâm hụt thương mại gia tăng với Trung Quốc, tăng lên 64,5 tỷ USD vào năm ngoái so với 51,2 tỷ USD vào năm 2019. Ước tính, thâm hụt thương mại trong ba tháng đầu năm 2021 ở mức 22,23 tỷ USD.

Aravind Yelery, một thành viên hỗ trợ tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc ở New Delhi, cho biết: “Các lợi ích chung được nhận thức giữa Ấn Độ và Trung Quốc là không đối xứng về đặc điểm”.

Từ lâu, Ấn Độ đã bày tỏ lo ngại rằng trong khi Trung Quốc trợ cấp sản xuất trong nước và có thể đẩy một lượng lớn hàng hóa tương đối rẻ hơn vào thị trường Ấn Độ, thì hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ trong các lĩnh vực khác nhau phải chịu những hạn chế tê liệt.

Ông Yelery nói thêm rằng Trung Quốc đang thận trọng hạn chế nhập khẩu từ Ấn Độ, nổi bật là họ chọn không mua thuốc dược phẩm gốc từ Ấn Độ, nước cung cấp lớn nhất, mặc dù đây là thị trường lớn thứ hai.

Ấn Độ cũng là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, nhưng Trung Quốc, nước nhập khẩu lớn nhất, chỉ mua gạo từ Ấn Độ lần đầu tiên sau 30 năm vào năm 2020.

Tuy nhiên, sự mất cân bằng cũng có thể là do bản chất của các sản phẩm mà cả hai nước xuất khẩu cho nhau, theo Lou Chunhao, trợ lý giáo sư nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc ở Bắc Kinh.

Xuất khẩu của Ấn Độ sang Trung Quốc vào năm 2020 chủ yếu bao gồm hàng hóa sơ cấp, chẳng hạn như quặng sắt, dầu mỏ tinh chế và hydrocacbon tuần hoàn, trong khi xuất khẩu của Trung Quốc sang Ấn Độ liên quan đến hàng hóa sản xuất có giá trị cao hơn, chẳng hạn như máy tính, điện thoại và thiết bị phát thanh truyền hình.

Vào tháng 12, các mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Trung Quốc sang Ấn Độ bao gồm điện thoại, máy tính, thiết bị bán dẫn và mạch tích hợp, trong khi Trung Quốc nhập khẩu chủ yếu là kim cương, alimunium thô, giáp xác và sợi bông tinh khiết không bán lẻ.

Ông Lou bác bỏ việc Trung Quốc hạn chế nhập khẩu từ Ấn Độ do lo ngại chiến lược về sự phụ thuộc.

Vào tháng 10/2019, Trung Quốc đã đề xuất thiết lập Đối thoại Kinh tế và Thương mại Cấp cao trong hội nghị thượng đỉnh không chính thức lần thứ hai giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi để giải quyết thâm hụt thương mại, tuy nhiên, tiến độ đã bị đình trệ sau cuộc đụng độ biên giới.

Trong bối cảnh bế tắc hiện tại, các lập luận đã trở nên lớn hơn đối với việc Ấn Độ tách khỏi Trung Quốc khi lo ngại rằng mối quan hệ thù địch sẽ cho phép Trung Quốc tận dụng sức mạnh kinh tế của mình đối với Ấn Độ ngày càng tăng.

Theo dữ liệu từ năm 2019, 70% thành phần dược phẩm hoạt động, 34% máy móc điện và 18% lò phản ứng hạt nhân của Ấn Độ được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Không thể phủ nhận, một số công ty lớn của Ấn Độ cũng được hưởng lợi rất nhiều từ việc tiếp cận thị trường Trung Quốc rộng lớn.

Ấn Độ có thể giảm phụ thuộc vào Trung Quốc?

Để thúc đẩy sản xuất và nâng cao năng lực xuất khẩu của mình, vào tháng 11 năm 2020, Ấn Độ đã khởi động kế hoạch Khuyến khích Liên kết Sản xuất.

Động thái trên được thiết kế để khuyến khích sản xuất trong nước trong 10 lĩnh vực chính, bao gồm ô tô, dược phẩm và điện tử, với các công ty trong và ngoài nước được trả tiền để đạt được mục tiêu sản lượng.

Theo các nhà phân tích, đa dạng hóa không chỉ là mối lo ngại đối với Ấn Độ vì đại dịch Covid-19 đã khiến nhiều quốc gia dễ bị tổn thương trước rủi ro chuỗi cung ứng và sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc, thêm là cuộc chiến Ukraine chỉ càng làm tăng tốc quá trình này.

Lê Na (Theo SCMP)