Dự án xe buýt nhanh BRT Hà Nội chưa đạt hiệu quả mong đợi

Theo đánh giá của Thanh tra Chính phủ, việc đầu tư dự án xe buýt nhanh BRT chưa đồng bộ, chưa tạo ra lợi ích nhằm khuyến khích người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang sử dụng phương tiện vận tải công cộng, như các nhà chờ, cầu vượt cho người đi bộ chưa thuận tiện cho người sử dụng, một số nhà chờ chưa có cầu vượt đi bộ để tiếp cận, cầu vượt đi bộ chưa hỗ trợ người khuyết tật.

Xe buýt BRT được bố trí làn đường riêng, chiếm 1/3 mặt cắt ngang của các trục đường hiện có, nhưng chưa đạt tốc độ theo yêu cầu, trong khi hiện trạng lưu lượng giao thông trên tuyến rất lớn, nên những tuyến đường có BRT thường xuyên ách tắc trong giờ cao điểm.

Theo báo cáo của Sở Giao thông - Vận tải Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm 2017, lượng khách trung bình đạt 39,9 người/lượt, mới chỉ đạt 44,3% tổng công suất thiết kế. 

Lượng khách bình quân giờ cao điểm mới chỉ đạt 67,9/90 người/lượt, đạt 75,4% công suất. Như vậy, mặc dù được đầu tư với số tiền rất lớn, nhưng dự án chưa đạt được hiệu quả như mong đợi, chưa đạt được mục tiêu đề ra để hạn chế phương tiện cá nhân, giảm ùn tắc giao thông và nâng cao chất lượng môi trường của thành phố.

Hàng loạt sai phạm 

Bên cạnh đó, Hợp phần 1 - Xe buýt nhanh BRT, thuộc Dự án phát triển giao thông đô thị Hà Nội có rất nhiều sai phạm, gây lãng phí ngân sách Nhà nước.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ cho biết: Chủ đầu tư dự án và đơn vị tư vấn khi lập bước thiết kế đường đã thay thế mặt đường nhựa, thành mặt đường bê-tông xi-măng tại một số tuyến đường, gây lãng phí 15 tỷ đồng Ngân sách Nhà nước.

Bên cạnh đó, dự án xe buýt nhanh BRT Hà Nội còn vi phạm trong công tác đấu thầu. Thanh tra Chính phủ cho biết: Tại gói thầu 04, chủ đầu tư đã thực hiện chưa đúng thủ tục theo hướng dẫn của Ngân hàng thế giới, như không lập dự toán nhóm A và B theo nhóm xe sản xuất, lắp ráp trong nước; hoặc lấy báo giá xe nhập khẩu nguyên chiếc để làm căn cứ mời thầy cho cả 3 nhóm A, B và C.

Như vậy, không có căn cứ để so sánh giữa các nhóm với nhau trong việc lựa chọn nhà thầu. 

Tại thư không phản đối của Ngân hàng thế giới chỉ cảnh báo về việc kiểm tra xe và bảo hành. Phần bổ sung các thiết bị vào gói thầu 04 có tổng giá trị là 17,6 tỷ đồng, nhưng chủ đầu tư không tổ chức đấu thầu mà ký hợp đồng bổ sung với nhà thầu.

Như vậy là vi phạm Điều 22, Luật Đấu thầu, Điều 101 Luật Xây dựng về điều kiện được chỉ định thầu.

Ngoài 2 vi phạm trên, Thanh tra Chính phủ cho biết: Dự án Hợp phần 1 - Xe buýt nhanh BRT còn sai phạm tài chính ở các gói thầu kiểm tra, tổng số tiền sai phạm là 43,57 tỷ đồng.

Cụ thể, tại gói thầu 04, Công ty CP Thiên Thành An bán cho chủ đầu tư 35 xe buýt BRT, giá trị chênh lệch tăng nhưng không chứng minh được khối lượng công việc thực hiện. Số tiền 206 triệu đồng, đối với đơn giá dịch vụ kiểm tra xe, do chủ đầu tư thanh toán cho nhà thầu là không đúng quy định.

Tại gói thầu 01d, số tiền vi phạm là 625,91 triệu đồng, bao gồm: Dự toán được duyệt tại Quyết định số 2224/QĐ-SGTVT, ngày 29/10/2015 áp đơn giá vật liệu sai thời điểm, làm tăng giá trị 79,6 triệu đồng; thiếu sót trong công tác lập, thẩm tra, phê duyệt dự toán điều chỉnh trạm biến áp sai quy định làm tăng 26,48 triệu đồng;...

Trước những sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ đề nghị: UBND Hà Nội rút kinh nghiệm và có những biện pháp khắc phục những tồn tại, bất cập trong quá trình đầu tư xây dựng, khai thác tuyến BRT. 

Đồng thời, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND Hà Nội tăng cường công tác tuyên truyền vận động, khuyến khích người dân tham gia, sử dụng phương tiện vận tải hành khách công cộng, cùng các biện pháp khác để nâng cao hiệu quả BRT.

Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND Hà Nội chỉ đạo chủ đầu tư thực hiện đối với gói thầu 01d, trạm trung chuyển bến xe Kim Mã, điều chỉnh giảm khối lượng tính thửa 316m, tương ứng giá trị 823,83 triệu đồng việc gia công, lắp dựng vách hợp kim nhôm kim loại an toàn 12mm, trong phụ lục. 

Thanh tra Chính phủ cũng giao Bộ Kế hoạch - Đầu tư kiểm tra, rà soát đối với gói thầu 04, về các sai phạm đã nêu trong kết luận thanh tra. Trong đó, việc các bên liên doanh nhà thầu thực hiện không đúng khối lượng được phân chia theo hợp đồng đã ký giữa chủ đầu tư và liên doanh nhà thầu, dẫn đến Công ty CP Thiên Thành An hưởng lợi số tiền 42,4 tỷ đồng nhưng không chứng minh được khối lượng công việc thực hiện.