Bài học lớn từ video ngắn

Sự thay đổi định dạng thực ra mới là tác nhân tạo ra cuộc cách mạng đáng chú ý nhất trong giới truyền thông những năm qua, chứ không phải nội dung. Đây hẳn là điều không chỉ các chuyên gia truyền thông mà ngay cả một người bình thường cũng nhận ra. Rất có thể trước hoặc ngay sau khi đọc đến đây của bài báo theo định dạng cổ điển này, bạn đã và sẽ dành hàng giờ để xem các đoạn video ngắn trên mạng xã hội, trên TikTok, Facebook (Reels) hoặc YouTube (Shorts).

TikTok là người tiên phong trong xu hướng này. Sau đó, ngay cả những gã khổng lồ như Facebook, YouTube và nhiều hãng truyền thông xã hội lớn khác cũng không hề có chút tự mãn nào để chạy theo dạng video ngắn từng bị cho là “rẻ tiền”. Thực tế, nếu không kịp thức thời, Facebook hay YouTube giờ có thể đã bị TikTok đè bẹp. Đây chính là ví dụ điển hình và gần gũi nhất với tất cả chúng ta để thấy rằng định dạng hay cách thức đôi lúc mới là yếu tố mang tính quyết định trong truyền thông, chứ không phải nội dung.

Và có thể nói rằng việc thay đổi định dạng hay cách thức đưa tin đang là vấn đề lớn của báo chí hiện nay, khi phần lớn các tổ chức tin tức nhiều năm qua ít nhiều vẫn bám vào các giá trị xưa cũ của mình, như những bài viết cổ điển.

Không còn cách nào khác, trong kỷ nguyên truyền thông mới, khi cách tiếp cận thông tin và thiết bị công nghệ đang ngày càng đổi mới, báo chí buộc phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu và sở thích của độc giả, đặc biệt giới trẻ - những người thậm chí không hề có khái niệm các bài báo phải là một văn bản đầy chữ, mà còn là những đoạn video, những câu chuyện podcast hay thậm chí một trò chơi. Trong bất cứ một ngành nghề nào ngày nay, các sản phẩm chỉ có thể được đón nhận nếu đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng, báo chí cũng và càng không thể là ngoại lệ.

Cuộc cách mạng định dạng của báo chí

Một số nhà xuất bản tin tức nói về sự thay đổi định dạng này như một “giai đoạn thứ hai” trong cuộc cách mạng kỹ thuật số, vì đối với nhiều tòa soạn truyền thống nó sẽ đòi hỏi một sự thay đổi văn hóa đáng kể từ văn bản sang sản xuất đa phương tiện. Dù khá chậm, nhưng rất may báo chí nói chung đều đang nhận thức được tầm quan trọng trong việc thay đổi định dạng đưa tin trong kỷ nguyên truyền thống mới.

Cuộc khảo sát của Viện Báo chí Reuters cho thấy rõ ràng hướng phát triển đó, với hầu hết các tổ chức tin tức đều có kế hoạch sản xuất nhiều video hơn, nhiều podcast hơn, ít nhất cũng tương đương số lượng bài báo văn bản. Kết quả cuộc khảo sát cho thấy, các tòa soạn càng đổi mới về định dạng thì sẽ càng thành công hơn, qua đó cũng sẽ giành được nhiều nguồn thu hơn và có nhiều độc giả hơn. Rõ ràng, đã qua cái thời người đọc sẵn sàng dành hàng giờ để đọc một bài báo dài, họ cần những định dạng tin tức mới hơn, nhanh hơn, tươi mới hơn và đặc biệt có tính chất giải trí hơn.

Các bài viết truyền thống không còn được đánh giá cao Theo dữ liệu từ cuộc khảo sát với 314 nhà lãnh đạo truyền thông ở 56 quốc gia về “Dự báo và xu hướng báo chí, truyền thông và công nghệ năm 2024” của Viện Báo chí Reuters, không có ai có ý định gia tăng các bài viết báo chí truyền thống, thay vào đó chỉ tập trung gia tăng lượng video, podcast và dạng bản tin gửi đến email độc giả.

Có thể nói, sự bảo thủ trước đây của báo chí đã khiến độc giả ngày càng xa lánh tin tức truyền thống. “Điều đó thực sự đáng buồn - tôi lo lắng rằng báo chí với tư cách là một doanh nghiệp đã quá chậm chạp trong việc định hướng và suy nghĩ lại về vai trò cũng như mục đích của mình. Mọi người không còn nhớ gì đến báo chí. Nhưng báo chí lại đang nhớ mọi người”, Lea Korsgaard - Tổng Biên tập báo Zetland của Đan Mạch, cay đắng thừa nhận.

Xu thế độc giả xa lánh tin tức truyền thống để đổ xô đến các nền tảng truyền thông xã hội cởi mở, nhẹ nhàng và giàu tính giải trí hơn cũng là một vấn đề lớn ở cả những quốc gia có nền báo chí phát triển. “Việc né tránh tin tức đang gia tăng ở Thụy Sĩ, nơi chúng tôi đang phải vật lộn với các cách tiếp cận, chủ đề và hình thức báo chí mới” - Marc Isler - Giám đốc Doanh thu của Tập đoàn truyền thông Tamedia nhận định.

