Năm 2021, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, giai đoạn 2021 - 2025. Tại Nghị quyết này, Quốc hội đã đặt ra nhiều chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế, như tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 5 năm khoảng 6,5% - 7%; GDP bình quân đầu người đến năm 2025 đạt 4.700 - 5.000 USD; tỷ trọng công nghiệp chế biến chế tạo trong GDP đạt trên 25%; kinh tế số đạt khoảng 20%; tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân trên 6,5%;...

Nhằm thực hiện các mục tiêu nêu trên, năm 2021, Chính phủ cũng ban hành Nghị quyết 99/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ nhiệm kỳ 2021 - 2026, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025.

Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2023, triển khai nhiệm vụ năm 2024 của Chính phủ và chính quyền đầu tư diễn ra vào đầu tháng 1/2024, Chính phủ đã nhấn mạnh: “Coi năm 2024 là năm bứt phá, năm bản lề có ý nghĩa quan trọng đối với việc thực hiện kế hoạch 5 năm 2021 - 2025”.

Đồng thời, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất phương châm điều hành của Chính phủ trong năm 2024 là “Kỷ cương trách nhiệm, chủ động kịp thời, tăng tốc sáng tạo, hiệu quả bền vững”.

Như vậy, tính tới từ đầu năm tới nay, kinh tế Việt Nam bước đầu đã gặt hái được một số thành tựu tạo ra bước đệm cho kinh tế cả năm 2024 tăng trưởng. Đây chính là những tiền đề quan trọng để hoàn thành các nhiệm vụ trong chặng đường 5 năm.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận, ông Nguyễn Chí Dũng - Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định: Trong 3/4 chặng đường vừa qua, Việt Nam đã vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng khích lệ và khá toàn diện. Nhờ đó, Việt Nam chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như hiện nay.

Việt Nam chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như hiện nay

+ Thưa Bộ trưởng, chỉ còn hơn một năm nữa là kết thúc Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, giai đoạn năm 2021 - 2025, nhìn lại 3/4 chặng đường vừa qua, xin Bộ trưởng đánh giá về nền kinh tế Việt Nam. Với đà tăng trưởng như hiện nay, chúng ta có hoàn thành được các chỉ tiêu Quốc hội đề ra?

- Từ năm 2020, thế giới nói chung và Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro, khó khăn, thách thức lớn; có những vấn đề vượt ra khỏi khả năng dự báo và không thể dự báo, ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế nước ta.

Việt Nam đã vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng khích lệ và khá toàn diện.

Ví dụ, trong phòng, chống dịch COVID-19; đối ngoại, ngoại giao kinh tế; quy hoạch; thu hút FDI; hoàn thiện thể chế, pháp luật; phân cấp, phân quyền; đầu tư công, phát triển hạ tầng, nhất là đường cao tốc, liên kết vùng…

Từ đó, tạo ra “thế” và “lực” mới cho đất nước: nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như hiện nay; đồng thời chủ động kiến tạo thời cơ, cơ hội mới để hướng đến mục tiêu Chiến lược đề ra.

IMF dự báo Việt Nam là nước có tốc độ tăng trưởng cao nhất ASEAN đến năm 2029 và thuộc nhóm 10 nước tăng trưởng cao nhất Châu Á.

Thực tế cho thấy, tăng trưởng bình quân 3 năm 2021 - 2023 đạt 5,2%, thuộc nhóm tăng trưởng cao so với thế giới (khoảng 3%) và ASEAN (khoảng 4,7%).

Tuy nhiên, mức tăng trưởng này vẫn thấp hơn mục tiêu 5 năm (6,5 - 7%); tạo áp lực lớn lên năm 2024, 2025 để phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao nhất và các chỉ tiêu GDP bình quân đầu người, năng suất lao động…

Cùng với đó, là thách thức về thu hẹp khoảng cách phát triển, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình; về huy động nguồn lực để phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu về xã hội, môi trường của giai đoạn 2021 - 2025.

+ Thưa Bộ trưởng, những nguyên nhân nào khiến một số chỉ tiêu tăng trưởng trong chặng đường 5 năm chưa đạt được. Liệu “lỗi” có phải hoàn toàn do đại dịch COVID-19?

- Từ đầu năm 2020, tăng trưởng kinh tế gặp nhiều khó khăn, thách thức. Có những vấn đề không chỉ Việt Nam, mà cả thế giới phải đối mặt. Đơn cử, năm 2020-2021, COVID-19 là bất ngờ và thách thức lớn nhất.

