Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn có lịch sử hình thành từ lâu đời, tương truyền có từ khi lập làng Nhượng Bạn thời Trần. Tuy nhiên, căn cứ các bản sắc phong còn sót lại thì ít nhất Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn có từ thời Nguyễn, cách đây hàng trăm năm.

Hiện miếu Ngư Ông còn lưu giữ 3 sắc phong thời Nguyễn giao cho xã Nhượng Bạn (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) phụng thờ vị tôn thần Nam Hải Nhân Ngư.

Lễ hội cầu ngư được xem là một sự kiện văn hóa tín ngưỡng quan trọng nhất của xã Nhượng Bạn xưa (nay là xã Cẩm Nhượng) và được cộng đồng cư dân quan tâm. Lễ hội được tổ chức hằng năm nhằm tưởng nhớ, biết ơn vị tôn thần Nam Hải Nhân Ngư (cá Ông) có tình thương người đã bảo hộ cho ngư dân đi biển.

Lễ hội còn được tổ chức với mục đích cầu an, cầu mùa, cầu cho mưa hòa gió thuận, đánh bắt được nhiều hải sản, cổ vũ thêm sức mạnh cho ngư dân đi biển. Lễ hội diễn ra trong hai ngày 7/4 - 8/4 (âm lịch) hằng năm. Trong đó, thời điểm tổ chức lễ hội chính diễn ra vào ngày 8/4 (âm lịch) khi cá Ông (cá voi) chết dạt vào bờ.

Ngày nay, lễ hội được tổ chức rất trang trọng, thu hút đông đảo cộng đồng người dân tham gia với phần lễ và phần hội, trong đó có 4 phần chính: nghi thức tế lễ, lễ hội chèo cạn, lễ rước trên biển và lễ tế tại miếu đường.

Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn cũng biểu hiện sức mạnh của cộng đồng, thắt chặt tình đoàn kết trong sản xuất và chiến đấu, hướng con người trở về cội nguồn, về dân tộc, văn hóa, làm cho nó có nét riêng được quy định bởi lịch sử, phong tục, tính cách con người xã Nhượng Bạn xưa, Cẩm Nhượng ngày nay.

Không gian văn hóa diễn ra lễ hội tập trung chủ yếu ở miếu Ngư Ông, nơi được UBND tỉnh Hà Tĩnh xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh vào năm 2013. Hiện nay, tại miếu Ngư Ông còn lưu giữ các hiện vật gồm: đồ tế khí, thờ tự, châu long, bia mộ cá Ông được làm từ vật liệu có sẵn tại chỗ ở vùng biển như gỗ, đá...

Gắn với lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn, còn có hò chèo cạn được du nhập dưới thời phong kiến. Đây là di sản văn hóa phi vật thể kết hợp giữa dân ca, dân vũ; thể hiện đời sống lao động sản xuất cùng ước vọng cầu ngư của ngư dân đi biển vùng Cửa Nhượng.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa, văn hóa tâm linh và khoa học, ngày 27/5/2021, Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn được Bộ VH-TT&DL đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia tại Quyết định số 1729/QĐ-BVHTTDL.

Tại buổi lễ, UBND xã Cẩm Nhượng đã tổ chức lễ đón bằng công nhận Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Ngay sau phần lễ, UBND xã Cẩm Nhượng đã tổ chức lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn năm 2022 với các nghi thức: tế lễ tại miếu đường, lễ hội chèo cạn, lễ rước trên biển và thả thuyền về biển.