Vừa về nghỉ chế độ được ít tháng, ông Lê Duy Cần, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa) đã dành phần lớn thời gian để chăm sóc cho vườn bưởi của gia đình. Ông Cần cho biết, ngay cả khi còn công tác, ông đã mê trồng bưởi Luận Văn. “Một phần vì muốn giữ giống bưởi đỏ truyền thống của quê hương, phần vì mình là cán bộ, đảng viên phải đi trước để kêu gọi bà con, nhân dân cùng trồng. Bây giờ, gần như vườn nhà ai ở làng Luận Văn cũng trồng bưởi. Công việc không quá vất vả, phù hợp với người cao tuổi mà lại có thu nhập kha khá. Gia đình tôi mới nhận thầu thêm 1,5 ha đất và đã xuống giống hơn 100 cây bưởi Luận Văn” – ông Cần bộc bạch.

Giống bưởi Luận Văn chủ yếu được trồng bằng phương pháp chiết, ghép cành. Đây là loại quả có nguồn gốc xa xưa từ làng Luận Văn (nay thuộc xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân), thường để dâng lên Vua vào những ngày lễ Tết nên dân gian lưu truyền bằng tên gọi bưởi “tiến Vua”. Năm 1979, giống bưởi Luận Văn còn được đưa ra lăng Bác trồng 4 cây.

Từ giá trị cây bưởi Luận Văn, địa phương đã có dự định khôi phục từ lâu nhưng chưa thành công. Đến năm 2011, sau nhiều lần khôi phục đã bắt đầu có sản phẩm bưởi Luận Văn bán ra thị trường. Bình quân, mỗi cây bưởi Luận Văn có thể đem lại thu nhập khoảng 3 triệu đồng.

Theo ông Cần, trước đây khi chưa áp dụng kỹ thuật, cây thường bị vàng lá, nhiều sâu bệnh, sản phẩm xấu, ít người mua. Từ khi áp dụng kỹ thuật thì có thay đổi, hiệu quả mang lại rõ rệt hơn. Bưởi sau khi trồng khoảng 4 năm sẽ cho thu hoạch. Khi đang non bưởi có màu xanh, đến giữa tháng 10 Âm lịch, bưởi bắt đầu chuyển đỏ từ trong ra ngoài.

Hiện tại, bưởi "tiến Vua" trong vườn của gia đình ông đã có thương lái đặt mua hết, trong đó, loại nhỏ có giá 80.000 đồng/quả, đắt là 150.000 đồng/quả.

Ông Lê Khắc Trường (64 tuổi), thôn Luận Văn 2, xã Thọ Xương đã bắt tay vào trồng bưởi Luận Văn 4 năm nay. Trong mảnh vườn nhỏ vốn lâu nay bỏ không hoặc chỉ trồng ít rau, thì nay gia đình ông đã có 20 cây bưởi trĩu quả.

Từ mảnh vườn lâu nay gần như ít có thu nhập thì nay gia đình ông Trường có thể kiếm từ 20 - 30 triệu đồng/năm.

Thời điểm này, bưởi đã chín, tuy nhiên, theo ông Trường, do năm nay nhuận, dài tháng hơn nên bưởi rụng nhiều. Cây bưởi năng suất nhất trong vườn gia đình ông Trường có khoảng 60-70 quả. Năm 2020, gia đình ông thu được 20 triệu đồng từ vườn bưởi Luận Văn. Vụ Tết năm nay, ông Trường hi vọng nguồn thu từ vườn bưởi khoảng 30 triệu đồng.

"Những năm gần đây, thấy bưởi Luận Văn có giá trị nên gia đình tôi đã cải tạo lại vườn để trồng. Bưởi Luận Văn có 2 loại, loại chín sớm vào Tết trung thu và loại chín muộn vào dịp Tết cổ truyền. Trong đó, dòng bưởi chín muộn, đến lúc chín tỷ lệ quả rụng nhiều. Năm ngoái, gia đình tôi bán giá cao nhất là 500 nghìn đồng/cặp tại vườn, còn bình quân từ 100 - 200 nghìn đồng/quả", ông Trường cho biết.

Theo ông Trường, chuẩn bị cho Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021, đã có thương lái đến đặt mua bưởi. Với số bưởi hiện có trong vườn, gia đình ông hi vọng sẽ cho thu nhập khoảng 30 triệu đồng.

Bưởi "tiến Vua" có những đặc tính riêng so với các loại bưởi khác, khi nhỏ, bưởi cũng có màu xanh, nhưng đến khoảng tháng 7 và tháng 8 Âm lịch, bưởi sẽ chuyển sang màu vàng. Vào khoảng tháng 10 - 11 Âm lịch, bưởi tiếp tục có sự thay đổi về màu sắc, lúc này toàn thân quả bưởi từ ngoài vào trong tép bưởi đều chuyển sang màu đỏ gấc.

Cũng theo ông Trường, khi sử dụng rượu để lau bưởi trước khi dâng cúng tổ tiên, bưởi sẽ có mùi thơm rất đặc trưng và lưu giữ được màu sắc và vẻ tươi đẹp cả tháng trời. Không những vậy, với màu đỏ đặc trưng, bắt mắt, bưởi Luận Văn còn được xem như một biểu tượng của sự may mắn, tài lộc. Chính vì vậy, người xưa ưu ái xếp bưởi đỏ Luận Văn lên vị trí "vua" của các loại bưởi.

Những năm gần đây, mỗi dịp Tết đến xuân về, bưởi đỏ "tiến Vua" làng Luận Văn luôn được khách hàng từ khắp nơi tìm đến đặt mua. Hiện, nhiều nhà vườn tại làng Luận Văn đã có thương lái đặt mua hết, không còn hàng để bán.

Theo thống kê, đến nay, toàn xã Thọ Xương có khoảng 35 ha bưởi, trong đó, một số ít diện tích được trồng tập trung, còn lại được người dân phát triển qua phong trào cải tạo vườn tạp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng...

Ngoài xã Thọ Xương, hiện giống bưởi Luận Văn đã được phát triển nhiều tại các xã Xuân Bái, Xuân Lam (huyện Thọ Xuân). Năm 2013, Cục Sở hữu trí tuệ có quyết định cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm bưởi Luận Văn...

Quang Duy