Hàng chục nghìn người biểu tình chống chính phủ hôm Chủ nhật đã xâm chiếm Tòa án Tối cao, Quốc hội và Dinh Tổng thống trong cuộc tấn công tồi tệ nhất vào các thể chế của Brazil kể từ khi nền dân chủ được khôi phục 5 thập kỷ trước, gây ra sự lên án toàn cầu.

Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva, người nhậm chức vào ngày 1 tháng 1 sau chiến thắng sít sao trong cuộc bầu cử hồi tháng 10, hứa sẽ đưa những kẻ chịu trách nhiệm ra trước công lý, sau khi những người biểu tình đập phá cửa sổ và đồ đạc, phá hủy tác phẩm nghệ thuật và đánh cắp bản Hiến pháp 1988 gốc. Súng bị thu giữ từ một văn phòng an ninh của tổng thống.

Cùng với việc đình chỉ chức vụ của thống đốc thành phố Brasilia, Ibaneis Rocha, trong 90 ngày vào cuối Chủ nhật, Thẩm phán Tòa án Tối cao Alexandre de Moraes đã ra lệnh cho các nền tảng mạng xã hội Facebook, Twitter và TikTok chặn tài khoản tuyên truyền phản dân chủ.

Tổng thống Lula cho biết lực lượng cảnh sát quân sự địa phương báo cáo với Thống đốc Brasilia Ibaneis Rocha, một đồng minh cũ của Bolsonaro, song ông này đã không làm gì để ngăn cản những người biểu tình tiến lên.

Ông Lula hứa sẽ trừng phạt nghiêm khắc đối với những kẻ cầm đầu cuộc tấn công "phát xít" nhằm kích động một cuộc đảo chính quân sự có thể khôi phục quyền lực cho người tiền nhiệm Bolsonaro. "Tất cả những người đã làm điều này sẽ bị tìm thấy và trừng phạt", ông nói với các phóng viên từ bang Sao Paulo.

Từ Florida, nơi cựu Tổng thống Bolsonaro đã bay đến đây 48 giờ trước khi nhiệm kỳ kết thúc, ông đã bác bỏ cáo buộc. Ông viết trên Twitter rằng các cuộc biểu tình ôn hòa là dân chủ, nhưng thừa nhận việc xâm chiếm các tòa nhà chính phủ đã "vượt quá giới hạn".

Vụ tấn công đã đặt ra câu hỏi giữa các đồng minh của Lula về việc làm thế nào lực lượng an ninh ở thủ đô lại thiếu chuẩn bị và dễ dàng bị áp đảo bởi những kẻ bạo loạn, những người đã thảo luận kế hoạch trên mạng xã hội trong nhiều ngày về việc tụ tập biểu tình vào cuối tuần.

Cuộc xâm chiếm các tòa nhà chính phủ gợi lại cuộc tấn công vào Điện Capitol của Mỹ hai năm trước bởi những người ủng hộ cựu Tổng thống Donald Trump, cũng như đã vấp phải sự lên án của cộng đồng quốc tế.

"Các cuộc tấn công bạo lực vào các thể chế dân chủ là không thể dung thứ", Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết hôm thứ Hai. Thủ tướng Anh Rishi Sunak lên án bất kỳ nỗ lực nào nhằm phá hoại quá trình chuyển giao quyền lực một cách hòa bình.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga lên án "bằng những từ ngữ mạnh mẽ nhất" hành động của những kẻ kích động bạo loạn.

Cảnh sát đã kiểm soát được tình hình

Hiện, cảnh sát đã giành lại quyền kiểm soát các tòa nhà công cộng bị những người biểu tình và những kẻ bạo loạn xâm chiếm trước đó. Bộ trưởng Tư pháp Flavio Dino cho biết 200 người biểu tình đã bị bắt giữ.

Dino cho biết các cuộc điều tra sẽ được tiến hành để tìm ra ai đã tài trợ cho hàng trăm chiếc xe buýt đưa những người ủng hộ Bolsonaro đến Brasilia và cũng điều tra vị Thống đốc vừa bị cách chức Rocha vì đã không chuẩn bị công tác an ninh.

Việc chiếm đóng các tòa nhà chính phủ đã được lên kế hoạch ít nhất hai tuần bởi những người ủng hộ Bolsonaro trong các nhóm trên các nền tảng nhắn tin truyền thông xã hội như Telegram và Twitter, nhưng lực lượng an ninh không có động thái nào để ngăn chặn cuộc tấn công, được một nhóm gọi là "cuộc chiếm giữ".

Kế hoạch bao gồm cắm trại trước trụ sở chỉ huy quân đội, nơi những người biểu tình đã cắm trại kể từ khi Lula giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào tháng 10.

Vào đầu giờ chiều Chủ nhật, khi những người biểu tình bắt đầu đến cửa ngõ thủ đô Brasilia, thay vì bị kiềm chế, họ đã được hộ tống bởi những chiếc xe Cảnh sát quân sự có đèn nhấp nháy. Cảnh sát chống bạo động chỉ đến hiện trường hai giờ sau khi cuộc bạo loạn bắt đầu.

Cựu Tổng thống Bolsonaro có thể sẽ phải đối mặt với các cáo buộc pháp lý từ một số cuộc điều tra ở Brazil cũng như có thể cả ở Mỹ, nơi ông đang du lịch bằng thị thực chỉ cấp cho các tổng thống đương nhiệm.

Huy Hoàng (theo Reuters, AP)