Con đường tơ lụa cổ đại là một mạng lưới lịch sử của các tuyến đường thương mại trải dài từ Trung Quốc đến châu Âu. Nó được thành lập khoảng 2.000 năm trước, trong thời nhà Hán - thường được coi là thời kỳ hoàng kim của Trung Quốc.

Vào năm 2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã chính thức công bố nguyện vọng của Trung Quốc trong việc tái tạo mạng lưới này. Con đường tơ lụa thế kỷ 21, còn được gọi là Sáng kiến Vành đai và Con đường, là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất thế giới trong nhiều thập kỷ, với các ước tính thận trọng cho thấy chi phí của nó sẽ vượt quá 1 nghìn tỷ USD.

Việc hình thành Con đường Tơ lụa Mới liên quan đến sự phát triển ồ ạt của các tuyến thương mại và hành lang cơ sở hạ tầng, bao gồm mọi thứ từ đường sắt, sân bay, bến cảng, đường ống, khu công nghiệp và các dự án bất động sản cho đến các hiệp định và hiệp ước thương mại tự do. Nó có tiềm năng định hình lại thế giới về mặt chính trị, kinh tế và văn hóa, đồng thời gây ra những rủi ro môi trường quan trọng. Nó cũng đang làm thay đổi sâu sắc các thành phố trên toàn cầu - ưu tiên sự giàu có và đe dọa các cộng đồng dễ bị tổn thương.

3 thành phố của con đường tơ lụa mới

Các nghiên cứu gần đây tập trung vào ba thành phố trên Con đường Tơ lụa Mới. Tại Athens, công ty vận chuyển và hậu cần nhà nước Trung Quốc COSCO đang tư nhân hóa và mở rộng Cảng Piraeus của thành phố. Công ty dường như đang đặt mục tiêu biến Piraeus trở thành cửa ngõ cho các sản phẩm của Trung Quốc đi vào Châu Âu.

Thành phố thứ hai là Colombo, nơi Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc đang dẫn đầu một dự án cải tạo biển. Mục tiêu là tạo ra một thành phố mới từ đại dương. Thành phố Cảng Colombo được kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm quan trọng của Con đường Tơ lụa trên biển.

Cuối cùng, tại London, nhà phát triển Trung Quốc Advanced Business Park đang hỗ trợ việc chuyển đổi Royal Albert Dock từ một khu hậu công nghiệp, vô chủ rộng 35 mẫu Anh thành một khu kinh doanh toàn cầu.

Ở cả ba thành phố, không gian đô thị đang được thay đổi thông qua sự kết hợp của hạ tầng giao thông, bất động sản và các dự án thương mại. Chúng bao gồm việc tạo ra các căn hộ và khách sạn sang trọng, câu lạc bộ độc quyền và tháp văn phòng cho đến các hành lang thương mại quốc tế.

Bất bình đẳng gia tăng

Các dự án của Con đường Tơ lụa Mới đã gây ra nhiều vấn đề cho các cộng đồng dễ bị tổn thương ở các thành phố này.

Tại Athens và London, đầu tư của Trung Quốc đã dẫn đến giá thuê nhà tăng cao, có xu hướng làm suy yếu sự an toàn của người dân địa phương trong ngôi nhà của họ. Piraeus đang trở thành một khu công nghiệp không tương thích với nhà ở,  các ủy bạn địa phương và một số nhà khoa học đã bày tỏ nỗi lo của họ về việc các công ty sẽ thải ra chất thải nguy hại ở những khu vực gần trường tiểu học, nhà và sân chơi. Tại Luân Đôn, sự phát triển của ABP được nhắm vào các nhà đầu tư giàu có nhiều hơn là cư dân địa phương.

Ở Colombo, thành phố Cảng dựa trên một kiểu tái tạo đô thị nhắm vào các nhà đầu tư doanh nghiệp và làm trầm trọng thêm sự di dời của những người dân có thu nhập thấp và cộng đồng đa sắc tộc.

Dự án bao gồm khách sạn sang trọng, trung tâm mua sắm, căn hộ cao cấp, biệt thự bên bờ biển, khu vườn riêng, sòng bạc và các tòa nhà chọc trời tại Colombia. Có những lo ngại rằng việc đào cát kéo dài sẽ có tác động tiêu cực đến đường bờ biển của Colombo và các khu vực chăn nuôi đánh bắt cá, ảnh hưởng đến sinh kế của những người sống dựa vào đánh bắt cá.

Nghiên cứu của các chuyên gia cũng cho thấy rằng các tổ chức lao động và quyền của người lao động đã bị phá bỏ ở cả Piraeus và Colombo, và những hứa hẹn về việc làm vẫn chưa được thực hiện ở cả ba thành phố trên.

Có vẻ như các tổ chức cấp cơ sở hoàn toàn bị loại khỏi việc ra quyết định, hoặc được mời tham gia vào các hội thảo không có thực quyền. Đã có nhiều cuộc biểu tình chống lại các dự án phát triển bị đàn áp, từ sự hiện diện dày đặc của cảnh sát trong các cuộc biểu tình cho đến việc cưỡng bức trục xuất. Mặc dù vậy, sự phản kháng của địa phương đối với các dự án này vẫn còn.

Các dự án Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường báo hiệu vai trò gia tăng của đầu tư nước ngoài trong việc định hình các thành phố đương đại. Cơ sở hạ tầng công cộng quan trọng, chẳng hạn như cảng, hiện thuộc quyền sở hữu hoặc quản lý của Trung Quốc ở các vùng trung tâm của các thành phố thủ đô. Các dự án cũng liên quan đến việc thành lập các doanh nghiệp và khu kinh tế đặc biệt, giảm thuế và đơn giản hóa thủ tục quy hoạch để thu hút đầu tư nước ngoài.

Con đường Tơ lụa Mới của Trung Quốc đang thay đổi các thành phố, định vị chúng như những điểm nóng về sự giàu có, thương mại tự do và xa xỉ. Không chỉ ảnh hưởng của Trung Quốc đang thúc đẩy các dự án này theo một hướng nhất định mà rõ ràng là các chính phủ quốc gia và lợi ích tư nhân ở mỗi quốc gia cũng đóng vai trò quan trọng. Việc xây dựng thương hiệu cho các dự án ở Piraeus, Colombo và London đã thể hiện rõ nguyện vọng của quốc gia đối với những sáng kiến ​​này.

Colombo đang được gọi là Dubai mới, và Drapetsona, một khu vực của tầng lớp lao động tiếp giáp với Piraeus được gọi là Docklands mới. Docklands là một khu vực của London nổi tiếng với sự tái tạo đô thị. Royal Albert Dock đang được định vị là khu tài chính thứ ba của London sau Canary Wharf và Thành phố London.

Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc đã đặt lợi nhuận tư nhân lên trên tất cả. Nó xóa đi lịch sử của mọi người để tái tạo không gian đô thị làm hành lang thương mại, nơi khởi nghiệp và tiêu dùng. Nó ưu tiên một loại hình phát triển đô thị và ngày càng làm sâu sắc thêm sự phân chia không gian và sự tách biệt trong xã hội.

Huy Hoàng