Ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia phân tích chính sách của Forest Trends, tại hội thảo về ngành gỗ diễn ra ngày 21/6 cho hay, Mỹ áp dụng mức thuế mới lên sản phẩm gỗ có nguồn gốc từ Trung Quốc dẫn tới dòng dịch chuyển vốn từ nước này sang Việt Nam để tránh thuế.

Dòng vốn FDI từ Trung Quốc đang giúp Việt Nam đẩy nhanh kim ngạch xuất khẩu gỗ sang Mỹ - thị trường được coi là tiêu thụ gỗ lớn nhất của Việt Nam hiện nay. Theo Vifores, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ từ Việt Nam vào Mỹ tăng rất mạnh, đặc biệt từ nửa cuối 2018, thời điểm nổ ra căng thẳng thương mại Mỹ - Trung.

Theo Cục Đầu tư Nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến thời gian này đã có 49 dự án FDI mới đầu tư vào ngành gỗ, bằng 73% tổng số dự án trong cả năm 2018. Điểm đáng chú ý, tổng số dự án từ thị trường Trung Quốc chiếm 43% trong cùng thời điểm.

"Nếu tốc độ mở rộng xuất khẩu trong quý 1 được duy trì, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia cung cấp sản phẩm gỗ lớn thứ 7 tại thị trường Mỹ năm 2019, thay vì vị trí thứ 12 như hiện nay", ông Tô Xuân Phúc dự báo.

Các mặt hàng gỗ từ Việt Nam có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu vào Mỹ lớn nhất bao gồm gỗ dán, ván ép, ghế ngồi, nội thất nhà bếp. Thực tế căng thẳng thương mại Mỹ - Trung cũng đang làm phát sinh một số rủi ro mới đối với ngành gỗ, theo báo cáo.

Các dự án đầu tư FDI, đặc biệt là các dự án có nguồn vốn từ Trung Quốc vào Việt Nam trong thời gian vừa qua có thể là chiến lược của các công ty Trung Quốc trong việc né thuế xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

Thực tế, các dự án đầu tư vào ngành gỗ thời gian gần đây có quy mô nhỏ, trung bình khoảng trên dưới 2 triệu đô la Mỹ/dự án. Ngoài đầu tư mới, dòng vốn từ Trung Quốc chảy vào ngành gỗ Việt còn thông qua kênh mở rộng sản xuất; mua bán, sáp nhập hoặc thuê các công ty Việt Nam gia công chế biến.

Điều này đặt ra nghi vấn các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam chủ yếu để lấy xuất xứ xuất khẩu sang Mỹ. Về dài hạn xu hướng dịch chuyển này sẽ gây ra rủi ro cho ngành gỗ của Việt Nam liên quan tới gian lận thương mại.

Chính phủ Mỹ dường như đã thấy được những dấu hiệu này nên mới đây, các cơ quan chức năng của Mỹ đã mở cuộc điều tra 5 công ty của Mỹ nhập khẩu mặt hàng ván ép từ Trung Quốc với xuất xứ từ Việt Nam. Nếu điều tra đưa ra những bằng chứng cho thấy có sự gian lận thương mại, ngành gỗ Việt Nam sẽ chịu những tổn thất nặng nề từ những biện pháp thuế quan sau đó.

Mỹ hiện nay có thâm hụt thương mại lớn với Việt Nam. Việc tăng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong khoảng 1 năm trở lại đây sẽ càng khiến Việt Nam vào “tầm ngắm" của Mỹ.

Chí Hưng