Kể từ cuối tháng 9, truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan đang xôn xao với các video cho thấy máy bay không người lái có vũ trang tấn công lực lượng Armenia nằm bên trong vùng Nagorno-Karabakh, một vùng đất thuộc Azerbaijan nhưng do người Armenia ly khai cai quản.

Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev nói với kênh truyền hình nhà nước TRT của Thổ Nhĩ Kỳ hôm thứ Hai rằng: “Nếu chúng tôi không có được những khả năng (máy bay không người lái) này, thì Azerbaijan sẽ khó khăn hơn nhiều để phá hủy một công trình quân sự 30 năm, bao gồm cả xe tăng và pháo binh."

Tuy nhiên, một số quốc gia lo ngại. Hôm thứ Hai, Bộ trưởng Ngoại giao Canada Francois-Philippe Champagne đã thông báo ngừng cấp phép xuất khẩu các bộ phận liên quan đến máy bay không người lái cho Thổ Nhĩ Kỳ để đánh giá "những cáo buộc đưa ra liên quan đến công nghệ Canada được sử dụng trong cuộc xung đột quân sự Nagorno-Karabakh."

Đây chỉ là một ví dụ về việc các công ty quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ đã trở thành nhà sản xuất và xuất khẩu máy bay không người lái đáng gờm, khi nước này hiện đang thách thức các nhà sản xuất máy bay không người lái đã có tên tuổi như Trung Quốc, Israel và Mỹ.

Công ty quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Baykar Defense đã chính thức thông báo về việc xuất khẩu máy bay không người lái TB-2 cho Qatar và Ukraine vào năm 2018. Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích quốc phòng và an ninh, những máy bay không người lái đó hiện cũng đang bay ở Libya và Azerbaijan. Giám đốc Công nghệ Selcuk Bayraktar nói với truyền thông địa phương vào tháng 9 rằng công ty đã xuất khẩu máy bay không người lái sang bốn quốc gia, nhưng không nêu chi tiết.

Theo báo cáo, Turkish Aerospace Industries (TAI) đã có được một khách hàng. Defense News đưa tin vào tháng 3 rằng TAI đã giành được đơn đặt hàng từ chính phủ Tunisia đối với sáu máy bay không người lái ANKA-S và ba trạm điều khiển mặt đất, bao gồm chuyển giao công nghệ trị giá 240 triệu USD. Các quan chức của TAI từ chối bình luận.

Ismail Demir, một quan chức chính phủ hàng đầu phụ trách ngành công nghiệp quốc phòng, nói với Nikkei , "Tôi không biết có quốc gia nào hào phóng hơn Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là về chuyển giao công nghệ." Ông cũng cho biết các nhà sản xuất máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ đang nói chuyện với ít nhất 7 quốc gia về xuất khẩu máy bay không người lái.

Các công ty Thổ Nhĩ Kỳ coi châu Á là một thị trường tiềm năng. Giám đốc điều hành Hàng không vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ Temel Kotil nói với Nikkei, "Ở châu Á, chúng tôi đặc biệt coi Pakistan, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Philippines là những thị trường chiến lược".

Theo nhà phân tích quốc phòng Arda Mevlutoglu: "Nhiều quốc gia châu Á có nhu cầu do thám, giám sát và thu thập thông tin tình báo bao gồm các vùng biển và đất liền rộng lớn. Thổ Nhĩ Kỳ có mối liên hệ chặt chẽ về văn hóa, chính trị và quân sự với các quốc gia [Hồi giáo] như Pakistan, Indonesia và Malaysia."

Mùa hè năm ngoái, Thủ tướng Malaysia khi đó là Mahathir Mohamad đã đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ và thị sát cả hai cơ sở Quốc phòng Baykar và TAI. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã đi cùng ông Mahathir trong một trong các chuyến thăm.

Thổ Nhĩ Kỳ trước đây đã dựa vào máy bay không người lái của Israel trong cuộc chiến chống lại nhóm vũ trang người Kurd ly khai. Nhưng từ giữa những năm 2010, họ bắt đầu tự sản xuất sau khi Mỹ từ chối bán máy bay không người lái có vũ trang cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Các máy bay không người lái mới đã được thử nghiệm thực địa trong cuộc chiến chống lại các tay súng người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Iraq, cũng như trong các nhiệm vụ trinh sát liên quan đến Đông Địa Trung Hải.

Máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu được công nhận sau khi lực lượng vũ trang của họ chia sẻ video về các cuộc tấn công bằng máy bay của họ. Cảnh quay máy bay không người lái TB-2 của Baykar phá hủy một số hệ thống phòng thủ tên lửa Pantsir do Nga sản xuất ở Syria và Libya trong năm nay đã làm tăng vị thế của chúng.

Hồi tháng 7, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace cho biết tại một hội nghị trực tuyến rằng máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria và Libya đang "thay đổi cuộc chơi".

Theo Mevlutoglu, "Có thể thử nghiệm máy bay không người lái trong chiến trường thực tế mang lại cơ hội cải thiện và nâng cấp nền tảng. Và điều đó hấp dẫn hơn đối với khách hàng." Ông nói thêm rằng vì các nước phương Tây và Israel đang áp đặt các điều kiện nghiêm ngặt đối với việc bán máy bay không người lái của họ, nhiều quốc gia Trung Đông và Bắc Phi đang chuyển sang Trung Quốc. "Đối thủ cạnh tranh chính của Thổ Nhĩ Kỳ là Trung Quốc."

Hôm thứ Hai, Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic nói với các phóng viên rằng đất nước của ông đang đàm phán để mua TB-2 từ Thổ Nhĩ Kỳ, sau sự xuất hiện của máy bay không người lái có vũ trang CH-92A của Trung Quốc đến Serbia vào tháng Bảy.

Trong cuộc nội chiến ở Libya, một báo cáo của Liên hợp quốc cho biết chính phủ có trụ sở tại Tripoli đang được hỗ trợ bởi máy bay không người lái TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi các lực lượng phía đông Libya nhận được máy bay không người lái do Tập đoàn Công nghiệp Máy bay Thành Đô của Trung Quốc từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất chế tạo.

Can Kasapoglu, giám đốc chương trình an ninh và quốc phòng tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách Đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết: "Máy bay không người lái do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất được coi là đắt hơn máy bay không người lái của Trung Quốc nhưng lại rẻ hơn máy bay của Israel và Mỹ. Tuy nhiên, các nhà sản xuất Trung Quốc không tham gia vào ... dịch vụ bán hàng như các công ty Thổ Nhĩ Kỳ, vì vậy họ bỏ lỡ phản hồi để cải thiện sản phẩm của họ. "

Nhưng theo Kasapoglu, ngành công nghiệp máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ có thể phải đối mặt với những thách thức mới sau khi Mỹ quyết định nới lỏng các hạn chế xuất khẩu đối với một số loại máy bay không người lái quân sự vào tháng Bảy.

Hơn nữa, chính sách đối ngoại mới quyết đoán của Thổ Nhĩ Kỳ có thể cản trở xuất khẩu, vì Ankara thấy mình có mâu thuẫn với các quốc gia phương Tây vốn là nhà cung cấp công nghệ quan trọng, có thể áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với linh kiện. Những rủi ro như vậy đang buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải xem xét nội địa hóa hoặc đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình.

Nhưng Kotil từ TAI vẫn không nản lòng, nói với Nikkei, "Chúng tôi tự tin vào tất cả các dự án của mình, bao gồm cả sự cạnh tranh với Trung Quốc."