Nghề làm hương không biết có ở Đông Khê tự bao giờ, những người đưa nghề về làng cũng không ai nhớ, chỉ biết làng từ lâu đã có nghề hương thủ công truyền thống. Trên con đường vào làng, đâu đâu cũng bắt gặp sắc màu rực rỡ của hàng ngàn bó hương và mùi thơm thật nồng nàn ấm cúng. 

Đến thăm làng hương Đông Khê, xã Hoằng Quỳ, huyện Hoằng Hoá (Thanh Hoá) khi Tết Nguyên đán đang đến gần, mùi hương nồng nàn ấm cúng đã xua tan đi cái se lạnh của những ngày cuối đông. Những bó tăm hương xoè đỏ rực được phơi dọc những con ngõ nhỏ, trong mỗi sân nhà của những hộ sản xuất hương trong làng.

Những ngày này, làng hương Đông Khê bước vào thời điểm nhộn nhịp nhất trong năm, người lớn, phụ nữ, trẻ em ai cũng tất bật với công việc bởi đây cũng là mùa làm ăn chính của họ. Các loại hương được làm chủ yếu là: hương trăm, hương sào và hương thẻ.

Nghề làm hương không vất vả như nghề nông nhưng yêu cầu người làm phải thật cẩn thận. Thị trường tiêu thụ cũng tương đối ổn định, mang lại thu nhập khá cho người lao động và các hộ kinh doanh có thể tranh thủ được nguồn lao động sẵn có trong gia đình. Người lớn thì đảm nhận khâu nhồi bột, nhúng hương, trẻ em và người già thì se hương và gói hương.

Mặc dù đã có máy móc thay thế nhưng nhiều hộ gia đình làm hương ở Đông Khê vẫn làm bằng thủ công từ công đoạn pha chế màu nhuộm cho đến se hương. Vì vậy mà cây hương làng nghề Đông Khê có dáng tròn trịa, dẻo và không bị bể.

Những công đoạn se hương đòi hỏi người thợ phải thực có kinh nghiệm và tỉ mẩn. Se hương xong được đem phơi trên những chiếc phên, nắng gió sẽ làm hương khô, màu sắc đẹp mà giữ nguyên mùi thơm. Mà khi đốt, hương sẽ cháy đến tận chân hương và tàn hương thì uốn cong rất đẹp.

Ông Đoàn Văn Mậu, người làm nghề hương hơn 30 năm tại làng Đông Khê chia sẻ, để cho ra một mẻ hương tốt phải chú ý đến khâu chọn nguyên liệu.

Hương liệu trước đây phải là rễ cây trầm, nhưng bây giờ, rễ trầm ngày càng khan hiếm nên người ta thường thay thế bằng rễ cây trám, rồi trộn lẫn với các vị thuốc Bắc như nụ hồi, đinh hương, cam thảo... tạo mùi thơm rất dễ chịu.

Hương trầm là loại hương được ưa chuộng nhất không chỉ bởi mùi thơm, mà còn bởi hương cháy đều khi đốt lên, tàn hương uốn vòng lại trên bát hương, báo hiệu những điềm tốt lành.

Nghề làm hương vốn đã khó nhọc lại còn phải phụ thuộc vào thời tiết vì ngày nắng mới làm được, thậm chí ngay cả khi trời nắng, hương đang phơi mà bỗng gặp cơn mưa rào, không thu kịp thì mẻ hương đó phải bỏ đi. Đặc biệt các hộ làm hương làng Đông Khê, xã Hoằng quỳ bây giờ đã đầu tư mua máy phụt và máy lăn hương nhằm giảm bớt nhân công, tăng nguồn thu nhập.

Từ đầu tháng Chạp, nhiều khách hàng đặt mua hương. Mỗi ngày, mỗi hộ sản xuất và cung ứng ra thị trường trên 3 vạn cây hương, nhưng vẫn “cháy” hàng vì sản xuất ra bao nhiêu cũng không đủ giao cho khách.

Tuy nghề làm hương có mùa vụ quanh năm, nhưng vào tháng cuối năm, không khí làm việc ở làng nghề rất khẩn trương, nhộn nhịp. Mỗi nhà đều nỗ lực để hoàn thành những đơn hàng cuối cùng của năm cũ, chuẩn bị đón Tết. Trải qua nhiều thăng trầm, nghề làm hương ở Đông Khê đến nay vẫn được duy trì với 8 hộ làm nghề với 10 đến 12 lao động/hộ.

Hầu hết các cơ sở làm hương đều sản xuất nhiều loại tùy theo đơn đặt hàng nhưng phổ biến nhất vẫn là hương bài và hương đen với độ dài ngắn, to nhỏ khác nhau. Giá cả cũng từ đó mà có sự chênh lệch, loại thấp nhất có giá 10.000 đồng/bó, loại cao có giá 40.000 đồng/bó. Riêng loại hương sào được bán với giá đắt nhất là 50.000/10 cây, do ưu điểm cây to, rất thơm và lâu tàn (8 - 10 tiếng).

Từ nghề truyền thống của cha ông truyền lại, với sự nỗ lực của người dân, sự quan tâm của chính quyền địa phương, làng nghề Đông Khê vẫn đang được duy trì và phát triển. Giờ đây, hương không chỉ đơn thuần là sản phẩm tâm linh mà nó đã trở thành hàng hóa, đem lại thu nhập cho các hộ gia đình còn giữ lại nghề truyền thống và những lao động làm nghề nơi đây.

Hà Anh