-Thưa ông, mạng xã hội (MXH) là công cụ đắc lực giúp hội viên, nhà báo cập nhật thông tin, tìm kiếm và kiếm chứng nguồn tin cũng như kết nối và theo dõi phản hồi từ công chúng. Thế nhưng, không có nghĩa là họ có thể nói những điều trái với tôn chỉ, mục đích hay chuẩn mực của tòa soạn và vi phạm đạo đức của nhà báo. Trên thực tế, vấn đề này đã được đặt ra rất nhiều nhưng vẫn...là chuyện “nói rồi, khổ lắm, nói mãi”. Nguyên nhân của vấn đề này từ đâu, thưa ông?

+ Không thể kể hết được những lợi ích mà mạng xã hội mang lại. Với các nhà báo thì MXH là công cụ đắc lực giúp họ cập nhật thông tin, tìm kiếm và kiếm chứng nguồn tin cũng như kết nối và theo dõi phản hồi từ công chúng. Thực tế thời gian qua, nhiều nhà báo đã sử dụng tài khoản mạng xã hội của cá nhân mình để tương tác, chia sẻ, đăng tải, cung cấp, định hướng thông tin có ích cho xã hội và đất nước. Thông qua MXH, nhiều nhà báo đã phát hiện, khai thác có chọn lọc thông tin về những vấn đề mới của xã hội để phục vụ tác nghiệp báo chí.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, đã có  nhà báo sử dụng thông tin từ MXH chưa được kiểm chứng mà đã  đưa lên báo dẫn tới thông tin không đúng sự thật. Có nhà báo  còn có biểu hiện bị dẫn dắt bởi các trang mạng xã hội. Đặc biệt  đã có  nhà báo sử dụng trang thông tin cá nhân Facebook đăng tải các nội dung có tính chất cổ xúy, kích động dư luận ủng hộ cho các hành vi sai trái. Gần đây, một số vấn đề gây bức xúc dư luận là một vài cá nhân đã tự ý “livestream” bôi nhọ, xúc phạm cá nhân, tổ chức, tạo hiệu ứng truyền thông không lành mạnh. Một số phóng viên, cộng tác viên của các tờ báo điện tử, trang tin điện tử lại “chính thống hóa” thông tin trên mạng thành bài báo của mình, gây rối loạn thông tin, tiếp tay cho tin đồn thất thiệt trên mạng xã hội.  Có nhà báo, cùng một sự việc, nhưng viết trên báo lại khác với việc đăng tải trên MXH.

Từ năm 2018,  Hội Nhà báo Việt Nam đã ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, trong đó có những quy định cụ thể về điều người làm báo Việt Nam được hoặc không được làm khi tham gia mạng xã hội. Thời gian qua đã có một số nhà báo bị xử lý kỷ luật về việc  vi phạm Quy tắc sử dụng mạng xã hội. Thế nhưng tình trạng nhà báo sai phạm liên quan đến MXH vẫn không giảm.  

Nguyên nhân dẫn đến những sai phạm nói trên có nhiều, trong đó có trách nhiệm của các cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản của các cơ quan báo chí chưa mạnh tay xử lý. Nhận thức của một số nhà báo về trách nhiệm xã hội của bản thân vẫn còn hạn chế.  Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân cho đội ngũ nhà báo chưa được coi trọng. Trong khi đó MXH ngày càng bùng phát và rất khó quản lý. MXH cũng  là môi trường lý tưởng để tin giả sinh sôi, nảy nở và  là cạm bẫy đối với các nhà báo không giữ được bản lĩnh chính trị.  Đặc biệt trong thời gian gần đây,  Internet đang trở thành công cụ đắc lực cho các thế lực phản động lợi dụng - nuôi cấy những mầm “nấm độc”, gây phương hại cho an ninh quốc gia.

-  Một phương tiện truyền thông không có lỗi nếu chúng ta biết sử dụng nó một cách phù hợp và vì những mục đích nhân văn. Nhưng báo chí – bao gồm cả tòa soạn và cá nhân các nhà báo – có thêm một yếu tố là trách nhiệm xã hội. Quan điểm của ông như thế nào về vấn đề này?

+  Tôi cho rằng, nhà báo là công dân do vậy nhà báo cũng phải tuân thủ pháp luật như những công dân khác. Bên cạnh đó, nghề báo là nghề đặc biệt.  Hoạt động báo chí là một trong những hoạt động mang tính xã hội rất cao. Nghề báo là nghề hoạt động xã hội; người làm báo là người hoạt động xã hội. Tác phẩm báo chí thường có tác động xã hội rộng lớn, có khả năng định hướng tư tưởng, định hướng thông tin cao và hiệu quả.  Do báo chí có vai trò quan trọng, người làm báo nếu không có chuẩn mực đạo đức và quy định về trách nhiệm xã hội thì vô cùng nguy hiểm cho xã hội. Vì lẽ đó, tôi hoàn toàn ủng hộ Hội Nhà báo Việt Nam khi ban hành 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp và Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam. Qua nghiên cứu, tìm hiểu của tôi thì hầu hết các nước trên thế giới đều có quy định về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của người làm báo.

