Khi cuộc chiến chống Nga bước vào tháng thứ bảy, Ukraine đang mắc kẹt giữa một “tảng đá” tài chính và một nơi khó khăn khi nước này tìm cách trụ vững trong khi chống lại các lực lượng quân đội Nga.

Trong đó, các nguồn thu từ thuế đã giảm mạnh do nền kinh tế rơi tự do trong khi chi tiêu quân sự tăng vọt, khiến chính phủ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt ngân sách 5 tỷ USD (5,02 tỷ Euro) mỗi tháng.

Để bù đắp cho việc thiếu tiền mặt, ngân hàng trung ương của nước này đã in tiền - mua trái phiếu chính phủ với giá trị 7,7 tỷ USD trong sáu tháng qua. Tờ Financial Times báo cáo rằng các nhà máy in ấn đã tạo ra hiệu quả 3,6 tỷ USD chỉ trong tháng Sáu.

Lạm phát hoành hành có thể 'phá hủy nền kinh tế'

Nhiều nguy cơ cho rằng chiến tranh hiện có thể sẽ kéo dài vô thời hạn, Ukraine phải đối mặt với viễn cảnh lạm phát tăng cao và thậm chí có thể là siêu lạm phát - lạm phát rất cao và đang gia tăng.

Nếu điều đó trở thành hiện thực, ắt hẳn sẽ làm xói mòn thêm giá trị của đồng nội tệ của Ukraine (đồng hryvnia), vốn đã giảm khoảng một phần ba. Lạm phát lên tới 20% và tất nhiên sẽ đạt 30% vào cuối năm nay.

Đầu tháng này, một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (CEPR) có trụ sở tại Luân Đôn kêu gọi "giảm bớt sự phụ thuộc" vào việc in tiền, hay còn gọi là tiền lưu trữ, cảnh báo rằng Ukraine có thể sẽ phải đối mặt với lạm phát cao hơn nhiều, khủng hoảng tiền tệ và thậm chí là khủng hoảng ngân hàng.

Đồng tác giả báo cáo, nhà kinh tế học Yuriy Gorodnichenko từ Đại học California, Berkeley, nói với DW: “Việc in tiền tràn lan, nhiều hệ quả sẽ không thể lường trước được, đó không phải là một giải pháp bền vững. Nếu quốc gia này tiếp tục thực hiện, chính phủ Ukraine sẽ phá hủy phần còn lại của nền kinh tế."

Ký ức đau buồn về siêu lạm phát

Năm 1992, ngay sau khi giành được độc lập sau khi Liên Xô sụp đổ, thước đo mức tăng giá tại Ukraine đã lên tới 2.000%.

Nước này trở thành nước đầu tiên trên thế giới chứng kiến lạm phát tăng đột biến như vậy mà không phải do xung đột. Lạm phát cũng tăng vọt lên 50% vào năm 2014, khi cuộc chiến ở miền đông Ukraine nổ ra.

Báo cáo của CEPR khuyên chính phủ Ukraine tăng thuế và tìm kiếm thêm viện trợ nước ngoài trong khi kiềm chế chi tiêu phi quân sự - một chính sách mà Kyiv đã thực hiện ngay từ đầu cuộc chiến. Đồng thời, cũng kêu gọi kiểm soát chặt chẽ dòng vốn chảy ra, hạn chế nhập khẩu và linh hoạt hơn trong tỷ giá hối đoái.

Nguồn thu từ thuế đã giảm xuống còn khoảng 1/5 mức trước chiến tranh và hiện chiếm khoảng 1/3 chi tiêu của chính phủ. Việc in tiền hiện hỗ trợ một phần ba khác hoặc lâu hơn, trong khi các khoản vay nước ngoài, viện trợ không hoàn lại và phát hành trái phiếu địa phương giúp đáp ứng phần còn lại của chi tiêu.

