"Báo điện tử VTC News cũng là một nạn nhân phải chịu hậu quả nặng nề về việc bị ăn cắp bản quyền, ăn cắp thông tin. Thỉnh thoảng tôi cũng vào facebook thấy các tin của báo mình xuất hiện đã bị đổi tít, vặt đi nhiều phần mà các trang thông tin điện tử tổng hợp cho rằng không có lợi cho họ, chỉ để lại các phần thu hút views và giật gân nhất nên câu chuyện đã bị bóp méo đi rất nhiều, ảnh hưởng không nhỏ tới việc tiếp nhận thông tin của công chúng” – Tổng Biên tập VTC News Ngô Văn Hải khẳng định.

Điều gây thiệt hại lớn nhất đó là gây nhiễu loạn thông tin

+ Anh có chia sẻ rằng, báo điện tử VTC News đang là nạn nhân bị các trang thông tin điện tử tổng hợp xào bài, cắt xén nội dung và không xin phép. Vấn đề đó đã được Ban biên tập xử lý ra sao thời gian qua, thưa anh?

- Chúng tôi đã nhiều lần gửi văn bản lên Bộ Thông tin - Truyền thông báo cáo và đề nghị xử lý việc các trang thông tin điện tử tổng hợp lấy lại tin bài không xin phép. Thực tế là có những video phóng viên của tôi phải làm rất kỳ công, vất vả, thâm nhập thực tế, có khi cả nhóm phóng viên mất hàng tuần thực hiện nhưng khi vừa đăng tải thì bị “ăn cắp” ngay lập tức.

Thậm chí, phần logo tờ báo cũng bị cắt đi, chứng tỏ đó là ăn cắp một cách trắng trợn, có chủ đích. Các sản phẩm của một tờ báo chỉ hoàn thiện trên tờ báo của mình còn lại nó được sử dụng một cách bất hợp pháp nhưng người xem không biết đó là sản phẩm ai làm, không có nguồn gốc, xuất xứ gì cả. Tờ báo của chúng tôi chịu thiệt hại rất lớn, con số này không thể thống kê được tại vì nhiều quá, rộng rãi quá. Tôi nghĩ không thể để mãi như thế này được.

+ Như anh nói, việc “ăn cắp” thông tin có vẻ còn dưới nhiều hình thức khác nhau, biến tướng, trá hình, gây ảnh hưởng tới uy tín của tờ báo nói riêng và báo chí Việt Nam nói chung?

- Có thể nói, hiện nay đã hình thành lên một thị trường trang thông tin điện tử mà đã là thị trường thì có thể mua bán trao đổi với nhau, thậm chí có cả hình thức các công ty chuyển nhượng... Tôi biết có những trang thông tin điện tử tổng hợp quy mô bình thường mang tên miền tỉnh miền Trung chuyển nhượng thành công giá 3 - 4 tỷ đồng. Trong khi ở nước ta chưa hề có hướng dẫn, hay quy định pháp luật nào đối với tư nhân làm báo mà việc cho phép trang thông tin điện tử dẫn lại những sản phẩm báo chí là rất nguy hiểm. Có những điều còn nghiêm trọng hơn ở chỗ, khi có một số thông tin cần hiệu đính lại thì không thể tìm ra những trang ăn cắp thông tin để liên hệ và sửa chữa bởi chúng là những trang thông tin không cần cấp phép, không có địa chỉ liên hệ.

Đó là chưa kể đến những trang không chỉ ăn cắp thông tin mà còn biến thông tin đó thành bịa đặt, sai sự thật. Từ tin gốc, những kẻ cắp cắt đầu cắt đuôi trở thành một tin giả (fake news) câu views chỉ bằng vài thủ thuật. 

+ Nhưng những trang tin ăn cắp đó có thể ngay lập tức bị xóa vì vi phạm chính sách, thưa ông?

- Nhưng kiểu lấy thông tin rồi cắt đầu cắt đuôi để google khó có thể phân biệt được. Tin giả đăng trên nền tảng facebook còn có những thủ thuật để làm sao không bị phát hiện. Nếu trang tin ấy bị google, facebook xóa, các trang thông tin khác lại mọc lên như nấm sau mưa vậy.

Điều gây thiệt hại lớn nhất đó là gây nhiễu loạn thông tin. Người ta không biết đâu là tin thật đâu là tin giả và cũng không biết đâu là nguồn gốc trang thông tin điện tử đó, khiến bạn đọc rơi vào tâm lý hoang mang lo sợ khi chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc sử dụng CNTT, máy tính, điện thoại hoặc chưa quen với những tờ báo chính thống trên mạng.

