Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi cho biết trong một tuyên bố hôm thứ Hai rằng việc Trung Quốc không tuân thủ phán quyết "làm suy yếu pháp quyền như một giá trị cơ bản của cộng đồng quốc tế."

Vào tháng 7 năm 2016, Tòa Trọng tài Thường trực ở La Hay đã ra phán quyết rằng Trung Quốc không có quyền lịch sử đối với các nguồn tài nguyên ở Biển Đông dựa trên "đường chín đoạn" rộng lớn mà họ tự nhận.

Vụ kiện được Philippines đưa ra tòa và phán quyết này đã vô hiệu hóa tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với hầu như toàn bộ Biển Đông. Tuy nhiên, Trung Quốc phủ nhận và cố gắng xây dựng các đảo nhân tạo với cơ sở hạ tầng quân sự ở đó.

Ngoại trưởng Nhật Bản cho biết hành động không tuân thủ phán quyết của Trung Quốc "đi ngược lại nguyên tắc giải quyết tranh chấp một cách hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế" trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Theo ông Motegi, Tokyo "quan ngại nghiêm túc" về tình hình ở Biển Đông và nhắc lại phản đối mạnh mẽ đối với các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng của khu vực bằng vũ lực hoặc cưỡng bức.

Ông Motegi cũng cho biết Nhật Bản đánh giá cao cam kết mới của Philippines hướng tới giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông, trích dẫn tuyên bố của Tổng thống Rodrigo Duterte tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm ngoái.

Tại Washington, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết trật tự hàng hải dựa trên luật lệ ở Biển Đông đang bị đe dọa lớn hơn bất kỳ nơi nào khác, đồng thời kêu gọi Trung Quốc "tuân thủ các nghĩa vụ của mình theo luật pháp quốc tế" và "chấm dứt các hành vi khiêu khích".

Trong một tuyên bố đưa ra hôm Chủ nhật (11/7), ông Blinken yêu cầu Trung Quốc cũng "thực hiện các bước để trấn an cộng đồng quốc tế rằng họ cam kết tuân thủ trật tự hàng hải dựa trên luật lệ, tôn trọng quyền của tất cả các nước, lớn và nhỏ".

Phản ứng của Trung Quốc

Tại Bắc Kinh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Zhao Lijian nói với các phóng viên hôm thứ Hai (12/7) rằng chủ quyền và quyền của Trung Quốc trên biển đã được "hình thành trong quá trình lịch sử lâu dài" dựa trên cơ sở pháp lý đầy đủ.

"Cho đến đầu những năm 1970, chưa có quốc gia nào đưa ra phản đối" quan điểm của Trung Quốc, ông Zhao nói và thêm rằng, "Biển Đông là ngôi nhà chung của các nước trong khu vực và không nên là nơi để Hoa Kỳ theo đuổi mục tiêu địa chính trị của mình quan tâm".

Cùng ngày, quân đội Trung Quốc chỉ trích Mỹ điều tàu chiến đi vào vùng biển xung quanh quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp mà quốc gia lớn nhất châu Á tuyên bố chủ quyền trên vùng biển có một tuyến đường thủy chiến lược với hơn 1/3 thương mại toàn cầu đi qua.

Trong khi đó, Bộ Chỉ huy quân khu phía Nam của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc hôm nay (12/7) cho biết, tàu chiến Mỹ đã đi vào lãnh hải của quốc gia "mà không có sự chấp thuận" của chính phủ nước này.

Hoạt động được Hải quân Mỹ gọi là “hoạt động tự do hàng hải” và được thực hiện bởi tàu khu trục tên lửa dẫn đường Benford, đã "phá hoại nghiêm trọng hòa bình và ổn định ở Biển Đông", quân đội Trung Quốc tuyên bố.

"Chúng tôi mạnh mẽ kêu gọi Hoa Kỳ dừng các hành động khiêu khích như vậy và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động quân sự trên biển và trên không. Nếu không, mọi hậu quả phát sinh từ việc này sẽ do Hoa Kỳ gánh chịu", tuyên bố cho biết thêm.

Trong một tuyên bố mới nhất, Việt Nam đề nghị các bên liên quan ở Biển Đông tôn trọng, thực thi nghĩa vụ theo Công ước LHQ về Luật Biển, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao.

"Lập trường của Việt Nam rõ ràng và nhất quán, đó là ủng hộ giải quyết các tranh chấp về chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán ở Biển Đông thông qua tiến trình ngoại giao và pháp lý, không sử dụng hoặc đe doạ sử dụng vũ lực, và bằng những giải pháp, biện pháp hoà bình phù hợp với Hiến chương Liên Hợp Quốc và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng hôm nay (12/7) cho biết khi được đề nghị bình luận nhân kỷ niệm 5 năm Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ra phán quyết Biển Đông.

Bà Hằng khẳng định lại lập trường nguyên tắc của Việt Nam về vấn đề chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, cũng như các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam được xác định trên cơ sở UNCLOS năm 1982.