Từ năm 2022, sự gia tăng bất ổn, đối đầu về kinh tế, công nghệ, chính trị, an ninh, quân sự giữa các nền kinh tế lớn và tại một số quốc gia, khu vực. Mỹ, EU và nhiều nước lớn đột ngột thắt chặt chính sách tiền tệ; chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu và khu vực bị đứt gãy.

Bên cạnh đó, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, các vấn đề về an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh truyền thống và phi truyền thống…

Trong khi nước ta có độ mở lớn, đang trong quá trình chuyển đổi, cơ cấu lại nền kinh tế, các ngành, lĩnh vực, cải thiện khả năng cạnh tranh, hoàn thiện và phát triển thể chế, khoa học công nghệ, hạ tầng, nguồn nhân lực…

Do đó, còn những hạn chế, vướng mắc, bất cập chưa thể tháo gỡ trong một sớm, một chiều, càng bộc lộ trước khó khăn, thách thức từ bên ngoài. Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc quyết liệt, quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, sự đổi mới về tư duy, quan điểm phát triển, nước ta đã từng bước vượt qua khó khăn, đạt tốc độ tăng trưởng rất đáng khích lệ từ năm 2020 đến nay.

“Kỷ cương trách nhiệm, chủ động kịp thời, tăng tốc sáng tạo, hiệu quả bền vững”

+ Thưa Bộ trưởng, tại sao Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất phương châm điều hành năm 2024 là “Kỷ cương trách nhiệm, chủ động kịp thời, tăng tốc sáng tạo, hiệu quả bền vững”?

- Tính cả năm 2024, chỉ còn 2 năm để thực hiện kế hoạch 5 năm. Do đó, năm 2024 là năm bứt phá, tăng tốc, tạo đà cho năm 2025 và chuẩn bị nền tảng cho phát triển 5 năm tới 2026 - 2030.

Có thể thấy rằng, khối lượng công việc lớn, nhiều nhiệm vụ khó, nặng nề và quan trọng đặt ra trong năm 2024.

Thứ nhất, thúc đẩy tăng trưởng gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Thứ hai, ứng phó, thích ứng với những biến động kinh tế, chính trị bên ngoài; kịp thời nắm bắt, giải quyết hiệu quả các vấn đề mới phát sinh.

Thứ ba, hỗ trợ doanh nghiệp, nền kinh tế, thúc đẩy và làm mới các động lực tăng trưởng về đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu.

Thứ tư, đẩy mạnh các đột phá chiến lược; tháo gỡ những vấn đề nội tại, tích tụ, khơi thông nguồn lực cho tăng trưởng và phát triển.

Thứ năm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng trưởng xanh, công nghiệp sản xuất chíp bán dẫn, nghiên cứu xây dựng trung tâm tài chính quốc tế và khu vực…

Thứ sáu, bảo đảm an sinh xã hội, phát triển văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Từ đó, càng cần hơn nữa sự chủ động, linh hoạt, kịp thời, trí tuệ, đột phá, sáng tạo, kỷ luật, kỷ cương của các Bộ, ngành, địa phương.

Do đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu phương châm điều hành của Chính phủ là “Kỷ cương trách nhiệm, chủ động kịp thời, tăng tốc sáng tạo, hiệu quả bền vững” để phấn đấu thực hiện thắng lợi các mục tiêu năm 2024 đặt ra.

+ Bộ trưởng có nhận định thế nào về kinh tế Việt Nam 5 tháng đầu năm 2024, dự báo các tháng còn lại của năm 2024 và năm 2025; kinh tế có thể bứt tốc, tạo ra sức bật, kéo tăng trưởng cho chặng đường 5 năm?

- Trong giai đoạn đầu năm 2024, nền kinh tế tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng khích lệ trong các tháng đầu năm, với 5 nhóm kết quả nổi bật.

Thứ nhất, GDP quý I tăng 5,66% so với cùng kỳ, cao hơn kịch bản tại Nghị quyết số 01/NQ-CP (5,6%) và cao nhất trong khu vực ASEAN; kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn được bảo đảm.

Thứ hai, sản xuất kinh doanh, sản xuất công nghiệp, xuất khẩu, thu hút FDI, đầu tư công, thành lập doanh nghiệp… đều phục hồi tích cực.

Thứ ba, công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật, các dự án hạ tầng chiến lược, quan trọng, quy hoạch, liên kết vùng… đạt nhiều kết quả rõ nét.

