Các cơ quan liên bang của Mỹ theo kế hoạch sẽ phải đệ trình kế hoạch tái cơ cấu quy mô lớn theo sắc lệnh của ông Trump vào thứ Năm vừa rồi, chiến dịch do Bộ Hiệu quả Chính phủ của Elon Musk giám sát.

Nỗ lực của bộ này đã dẫn đến khả năng cắt giảm hơn 100.000 việc làm trong lực lượng lao động dân sự liên bang, đóng băng viện trợ nước ngoài và hủy bỏ hàng nghìn chương trình. Một số nhân sự quan trọng, như giám sát kho hạt nhân và nhà khoa học chống dịch, đã bị sa thải rồi được triệu hồi.

Trong khi đó, thị trường tài chính biến động mạnh do lo ngại về suy thoái kinh tế từ cuộc chiến thương mại toàn cầu. Phố Wall mất 5 nghìn tỷ USD giá trị trong hai tuần qua, dù cổ phiếu tăng nhẹ vào thứ Sáu.

Phó Tổng thống JD Vance cho biết bộ của Elon Musk đã phạm sai lầm nhưng nhấn mạnh hầu hết nhân viên nhà nước đều làm việc chăm chỉ. Ông kêu gọi nhanh chóng sửa chữa sai lầm nhưng vẫn cam kết giữ lại những gì hiệu quả và loại bỏ những gì không cần thiết trong chính quyền liên bang.

Hai phán quyết từ tòa án California và Maryland hôm thứ Năm ra lệnh phục chức cho hàng nghìn nhân viên thử việc bị sa thải. Nhà Trắng gọi các thẩm phán là "nhà hoạt động đảng phái" và tuyên bố sẽ phản kháng. Chính quyền đã kháng cáo phán quyết của California và yêu cầu tạm dừng thực thi.

Thẩm phán William Alsup ở San Francisco yêu cầu phục chức nhân viên thử việc tại Bộ Quốc phòng, Cựu chiến binh, Nông nghiệp, Năng lượng, Nội vụ và Tài chính.

Tại Baltimore, thẩm phán James Bredar chỉ đạo chính quyền phục hồi hàng chục nghìn công nhân, đồng ý với 20 bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo rằng các cơ quan liên bang đã vi phạm quy trình sa thải nhân sự.

Ông Trump ký sắc lệnh ngày 11/2 yêu cầu tất cả cơ quan liên bang "nhanh chóng cắt giảm biên chế", với hướng dẫn từ Văn phòng Quản lý Nhân sự Mỹ về việc cắt giảm nhân sự, ngân sách và bất động sản.

Sở Thuế vụ (IRS), lâu nay bị Đảng Cộng hòa xem là mục tiêu cắt giảm, dự kiến giảm 20 - 25% nhân sự vào ngày 15/5, tức khoảng 25.000 người. Kế hoạch bao gồm cả nhân viên thử việc bị sa thải, dù phán quyết của tòa có thể giúp họ được phục chức.

Chính quyền ông Trump chưa công bố số nhân viên bị sa thải, nhưng theo ước tính, hơn 100.000 người đã mất việc hoặc nhận đề nghị nghỉ hưu sớm, trong đó Bộ Cựu chiến binh đặt mục tiêu cắt giảm hơn 80.000 nhân sự.

Ngọc Ánh (theo WH, Reuters, Business Standard)