Bến cảng Nhà Rồng có ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng. Chính tại nơi đây, vào ngày 5/6/1911, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lên con tàu Amiral Latouche Tréville rời Việt Nam và bắt đầu cuộc hành trình ra đi tìm đường cứu nước cho dân tộc ta, giải phóng ách thống trị đàn áp của thực dân Pháp.

Ngày nay, cảng Sài Gòn đang được chuyển đổi công năng, một trong những định hướng đang nghiên cứu là chuyển thành cảng du lịch quốc tế.

Theo thiết kế trước đây, tĩnh không thông thuyền của Cầu Thủ Thiêm 4 chỉ cao 10m, cơ quan chức năng đang lấy ý kiến của các đơn vị liên quan để triển khai thực hiện. Nhiều chuyên gia kinh tế, đô thị, kiến trúc sư lo ngại, với phương án trên, cảng Sài gòn sẽ trở thành ốc đảo, không còn tàu ra vào, đánh mất lợi thế của một cảng đang tiếp nhận tàu biển chở khách du lịch, cản trở mục tiêu chuyển đổi công năng, làm mất đi cảnh trên bến dưới thuyền của một thương cảng vốn đã làm nên thương hiệu của thành phố Sài Gòn xưa.

Phát biểu tại hội thảo, ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, cho biết, trong những năm qua, để mở rộng không gian phát triển đô thị, giải quyết sự quá tải về hạ tầng giao thông, TPHCM đã có nhiều nỗ lực, đầu tư xây dựng và hoàn thành nhiều công trình giao thông trọng điểm, trong đó có nhiều công trình vượt sông Sài Gòn như: Năm 2008 khánh thành cầu Thủ Thiêm 1; năm 2009 khánh thành cầu Phú Mỹ; 2011 thông xe hầm Thủ Thiêm, năm 2022 khánh thành cầu Thủ Thiêm 2 (nay là cầu Ba Son).

Cùng với đó, cầu Thủ Thiêm 4 đang trong quá trình lập dự án, thiết kế, xúc tiến đầu tư... qua đó, góp phần hoàn thiện mạng lưới giao thông trục chính của thành phố, nhất là khu vực phía Đông và phía Nam; mở ra tiềm năng phát triển du lịch, thương mại, dịch vụ, đặc biệt là khai thác tối đa lợi thế của dòng sông Sài Gòn.

Hiện nay, phương án thiết kế của cầu Thủ Thiêm 4 đang lấy ý kiến các sở, ngành, đơn vị liên quan, cầu dài hơn 2 km, có thiết kế tĩnh không thông thuyền BxH=80x10 (m), quy mô 6 làn xe. Vị trí cầu bắt đầu từ đường Nguyễn Cơ Thạch (TP Thủ Đức) bắc qua sông Sài Gòn, nối vào đường Lưu Trọng Lư (quận 7). 

Sau cầu Phú Mỹ (tĩnh không thông thuyền 45m) thì cầu Thủ Thiêm 4 là cây cầu cửa ngõ của khu vực cảng Sài Gòn. Do vậy, thiết kế tĩnh không thông thuyền của cầu Thủ Thiêm 4 sẽ ảnh trực tiếp đến việc quy hoạch, phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch đường sông của bến cảng Sài Gòn cũng như khu vực sông nước của cả TPHCM.

"Thiết kế tĩnh không cầu cao, hay phương án cầu xoay, cầu mở sẽ giúp khu vực cảng Sài Gòn đón nhận được tàu biển cập bến, từ đó có thể quy hoạch lại cảng Sài Gòn thành cảng du lịch quốc tế để phát triển kinh tế ven sông. Ngược lại, thiết kế tĩnh không cầu thấp sẽ đánh mất đi tiềm năng phát triển kinh tế, đặc biệt là ngành du lịch tại khu vực này", ông Lê Quốc Minh nêu. 

Theo đó, hội thảo mong muốn lắng nghe ý kiến của lãnh đạo thành phố, ý kiến các nhà khoa học, các chuyên gia quy hoạch đô thị, doanh nghiệp từ đó hiến kế những giải pháp nhằm phát huy tối đa tiềm năng phát triển du lịch Cảng Sài Gòn trong định hướng chuyển đổi Cảng Sài Gòn trở thành cảng du lịch quốc tế, đúng với tinh thần của nghị quyết 08 của Bộ Chính trị đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. 