Việt Nam cũng xây dựng các văn bản hướng dẫn luật đất đai, nhà ở, kinh doanh bất động sản để trình Quốc hội cho phép sớm có hiệu lực ngay từ tháng 7; nâng tổng số km đường cao tốc vào khai thác lên trên 2.000 km.

Thứ tư, Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, tăng năng suất lao động, đào tạo nhân lực cho ngành chip bán dẫn…

Về văn hóa, xã hội, an sinh xã hội, môi trường, chúng ta tiếp tục được quan tâm, đẩy mạnh; quốc phòng, an ninh được giữ vững. Đối ngoại, ngoại giao cấp cao, ngoại giao kinh tế tiếp tục được triển khai chủ động, tích cực.

Thời gian tới, tình hình thế giới dự báo tiếp tục phức tạp, khó lường, nhiều khó khăn, thách thức. Nhưng cũng có cơ hội, thuận lợi đan xen từ các xu thế lớn, sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư, thương mại toàn cầu, sự phục hồi nhu cầu đối với một số nhóm hàng tại một số thị trường xuất khẩu lớn...

Đây là điều kiện để chúng ta tiếp tục đẩy mạnh hơn tăng trưởng và thực hiện các mục tiêu phát triển năm 2024 đã đề ra (6 - 6,5%). Từ đó, tạo đà phát triển cho năm 2025, cũng như cho giai đoạn 2026 - 2030.

+ Thưa Bộ trưởng, trong giai đoạn nước rút, Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức để đảm bảo các chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế. Trước những thách thức đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có sự chuẩn bị gì, để nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng?

- Việt Nam đang có một số vấn đề có tính then chốt đặt ra trong thời gian tới, đơn cử như việc đẩy mạnh, tạo môi trường để phát huy tư duy, tầm nhìn chiến lược về đổi mới, cải cách và phát triển về quy hoạch, đầu tư công, quản lý đất đai, thị trường bất động sản, phát triển mô hình kinh tế mới…

Bên cạnh đó, việc phát triển doanh nghiệp, kinh tế hợp tác còn nhiều thách thức. Nước ta mới có hơn 900 nghìn doanh nghiệp hoạt động; mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp vào năm 2025 là rất khó khăn.

Đặc biệt, một trong những thách thức lớn nhất này, đó là vẫn còn bộ phận cán bộ, công chức né tránh, đùn đẩy công việc, sợ sai, sợ trách nhiệm. Việc phân cấp, phân quyền và công tác phối hợp trong một số lĩnh vực còn vướng mắc, nhất là đối với những vấn đề thể chế mới phát sinh.

Còn một thách thức khác cần đề cập tới, đó là thể chế phát triển các loại thị trường chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Cắt giảm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh có nơi, có lúc còn chậm, chưa thực sự tạo môi trường thông thoáng cho sản xuất, kinh doanh.

Ngoài ra, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thực sự là động lực chủ yếu cho phát triển. Thách thức về thích ứng với biến đổi khí hậu, thúc đẩy tăng trưởng xanh, năng lượng tái tạo, thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050.

Vì vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư xác định tập trung một số nhiệm vụ thời gian tới, như làm tốt công tác tham mưu với Đảng, Nhà nước về phát triển KTXH; phát huy vai trò là cơ quan thường trực Tổ Biên tập trong xây dựng phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026 - 2030.

Bộ sẽ tham mưu thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; ưu tiên nguồn lực để hoàn thành mục tiêu năm 2025 có khoảng 3.000 km đường cao tốc, năm 2030 có khoảng 5.000 km và triển khai dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Đồng thời, tham mưu các giải pháp, chính sách để thực hiện mục tiêu nhất quán là thúc đẩy mạnh mẽ tăng trưởng gắn với củng cố, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục tăng cường hoạt động của các Hội đồng điều phối vùng để giải quyết các vấn đề có tính vùng, tạo ra các động lực và cực tăng trưởng mới; Tham mưu tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp, dự án đầu tư, cắt giảm điều kiện kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Bộ sẽ tập trung nghiên cứu, xây dựng Đề án Trung tâm tài chính quốc tế, khu vực, Nghị định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ hỗ trợ đầu tư, Đề án đào tạo nhân lực cho ngành chip bán dẫn… Phát huy hiệu quả của Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, sản xuất chip bán dẫn…

+ Xin cảm ơn Bộ trưởng!

Lâm Tú (Thực hiện)