Vi phạm bản quyền chỉ là “phần ngọn”

+ Thế còn về vấn đề lợi ích và quảng cáo. Đây có phải là điều khiến cho việc thiết lập các trang thông tin điện tử tổng hợp hấp dẫn đến vậy?

- Rõ ràng, trang thông tin điện tử tổng hợp thậm chí làm ăn tốt hơn một tờ báo rất nhiều. Thử hình dung xem các trang thông tin điện tử tổng hợp mà lợi nhuận được đặt lên hàng đầu thì chuyện gì xảy ra với thông tin mà họ tổng hợp, lấy lại, xào lại, biến tướng đi? Thông tin ấy, có tin cậy không? Có phục vụ lợi ích của xã hội, lợi ích của đất nước, lợi ích của nhân dân không? Hoàn toàn không. Mà phục vụ chính lợi ích của những người kinh doanh những trang thông tin đó. Họ chỉ có mục đích lớn nhất là làm sao kiếm được nhiều tiền và không cần biết rằng xã hội bị ảnh hưởng như thế nào?

+ Và đáng buồn là các thông tin xấu độc rất có thể cũng từ đó mà có đất sống?

- Đúng thế. Nghịch lý nữa là các trang thông tin điện tử tổng hợp đang được pháp luật công nhận (thông qua việc cấp giấy phép), không bị điều chỉnh bởi những quy định về đạo đức, quy tắc nghề nghiệp, lại chỉ cần có vài ba người ngồi máy tính xử lý trong khi đội ngũ phóng viên báo chí phải lăn xả vào thực tế làm việc, sản xuất tin bài. Thậm chí, các trang TTĐTTH thu lợi 100% do các nền tảng quảng cáo tự động đều thanh toán tiền về tài khoản cá nhân, trong khi báo chí phải đóng góp đầy đủ nghĩa vụ thuế với ngân sách. Tôi đã gặp rất nhiều người đứng đầu tờ báo lĩnh vực kinh tế, tài chính. Họ kêu ca rất nhiều về một trang thông tin điện tử tổng hợp trong lĩnh vực tài chính đang nổi lên gần như một tờ báo tài chính mà giới doanh nhân lại tin tưởng vào trang tin này còn hơn là những tờ báo chính thống kia. Họ có lượng bạn đọc khổng lồ là nhờ vào công nghệ tốt và rất nhiều yếu tố, trong đó có cả sự thiếu điều chỉnh của các quy định pháp luật. Những lợi thế đó trở thành một thứ bất công bằng với tờ báo chính thống đang phải chịu trách nhiệm phục vụ xã hội, điều chỉnh của xã hội, kinh phí hoạt động, cơ chế hoạt động của Nhà nước. Từ một trang tin xào xáo trở thành một tờ báo nổi danh trong giới doanh nhân như vậy, thì có công bằng không?

+ Có vẻ như, cơ quan quản lý Nhà nước cũng đã nhìn thấy rõ bất cập này nên đầu tháng 11 vừa qua đã có văn bản tạm dừng cấp giấy phép thiết lập trang thông tin điện tử tổng hợp, đưa ra 6 nhóm giải pháp nhằm chấn chỉnh vấn đề nhức nhối này. Động thái này, theo ông đã giải quyết được “phần gốc”?

- Rất mừng là cơ quan quản lý Nhà nước đã có những hướng xử lý trước vấn đề này. Nhưng tôi nghĩ đây có lẽ chỉ là bước ban đầu “dẹp loạn”. Muốn làm một cách hiệu quả nhất, chắc chắn nên có những bước tiếp theo. Theo ý kiến của tôi cũng như rất nhiều lãnh đạo các cơ quan báo chí khác là phải điều chỉnh về quy định pháp luật chứ câu chuyện bản quyền hay “ăn cắp” tin bài nói mãi rồi và mới chỉ dừng lại ở “phần ngọn”. Theo chúng tôi, nên bỏ quy định trang thông tin điện tử tổng hợp được đăng tải lại bài từ các báo. Chỉ nên quy định cho họ được phép giới thiệu về mình, quảng bá thông tin hình ảnh của mình, doanh nghiệp, tổ chức của họ dựa theo quy định của pháp luật. Như thế mới đúng bản chất của trang thông tin điện tử tổng hợp. Làm được như vậy tôi tin là môi trường làm báo sẽ lành mạnh hơn, bớt đi rất nhiều những vi phạm và tiêu cực.

+ Vâng, xin cảm ơn ông!

Hà Vân (Thực hiện)