Sức hấp dẫn của thế giới ảo

Hãy tưởng tượng một thế giới ảo nơi bạn có thể giao tiếp xã hội, chơi game và sống như một hình đại diện, thử những mẫu thời trang mới nhất mà không cần rời khỏi ngôi nhà của chính mình và sử dụng tiền điện tử để mua các bản đại diện vô hình của hầu hết mọi thứ bạn thích, được hỗ trợ bởi các mã NFT hoặc các tài sản kỹ thuật số khác.

Được coi là giai đoạn tiếp theo trong sự phát triển của internet, metaverse là một khái niệm rộng đang nhanh chóng trở thành một từ thông dụng trong thế giới công nghệ và kinh doanh.

Là từ ghép của “meta”, nghĩa là “vượt ra ngoài” hoặc “sau”, và “vũ trụ”, từ này xuất hiện lần đầu tiên trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snow Crash năm 1992 để chỉ một thế giới kỹ thuật số trong tương lai gần như không thể phân biệt được với thực tế.

Chưa có một nền tảng nào được thực hiện đầy đủ như vậy nhưng điều đó đã không ngăn được các công ty công nghệ của Hoa Kỳ công bố những bước đột phá của riêng họ vào không gian. Sự bùng nổ quan tâm đã có ít dấu hiệu giảm bớt và châu Á không phải là miễn nhiễm với xu hướng này, khi các nhà đầu tư và các công ty trên khắp thế giới tranh giành để nắm bắt những gì nhiều người coi là điều quan trọng tiếp theo.

Như ngân hàng DBS của Singapore đã tưởng tượng, trong metaverse người ta có thể sở hữu một tài sản ảo để đổi lấy một đồ vật thật ngoài đời, hay như mặc một bộ đồ xúc giác toàn thân do Tesla sản xuất và ghé thăm một cửa hàng Lululemon ở Thành phố New York để mô phỏng trung thực trải nghiệm thử quần áo trước khi mua.

Theo Bloomberg Intelligence, thị trường metaverse sẽ có giá trị ước tính 800 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024 và các mặt hàng chỉ có thể được truy cập trong lĩnh vực ảo đang được đổi chủ để lấy những khoản tiền hấp dẫn. Trong The Sandbox, một thế giới ảo nơi người chơi có thể xây dựng, sở hữu và kiếm tiền từ trải nghiệm chơi game của họ, một người dùng gần đây đã mua NFT của một du thuyền siêu sang trọng có gian hàng DJ, hai sân bay trực thăng và một bồn tắm nước nóng với giá khoảng 650.000 USD.

Trong khi đó, ngôi sao mandopop người Singapore, JJ Lin, đã chi khoảng 90.000 đô la Mỹ vào tháng trước vào ba mảnh đất ảo trên thế giới trực tuyến Decentraland.

Trong khi sự phấn khích đang ở mức cao và tiền đang đổ vào, với nhiều gã khổng lồ công nghệ đang kêu gọi xây dựng thế giới ảo của riêng họ, các nhà phân tích tỏ ra thận trọng hơn về biên giới mới nhất của internet và nói rằng chiến lược metaverse thống trị tất cả vẫn còn cách nhiều năm nữa.

“Với metaverse, bạn muốn mọi người cảm thấy đắm chìm, cảm thấy mạnh mẽ về sự hiện diện mới”, ông Benjamin Li, chuyên gia công nghệ truyền thông và truyền thông tại Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore cho biết. “Bạn cần mọi người cảm thấy như họ đang hoàn toàn ở trong một môi trường khác, với chất lượng trung thực cao và độ trễ thấp, tách biệt với cuộc sống thực".

Để điều đó xảy ra, ông cho biết phần cứng có thể làm cho trải nghiệm thực tế, chẳng hạn như kính thực tế ảo và bộ quần áo cảm giác, không chỉ cần tồn tại mà còn phải ở mức giá để người tiêu dùng chấp nhận rộng rãi. Các nhà phát triển cũng cần cái mà ông gọi là một ứng dụng tiêu biểu, tương tự như Candy Crush dành cho điện thoại thông minh, để thu hút mọi người áp dụng công nghệ này.