Đối mặt với viễn cảnh thuế nhập khẩu tăng cao, Kyiv lưu ý rằng các doanh nghiệp và người tiêu dùng đang phải chịu một áp lực rất lớn.

Nền kinh tế ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc tấn công của Nga

Các công ty tại Ukraine đã buộc phải đóng cửa tại các khu vực xung đột và chuyến bay của 5 triệu người Ukraine và việc nam giới nhập ngũ đã gây ra tình trạng chảy máu chất xám, trong khi tỷ lệ thất nghiệp đã lên tới 35%. Những người còn lại trong vùng chiến sự, di dời trong nước hoặc đột ngột bị thất nghiệp cũng cần được hỗ trợ tài chính.

Được biết, triển vọng của nền kinh tế ngày càng suy yếu, cùng với tình trạng thiếu nhiên liệu, cắt điện hoặc hệ thống sưởi vào mùa đông này, có thể buộc nhiều công ty phải ngừng kinh doanh trong năm nay.

Ngân hàng Thế giới đã dự đoán rằng 55% người Ukraine sẽ sống trong cảnh nghèo đói vào cuối năm 2023, so với 2,5% trước khi xung đột xảy ra.

Chính phủ Ukraine phải đưa ra những lựa chọn 'đau đớn'

Nhiều chuyên gia nhận định, Ukraine sẽ phải đưa ra nhiều phương án tốt hơn là một cuộc chiến kéo dài "tạo ra lạm phát phi mã cao hoặc thậm chí là siêu lạm phát".

Báo cáo của CEPR cho biết sẽ là "mơ tưởng" khi mong đợi các nước phương Tây viện trợ một phần hoặc toàn bộ khoản thiếu hụt ngân sách của chính phủ.

Khoảng 38 tỷ USD hỗ trợ tài chính đã được cam kết bởi các chính phủ nước ngoài và các tổ chức quốc tế trong sáu tháng qua, Financial Times đưa tin, trích dẫn Bộ Tài chính Ukraine.

Một công cụ theo dõi riêng của Viện Kinh tế Thế giới Kiel của Đức (IfW-Kiel) cho thấy khoảng 84,2 tỷ euro (84,9 tỷ USD) viện trợ quân sự, tài chính và nhân đạo đã được hứa hẹn bởi khoảng 40 quốc gia.

Riêng Hoa Kỳ đã cam kết viện trợ nhân đạo và tài chính hơn 8,5 tỷ Euro, trong khi các tổ chức của Liên minh châu Âu đã cam kết gửi 12,3 tỷ Euro. Nhưng các khoản thanh toán thực tế đã đến chậm hơn dự kiến.

"Liên minh châu Âu lo lắng rằng Ukraine sẽ không thể trả khoản vay, đó là một mối quan tâm chính đáng, nhưng đó không phải là một khoản vay, nó phải là một khoản trợ cấp", ông Gorodnichenko chia sẻ với DW.

Khi Ukraine đàm phán một chương trình cho vay mới trị giá 15 tỷ đến 20 tỷ USD với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), chính phủ cũng đang huy động tiền từ công chúng thông qua trái phiếu chiến tranh - một biện pháp có thể dễ dàng tăng lên.

Ông Gorodnichenko cho biết người Ukraine đã quyên góp khoảng 1 tỷ USD cho nỗ lực chiến tranh từ việc gây quỹ mà không tính lãi suất hoặc bất kỳ động cơ nào khác. Lưu ý rằng Ukraine có một cái bóng lớn, nền kinh tế phi chính thức như thế nào?

Trong khi một số người Ukraine đã cất giấu của cải ra nước ngoài hoặc bên ngoài hệ thống ngân hàng, hàng triệu người hầu như không sống sót bằng số tiền tiết kiệm còn lại của họ. Đối mặt với tình trạng giá cả tăng vọt, thất nghiệp và nghèo đói hiện hữu, họ có thể không còn cách nào khác hơn là tiêu cạn vào tiền mặt của mình.

Lê Na (Theo DW)