- Ông từng chia sẻ rằng, Hội Nhà báo Việt Nam đã có quy định cụ thể về việc nhà báo tham gia MXH, riêng Báo Quân đội nhân dân cũng có quy định chặt chẽ về việc tham gia MXH. Xin ông chia sẻ cụ thể hơn về việc này?

+  Đúng vậy! Báo Quân đội nhân dân là cơ quan của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, tiếng nói của lực lượng vũ trang và nhân dân Việt Nam. Cán bộ, phóng viên, biên tập viên của Báo phần lớn là sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam phải có trách nhiệm và nghĩa vụ thực hiện nhiệm vụ chính trị của tờ báo, thực hiện chức trách của một quân nhân trong lực lượng vũ trang. Chính vì lẽ đó, ngoài thực hiện nghiêm túc các quy định trong Quy định đạo đức nghề nghiệp và Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, đối với các nhà báo trong Báo Quân đội nhân dân còn phải thực hiện nghiêm ngặt các quy định của Bộ Quốc phòng trong phát ngôn, trách nhiệm sử dụng mạng xã hội. Như vậy các quy định cụ thể về việc nhà báo tham gia MXH tại Báo Quân đội nhân dân chặt chẽ hơn so với quy định Hội Nhà báo Việt Nam.

Trong đó có quy định cụ thể về thông tin mà nhà báo của Báo Quân đội nhân dân đưa ra trên mạng xã hội phải là một thông tin khách quan và bảo đảm “4 hợp” (hợp pháp, hợp lý, hợp tình, hợp thời). Hợp pháp nghĩa là tuân thủ đúng hiến pháp, pháp luật, đúng với đường lối của Đảng. Hợp lý nghĩa là bảo đảm tính xác đáng, logic, thực chất của vấn đề. Hợp tình nghĩa là phù hợp với tình cảm lương tri con người và đạo đức xã hội. Hợp thời là đưa ra đúng thời điểm được công chúng  dư luận xã hội quan tâm.

Thực tế trong thời gian qua, các nhà báo của Báo Quân đội nhân dân đều tự giác chấp hành các quy định này.

- Thời gian qua, các thế lực thù địch, một số tổ chức, cá nhân thiếu thiện chí với Việt Nam, đang ra sức tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam trên nền tảng MXH... Báo Quân đội nhân dân với trách nhiệm của mình đã “đối diện và đấu tranh” như thế nào để phản bác những luận điệu sai trái đó, thưa ông?

+  Hiện nay trên thế giới có hàng tỷ website, blog cá nhân khác nhau, hằng ngày, hằng giờ thu hút vài tỷ lượt người xem và trao đổi thông tin. Sự phát triển kỳ diệu của Internet đã khiến thế giới ngày trở nên phẳng hơn, tạo ra một “thế giới phẳng” với xa lộ thông tin kết nối toàn cầu.  

Thế nhưng, trong thời đại truyền thông kỹ thuật số, phương tiện để lan truyền những thông tin sai lệch rất nhanh, mạnh mẽ, gây tác động tiêu cực đến tâm lý xã hội, làm cho người dân tiếp cận thông tin không chuẩn mực, bị phân tâm, hoang mang hay hiểu sai về chủ trương, quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 ngày càng phức tạp, các thế lực thù địch, một số tổ chức, cá nhân thiếu thiện chí với Việt Nam, đang ra sức tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam thông qua các hình ảnh và nội dung xấu, độc trên nền tảng MXH, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” , xuyên tạc lịch sử, nói xấu lãnh tụ, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, xuyên tạc công tác phòng chống Covid-19 của chúng ta.  

Trước tình trạng đó,  Báo Quân đội  nhân dân với trách nhiệm của người làm báo cách mạng  đã thẳng thắn “đối diện và đấu tranh” để phản bác những luận điệu sai trái  thông qua việc cung cấp kịp thời thông tin trung thực và khách quan  trên các ấn phẩm của Báo Quân đội nhân dân, trên các nền tảng mạng xã hội. Các chuyên mục “Làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”, “Phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng” luôn được quan tâm đầu tư và nâng cao chất lượng. Đảng ủy, Ban biên tập của Báo đã  thành lập một bộ phận phóng viên chuyên sâu, làm nòng cốt trong cuộc đấu tranh với các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các đối tượng thù địch (bộ phận 35). Hàng tháng bộ phận này đều họp và xây dựng kế hoạch viết tuyến tin, bài, sản xuất các tác phẩm báo chí để đấu tranh trực diện với các quan điểm sai trái. Trước diễn biến thực tế của mặt trận đấu tranh chống các quan điểm sai trái, bộ phận 35 lại hội ý đột xuất, xây dựng kịch bản đấu tranh và phân công các cá nhân thực hiện. Báo Quân đội nhân dân còn tổ chức đội ngũ cộng tác viên chuyên sâu là các chuyên gia giàu kinh nghiệm đấu tranh với các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Báo Quân đội nhân dân còn phối hợp với các cơ quan, đơn vị quân đội và các cơ quan báo chí ngoài quân đội đưa những tin, bài đấu tranh chống các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên các phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội đồng thời tổ chức đấu tranh trên không gian mạng để bảo vệ quan điểm của mình.

 Xin  trân trọng cảm ơn ông !

Hà Vân (thực hiện)