Dữ liệu chính thức công bố hôm thứ Hai cho thấy thặng dư thương mại của Trung Quốc trong năm 2024 đạt mức kỷ lục chưa từng có, lên tới 1 nghìn tỷ USD. Chỉ còn chưa đầy một tuần nữa, Tổng thống đắc cử Donald J. Trump sẽ nhậm chức, trong bối cảnh những tuyên bố áp đặt thuế quan trừng phạt đối với Trung Quốc từ ông Trump đang làm gia tăng căng thẳng địa chính trị giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, năm 2024, nước này xuất khẩu tổng cộng 3,58 nghìn tỷ USD hàng hóa và dịch vụ, trong khi nhập khẩu đạt 2,59 nghìn tỷ USD, dẫn đến thặng dư thương mại 990 tỷ USD. Riêng trong tháng 12, thặng dư thương mại đạt mức kỷ lục 104,8 tỷ USD, nhờ xuất khẩu tăng trưởng mạnh 10,7%, trong khi nhập khẩu chỉ tăng nhẹ 1%.

Các chuyên gia kinh tế nhận định số liệu này phản ánh hiện tượng “xuất khẩu trước” khi các nhà sản xuất gấp rút chuyển hàng trước khi chính sách thương mại mới của chính quyền Tổng thống Trump có hiệu lực.

“Trước nguy cơ thuế quan bị áp đặt, chúng tôi kỳ vọng tăng trưởng xuất khẩu sẽ tiếp tục mạnh trong ngắn hạn do hiện tượng xuất khẩu trước”, các nhà phân tích thị trường của Nomura nêu rõ trong một báo cáo nghiên cứu.

Trung Quốc hướng đến các đối tác thương mại khu vực

Trong bối cảnh lo ngại các chính sách khắt khe từ các nước đối tác, các nhà xuất khẩu Trung Quốc ngày càng tập trung vào thị trường Đông Nam Á. Năm 2024, xuất khẩu sang các nước ASEAN chiếm 16,4% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, tăng từ 15,5% so với năm trước.

Sự chuyển hướng này được các nhà kinh tế của Nomura đánh giá là có thể giúp Trung Quốc giảm bớt tác động từ căng thẳng thương mại với Mỹ. “Việc giảm tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ và gia tăng mạnh mẽ thị phần tại ASEAN có thể là lớp đệm bảo vệ”, các nhà kinh tế nhận định.

Tuy nhiên, nếu Mỹ nhắm mục tiêu vào các sản phẩm tái xuất qua Đông Nam Á, khu vực này cũng có thể đối mặt với áp lực kinh tế và sự đình trệ trong tăng trưởng thị trường. Một số nhà sản xuất đã bắt đầu đa dạng hóa hoạt động sản xuất sang các nước láng giềng để tránh rủi ro từ các biện pháp thuế quan và hạn chế thương mại, do lo ngại các chính sách hạn chế từ chính quyền mới của Mỹ.

Các nhà kinh tế của HSBC cảnh báo rằng hiệu ứng từ việc xuất khẩu trước có thể suy giảm khi thuế quan của Mỹ chính thức được áp dụng. Họ nhấn mạnh: “Với sự gia tăng của những bất ổn thương mại toàn cầu, động lực từ xuất khẩu trước có thể mờ nhạt, và Trung Quốc sẽ cần thêm các biện pháp hỗ trợ chính sách để thúc đẩy nhu cầu nội địa”.

PBOC bảo vệ đồng nhân dân tệ và thúc đẩy thương mại nội địa

Trong diễn biến liên quan, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) đang nỗ lực ổn định đồng nhân dân tệ, vốn chịu áp lực giảm giá do sức mạnh của đồng đô la Mỹ. Hôm nay, PBOC cùng với Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước thông báo nâng thông số điều chỉnh vĩ mô đối với tài trợ xuyên biên giới.

Sự điều chỉnh này sẽ tăng giới hạn trên về nợ nước ngoài mà các doanh nghiệp và tổ chức tài chính Trung Quốc có thể vay. Áp lực giảm giá đồng nhân dân tệ được cho là xuất phát từ những lo ngại về một cuộc chiến thương mại với Washington, điều có thể làm gia tăng thêm khó khăn cho đồng nội tệ của Trung Quốc.

Gần đây, Thống đốc PBOC, ông Phan Cung Thăng, đã khẳng định cam kết duy trì ổn định thị trường ngoại hối. “Chúng tôi có đủ sự tự tin, điều kiện và năng lực để giữ vững sự ổn định của thị trường”, ông Phan tuyên bố trong một thông báo gần đây.

Các chuyên gia kinh tế đánh giá động thái của ngân hàng trung ương Trung Quốc là một biện pháp phòng ngừa trước khi ông Trump chính thức nhậm chức. Giáo sư kinh tế Chu Điền từ Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc - Châu Âu nhận định:

“Bước đi này có thể phần nào giảm áp lực giảm giá và gia tăng khả năng tài trợ nước ngoài cho doanh nghiệp. Nếu dòng USD chảy vào nhiều hơn, chắc chắn điều này sẽ giúp ổn định đồng nhân dân tệ”.

Căng thẳng thương mại gia tăng cùng thặng dư kỷ lục

Thặng dư thương mại kỷ lục của Trung Quốc đã khiến các đối tác thương mại lớn của nước này lên tiếng chỉ trích. Theo dữ liệu mới nhất, Mỹ chiếm hơn một phần ba thặng dư này, chính quyền Tổng thống Trump vẫn quyết liệt trong việc đối phó với sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất toàn cầu.

Nhiều quốc gia khác, từ công nghiệp phát triển đến đang phát triển, đã áp đặt các mức thuế để kiềm chế dòng chảy hàng hóa từ Trung Quốc, trong khi Trung Quốc thường đáp trả bằng các biện pháp tương tự. Các tranh chấp thương mại leo thang đang đe dọa đến sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu.

Quy mô thặng dư thương mại năm 2024 của Trung Quốc cũng vượt qua các kỷ lục trước đây do các cường quốc kinh tế như Đức, Nhật Bản và Mỹ nắm giữ. So sánh cho thấy, thặng dư trong hàng hóa sản xuất của Trung Quốc chiếm tới 10% GDP, một mức độ thống trị chưa từng thấy kể từ thời kỳ bùng nổ kinh tế của Mỹ sau Thế chiến thứ hai.

Dũng Phan (Theo Cryptopolian)