Làm mới hình thức, đi sâu vào nội dung

Tất nhiên, báo chí truyền thống không thể chỉ chạy theo dạng tin tức nhanh hay hời hợt để bỏ qua thế mạnh của mình. Đó là khả năng đi sâu vào vấn đề, thậm chí giải quyết vấn đề. Thực ra, đây vẫn là những yếu tố cốt lõi để báo chí truyền thống có thể tạo ra sự khác biệt đối với các nền tảng truyền thông xã hội khác.

Trong khảo sát của Viện Báo chí Reuters được công bố trong báo cáo “Báo chí, Truyền thông và Xu hướng công nghệ và Dự báo 2024”, các lãnh đạo ngành truyền thông đều nhận thức việc thay đổi định dạng và hình thức đưa tin là vấn đề của báo chí trong kỷ nguyên mới, song vẫn đề cao giá trị cốt lõi của báo chí chính thống.

Cụ thể, phần lớn những người tham gia khảo sát đều cho rằng cơ quan báo chí của họ sẽ tập trung giải thích các vấn đề phức tạp (67%), cung cấp tin tức không chỉ chỉ ra vấn đề mà còn đưa ra các giải pháp tiềm năng (44%) và tạo ra những câu chuyện nhân văn đầy cảm hứng hơn (43%). Trong khi đó, báo chí cũng còn phải đưa tin tức tích cực hơn (21%) hoặc khuấy động tin tức bằng những cách tiếp cận mang tính giải trí hoặc vui nhộn hơn (18%).

Báo chí không thể cạnh tranh về tốc độ với các mạng xã hội khi có hàng triệu người dùng có thể sắm vai nhà báo trên đó, do đó càng phải đi sâu hơn vào các vấn đề mà mình theo đuổi. Nhưng hình thức đưa tin thì không chỉ là những bài viết dài hàng nghìn từ, mà cần những định dạng và cách thức hấp dẫn hơn, như những phóng sự video sinh động, những bài podcast giàu cảm xúc và bất cứ hình thức nào có thể thu hút độc giả.

Theo Liesbeth Nizet - CEO của công ty chuyên về giải pháp và doanh thu báo chí Mather Economics cho biết: “Báo chí tập trung vào giải pháp là một công cụ mạnh mẽ dành cho các nhà xuất bản tin tức muốn kết nối lại và giành được sự tin tưởng của độc giả trẻ như Gen Z và Gen Alpha”.

Theo các chuyên gia, trong một thế giới mà tin tức thường tập trung vào các sự kiện tiêu cực, báo chí giải pháp sẽ loại bỏ những ồn ào, đưa ra một góc nhìn mới mẻ, không chỉ xác định những thách thức mà còn nêu bật các giải pháp tiềm năng và truyền cảm hứng. The Guardian, The Washington Post và The New York Times đang là những minh họa hoàn hảo. Đây chính xác là điều mà thế hệ trẻ mong muốn - tin tức không chỉ mang tính thông tin mà còn chân thực, truyền cảm hứng và trao quyền.

Với những câu chuyện về sự đổi mới, tiến bộ và những điều đáng kinh ngạc mà mọi người đang làm để giải quyết những thách thức toàn cầu, báo chí giải pháp mang đến một tia hy vọng. Nó chuyển câu chuyện từ u ám sang lạc quan. Điều này quan trọng không chỉ để cung cấp thông tin cho độc giả trẻ mà còn giúp nâng cao tinh thần của họ. Nó giúp tạo ra cảm giác thân thuộc và hiệu quả, khiến giới trẻ cảm thấy họ là một phần của các giải pháp đang được thảo luận chứ không phải là người ngoài cuộc.

Loại hình báo chí này vượt xa mối quan hệ độc giả - tờ báo truyền thống; nó xây dựng mối quan hệ dựa trên các giá trị chung và mục tiêu chung là biến thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn. Do đó, những người trẻ tuổi bị thu hút và ủng hộ nhiều hơn các nguồn tin tức áp dụng cách tiếp cận lạc quan và chủ động này.

Hãy đáp ứng và kết nối với độc giả

Song dù nội dung có là gì thì hình thức đưa tin của báo chí trong kỷ nguyên mới cũng cần tạo ra sự kết nối mạnh mẽ với độc giả. Jacqui Merrington - nhà sáng lập tổ chức báo chí The Happy Journalist tại Vương quốc Anh, cho rằng: “Xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn với độc giả thông qua ứng dụng, tin thư và công cụ khác hiện đã trở thành trọng tâm trong chiến lược đối tượng của hầu hết các hãng tin”. Bà dẫn chứng rằng ở Vương quốc Anh, Telegraph, Guardian và Financial Times hiện đều đã vượt mốc 1 triệu người đăng ký trả phí và đang tiếp tục tăng trưởng nhờ khả năng kết nối mạnh mẽ với độc giả.

Báo chí đang và sẽ tiếp tục cần phải có nhiều video hơn, nhiều âm thanh hơn và nhiều hình thức đưa tin hấp dẫn khác. Song cũng lưu ý rằng nếu chỉ có hình thức và cách thức tốt mà không có nội dung tốt, thì báo chí lại sẽ bị hòa vào một biển thông tin trôi nổi và hỗn loạn như trên các nền tảng mạng xã hội.

Có nghĩa là trong kỷ nguyên truyền thông mới, báo chí vừa phải đổi mới mạnh mẽ về cách thức và định dạng đưa tin mới, vừa phải đi vào sâu nội dung hơn bao giờ hết. Đây quả thật là thách thức vô cùng lớn, nhưng mang tính sống còn và cũng có thể chính là cơ hội để báo chí bay cao trở lại!

Hoàng Hải