Minh bạch chính là tự bảo vệ uy tín

Tại chương trình Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, trình bày báo cáo thẩm tra về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2021, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp đồng tình với những nhận định, đánh giá của Chính phủ về kết quả đã đạt được. Tuy nhiên, một trong số các vấn đề được Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ: Dư luận cử tri ghi nhận sự đóng góp tích cực của một số cá nhân hoạt động từ thiện khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh. Tuy nhiên, để ngăn ngừa khả năng xảy ra tình trạng trục lợi khi thực hiện hoạt động từ thiện có kêu gọi đóng góp từ nhân dân thì cần có quy định của pháp luật về vấn đề này.

Trao đổi với phóng viên báo Nhà báo và Công luận xung quanh vấn đề này, ĐBQH Nguyễn Hoàng Mai (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội) nhìn nhận: “Ở đây, có mấy chủ thể là người tài trợ, người nhận tài trợ và người trung gian. Ví dụ, các nghệ sĩ là người trung gian kêu gọi từ thiện. Cái tâm của người tài trợ rất tốt nên phải cảm ơn họ. Thứ hai, tâm của những người trung gian về cơ bản cũng rất tốt, người ta có uy tín để thu hút, kêu gọi được tài trợ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nào đó, nếu làm từ thiện mà không bài bản hoặc “né” các quy định của pháp luật thì nguy cơ lạm dụng có thể xảy ra. Đặc biệt, vấn đề cá nhân kêu gọi từ thiện hiện nay không bị kiểm soát bởi các ràng buộc như việc giải trình. Nhưng tôi nghĩ rằng, trong vấn đề tài trợ, trách nhiệm minh bạch và giải trình cực kỳ quan trọng. Nó chính là những thứ chứng minh cho sự rõ ràng, công khai của những người trung gian, những người đứng ra kêu gọi trong hoạt động từ thiện”.

Vị ĐBQH nhấn mạnh: “Một số người có uy tín vận động tài trợ rất nhanh và huy động được số tiền lớn. Thế nhưng, làm nhanh vẫn phải làm bài bản, để bảo vệ chính uy tín của họ, mặc dù tâm rất tốt nhưng nếu không biết cách làm thì lại thành dở”.

Theo ĐBQH Nguyễn Hoàng Mai, cần ban hành những hướng dẫn cụ thể về hoạt động từ thiện có kêu gọi đóng góp từ nhân dân. Mọi cá nhân làm từ thiện, trung gian cũng nên theo đúng tinh thần minh bạch, giải trình được và cũng phải có sự kết hợp, điều phối của chính quyền cơ sở. "Ví dụ, nếu không có điều phối của chính quyền, những người làm công tác từ thiện đến từ các địa phương khác không thể nắm rõ được hoàn cảnh của từng hộ dân, có khi một nhà có cả chục người đến hỗ trợ, còn nhà khác ở khu vực sâu, xa hơn thì lại không có nhà tài trợ nào đến… Do đó, rất cần vai trò phối hợp, điều phối của chính quyền địa phương. Thông qua chính quyền, họ sẽ cung cấp cho đoàn hoặc cá nhân làm từ thiện danh sách các hộ dân gặp khó khăn một cách công khai, minh bạch", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Hoàng Mai nói.

Quy định rõ ràng để tránh những “lùm xùm” xảy ra

Cũng trao đổi với phóng viên báo Nhà báo và Công luận, Tiến sĩ – Luật sư Đặng Văn Cường cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung Nghị định 64/2008/NĐ-CP, tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động từ thiện, để tránh những tiêu cực có thể phát sinh. Khi sửa đổi, bổ sung Nghị định, cần quy định rõ những trường hợp nào, tổ chức, cá nhân được phép kêu gọi, tiếp nhận, phân phát hàng, tiền cứu trợ. Nội dung kêu gọi phải quy định thời hạn kêu gọi, mục đích từ thiện, thời gian thực hiện hoạt động từ thiện, kinh phí cho việc tổ chức, minh bạch số tiền tiếp nhận, số tiền phân phát bằng các sổ sách, chứng từ, có thể là cần phải có sự xác nhận của cơ quan chức năng.

Vị chuyên gia pháp lý phân tích: “Thông tư số 72/2008/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định số 64/2008/NĐ-CP của Chính phủ về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hoả hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, được ban hành đến nay đã hơn 10 năm. Trong khi điều kiện kinh tế, xã hội có nhiều thay đổi, vấn đề đạo đức xã hội cũng có những chuyển biến. Bởi vậy, cần phải có những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, có những hướng dẫn, quy định cụ thể liên quan đến hoạt động thiện nguyện, để tránh những tranh cãi không đáng có, những "lùm xùm" xảy ra như thời gian vừa qua. Hơn nữa, cũng là để các quy định không trở thành rào cản cho các tổ chức, cá nhân làm thiện nguyện”.

Cũng theo vị Tiến sĩ - Luật sư Đặng Văn Cường: Trong trường hợp cá nhân nào đó lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi, lừa đảo thì có thể bị xử lý hình sự về hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, hoặc lừa đảo chiếm đoạt tài sản.