Thương mại Nga - Afghanistan và câu chuyện phía sau

Afghanistan đang vật lộn để vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế, trong khi đó, nỗ lực tìm kiếm hợp tác thương mại với hai quốc gia chịu lệnh trừng phạt quốc tế - Nga và Iran.

Tuần trước, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Afghanistan Nooruddin Azizi thông báo rằng quốc gia này sẽ nhận được 1 triệu tấn xăng, 1 triệu tấn nhiên liệu diesel, 500.000 tấn khí đốt hóa lỏng và 2 triệu tấn lúa mì mỗi năm từ Nga.

Động thái này có thể hiểu, Nga đang gấp rút tiềm kiếm các “mối làm ăn” với một số ít các quốc gia về mặt xuất khẩu và nhập khẩu. Theo giới phân tích, những gì Nga sẽ nhận được từ quốc gia đối tác chưa rõ ràng, tuy nhiên, có vẻ như hàng hóa nông nghiệp và triển vọng tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên của Afghanistan trong tương lai có thể nằm trong ước muốn của quốc gia này.

Theo một nguồn thạo tin nhận định: Thoả thuận trên có vẻ khác với những thoả thuận thương mại truyền thống thường thấy, cụ thể, đây sẽ là phương thức “hàng đổi hàng”, nơi Nga sẽ cung cấp dầu và khí đốt và Afghanistan sẽ cung cấp bất cứ thứ gì họ có thể để đổi lại”.

Ngay trước Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St.Petersburg, Nga vào tháng 6, với sự tham dự của một phái đoàn Afghanistan, Tổng thống Nga Putin đã tuyên bố nước này sẵn sàng phân bổ xuất khẩu ngũ cốc cho quốc gia bị hạn hán tàn phá "nếu cần".

Kể từ cuộc họp vào tháng 6, giới quan chức Afghanistan cho biết quốc gia này sẽ được giảm giá hàng hóa và nguồn cung cấp nhiên liệu được cho là sẽ được chuyển bằng đường bộ qua Trung Á.

Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Taliban cũng nói rằng Afghanistan đã nhận được khí đốt và dầu từ Turkmenistan và Iran. Vào cuối tháng 8/2021, Iran đã dỡ bỏ các rào cản đối với việc xuất khẩu nhiên liệu sang Afghanistan do lo ngại về an toàn trong bối cảnh bất ổn ở nước này. Kể từ tháng 5/2020 cho đến cùng kỳ năm 2021, Iran được cho là đã xuất khẩu khoảng 400.000 tấn nhiên liệu sang Afghanistan trước khi Taliban tiếp quản, trong đó,Turkmenistan là nhà cung cấp xăng dầu hàng đầu cho Afghanistan.

Thỏa thuận với Nga được coi là một trong những thỏa thuận thương mại lớn nhất của Taliban. Ngoài than đá và hàng hóa nông nghiệp như trái cây, quả hạch và dược liệu, các nguồn tài nguyên chưa được khai thác của Afghanistan dường như là một “quân bài” thương mại tiềm năng đối với bất kể nền kinh tế lớn nào trên thế giới.

Tuy nhiên, giống như Nga, về cơ bản Afghanistan đã bị cắt khỏi hệ thống ngân hàng toàn cầu, cho rằng họ sẽ thanh toán hàng hóa bằng đồng rúp của Nga. Tuy nhiên, điều đó khó xảy ra vì quốc gia này đang gặp khó khăn trong việc thu được nội tệ Nga thông qua thương mại.

Trong khi đó, việc Nga tiếp tục cung cấp nhiên liệu cho quốc gia này có thể gặp phải những trở ngại khác, giả dụ như việc tìm kiếm các công ty sẵn sàng bảo hiểm hàng hóa, thiết lập các cơ chế thanh toán và giao hàng đáng tin cậy cũng như nguy cơ bị trừng phạt trong tương lai.

"Miếng bánh ngọt" mang tên Afghanistan

Afghanistan được cho là quốc gia rất giàu tài nguyên khoáng sản, bao gồm đồng, quặng sắt, vàng, liti và coban, cũng như một loạt các nguyên tố đất hiếm. Các cơ quan Chính phủ Hoa Kỳ đã ước tính giá trị hơn 900 tỷ USD, trong khi chính phủ Afghanistan trước đây đặt con số là 3 nghìn tỷ USD.

Tiềm năng của Afghanistan đã thu hút sự quan tâm sâu sắc từ Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và các quốc gia khác, đồng thời khiến Taliban theo đuổi việc nối lại dự án Mỏ đồng Aynak của Trung Quốc về việc khai thác lithium và coban, hai thành phần quan trọng của pin đang thúc đẩy động lực sử dụng năng lượng xanh trên thế giới.

 Afghanistan cũng có trữ lượng dầu và khí đốt tự nhiên chưa được khai thác, nhưng chưa thể khai thác tài nguyên vì mục đích thương mại. Tầm quan trọng của thỏa thuận giữa Taliban và Nga là đây là sự khởi đầu sau cùng sẽ phát triển thành những thứ lớn hơn, chẳng hạn như các dự án khai thác khoáng sản quý hiếm ở Afghanistan, hoặc khai thác khí tự nhiên.

Từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra đã khiến nhiều nước phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga, bao gồm cả việc xuất khẩu xăng dầu và khí đốt của nước này. Tuy nhiên, việc Nga kí thỏa thuận với Afghanistan sẽ tránh được các biện pháp trừng phạt một cách hiệu quả.

Theo hãng tin Oilprice trích dẫn: “Kể từ khi các lệnh trừng phạt dầu khí của Nga nhen nhóm, Nga đang tìm kiếm các thị trường mới, tìm kiếm các quốc gia mới nơi họ có thể bán dầu của mình”. "Tuy Afghanistan không phải là một người mua lớn, nhưng đây là một quốc gia khác có vẻ quan tâm đến dầu và khí đốt của Nga”.

Việc Nga - Afghanistan bắt tay phát triển thương mại đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều, tiêu cực. Tuy nhiên, Afghanistan đang phải hứng chịu một cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn do hạn hán, lũ lụt và chiến tranh, trong đó Liên Hợp Quốc chỉ định là "điểm nóng về nạn đói" - việc Nga giao lúa mì đang được coi là một bước phát triển tích cực trong mối quan hệ song phương.

"Gạt chính trị sang một bên, những gì đang xảy ra ở Ukraine, Nga và phương Tây không quan trọng bằng con người, phải đảm bảo rằng không một người nào ở Afghanistan chết đói". Vì vậy, họ nên được giúp đỡ bởi mọi quốc gia”, một nhà phân tích nhận định.

Lê Na (Theo Oilprice)