Ở góc độ kinh tế, TS Trần Du Lịch, chuyên gia Kinh tế, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ quốc gia cho rằng, cần nghiên cứu phương án nên xây dựng cầu như thế nào để phát huy lợi thế, khai thác được mọi lợi thế vị trí địa lý, lịch sử, văn hóa của mảnh đất này.

Vì vậy, ông cho rằng nên tận dụng vị trí của Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội để xây dựng một Cảng Du lịch tàu biển để đón du khách trong và ngoài nước. Nếu giữ nguyên thiết kế tĩnh không thông thuyền của Cầu Thủ Thiêm 4 thấp thì TPHCM đã làm mất đi lợi thế của một khu vực đẹp nhất để làm kinh tế ven sông, kinh tế đêm. Và trong tương lai không còn phân biệt giữa quận 1 và quận 4, mà phải làm sao để “quận 4 cũng là quận 1”.

"Hãy tưởng tượng trong tương lai đi từ cầu Tân Thuận về Nguyễn Hữu Cảnh, toàn bộ 2 bên bờ sông sẽ là cảnh sắc cực đẹp và giá trị vô giá cho thành phố này. Nếu đặt mục tiêu TPHCM là trung tâm du lịch tàu biển để phục vụ quy hoạch thì các các dự án đều phải hướng đến mục tiêu đó. Trong tương lai từ một thương cảng sầm uất trở thành trung tâm thương cảng dịch vụ sầm uất của khu vực và thế giới. Nếu bàn xây cầu như thế nào trước khi bàn mảnh đất này cần làm gì", chuyên gia nhấn mạnh. 

PSG.TS Trần Đình Thiên, thành viên Tổ Tư vấn của Thủ tướng Chính phủ chia sẻ, nếu nhìn hạn chế về cầu Thủ Thiêm 4 sẽ làm hạn chế cả một đoạn phát triển của ven sông Sài Gòn. Ông cũng đồng thuận cần định hình về TPHCM là thành phố mở, hội nhập, có lợi thế do dòng sông mang lại; theo đó cây cầu cửa ngõ là điểm nhấn để hình dung diện mạo thành phố. Nếu cầu có tĩnh không cao sẽ có diện mạo khác và nếu có tĩnh không sẽ có diện mạo thấp. Do đó, nếu đặt tầm nhìn ngắn hạn quá, sẽ để lại những tổn hại lịch sử mà tương lai khó tha thứ. 

"Nhìn rộng và xa, những con sông ‘thuần Việt’ rất ít và xu hướng tổn hại hiện nay khá lớn. Do đó, các con sông lớn như sông Sài Gòn có giá trị vô giá, rất cần được bảo vệ, bảo tồn, giữ lại", ông nói. 

Đồng quan điểm, ông Phan Xuân Anh, Giám đốc Công ty Du lịch thuyền Sài Gòn khẳng định, Thành phố Hồ Chí Minh đang có một lợi thế rất lớn để phát triển du lịch đường biển mà ít thành phố nào trên thế giới có được. Cảng Sài Gòn cũng là nơi kết nối với các tuyến du lịch nội khu Đông Nam Á.

“Sông Sài Gòn chính là nền văn minh Nam Bộ, tôi cho rằng, chúng ta cần phải tính toán kỹ phương án thiết kế cầu Thủ Thiêm 4, bởi chỉ cần tĩnh không sai sẽ làm ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động vận tải-du lịch trên sông. 90% du khách của tôi vào Vũng Tàu đều về TPHCM hết. Tại sao chúng ta tự cắt nguồn lợi lớn như vậy? Xin giữ lại Cảng Sài Gòn vì đây là nguồn lực nếu chúng ta biết khai thác đúng mức”, ông Xuân Anh bày tỏ.

Dự án cầu Thủ Thiêm 4 có tổng mức đầu tư khoảng 5.000 tỷ đồng. Chiều dài toàn tuyến 2.160m với điểm đầu là nút giao đường Nguyễn Văn Linh - cầu Tân Thuận 2 (quận 7); điểm cuối đường Nguyễn Cơ Thạch (TP Thủ Đức). Theo đó, có 5 phương án thiết kế cầu được đề xuất với chiều cao tĩnh không 10m, 15m và 45m.