Ông Will Duckworth, nhà lãnh đạo kỹ thuật số khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại EY, cho biết: “Các công ty công nghệ lớn đang chiến đấu để đạt được vị trí lãnh đạo, quyền kiểm soát và sự nổi bật ở nền tảng tiếp theo".

Nhiều thế giới trực tuyến hiện được hiển thị bằng cách sử dụng đồ họa pixel phức tạp, khác xa so với siêu thực của khoa học viễn tưởng, hoặc thậm chí là độ trung thực về đồ họa của các trò chơi điện tử mới nhất. Trong khi đó, người tiêu dùng vẫn chưa hoàn toàn đón nhận kính thực tế ảo hoặc kính thông minh với số lượng đáng kể.

Cú hích đổi tên của Facebook

Phần lớn sự quan tâm gần đây xung quanh khái niệm metaverse đã được thúc đẩy bởi việc Facebook đổi tên vào tháng 10 để trở thành Meta.

Khi công bố thương hiệu, CEO Mark Zuckerberg đã mô tả metaverse là “chương tiếp theo của Internet” sẽ “được đặc trưng bởi sự hiện diện xã hội, cảm giác rằng bạn đang ở đó với một người khác, bất kể bạn tình cờ ở đâu trên thế giới".

Các nỗ lực của Meta đang xoay quanh kính thực tế ảo Oculus Quest và một chiếc găng tay xúc giác để mang lại cảm giác liên lạc cho thế giới kỹ thuật số.

Nhưng công ty rất lạc quan về việc kế hoạch của họ có thể sớm thành hiện thực. Bà Karen Teo, phó chủ tịch nhóm kinh doanh toàn cầu tại Meta, nói: “Chúng tôi nói rằng, từ 5 đến 10 năm nữa công nghệ này sẽ được phổ cập rộng rãi".

Ông Kenneth Bok, Giám đốc điều hành của Blocks tư vấn công nghệ và blockchain có trụ sở tại Singapore, cho biết Facebook đã bắt đầu theo đuổi metaverse sớm khi nó “gần như phải đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu”.

“Nếu họ không đổi mới và di chuyển ngay bây giờ, thì ai đó sẽ đánh bại họ. Ông Zuckerberg cần phải di chuyển nhanh chóng và đảm bảo rằng họ đang đi tiên phong trong lĩnh vực này chứ không phải ai khác", ông nói.

Ngay sau đó, Microsoft đã làm theo với một thông báo rằng họ sẽ đưa thực tế ảo vào các Nhóm không gian làm việc hợp tác của mình và Nvidia đã giới thiệu nền tảng mô phỏng Omniverse 3D của mình với một phiên hỏi và trả lời với CEO của mình.

Những người chơi trong ngành dự đoán rằng một ngày nào đó, một metaverse tích hợp sẽ xuất hiện để “cho phép khả năng tương tác”, như bà Teo đã nói. Một không gian như vậy sẽ cho phép người dùng chia sẻ tài sản giữa các thế giới ảo khác nhau giống như cách mà các loại tiền tệ trong thế giới thực có thể được trao đổi ngay bây giờ hoặc các vật phẩm và người di chuyển qua biên giới.

Ông Duckworth cho biết ông dự kiến ​​sẽ thấy sự hợp nhất trong những năm tới khi các mạng xã hội mua lại các nhà sản xuất phần cứng và thiết bị đeo cũng như Big Tech hợp nhất với trò chơi.

Ông nói: “Chúng ta nên mong đợi vô số nền tảng metaverse tiềm năng được tung ra, nhiều nền tảng sử dụng cho một mục đích cụ thể như đào tạo công ty, kết nối xã hội".

“Như chúng ta đã thấy với mạng xã hội trong 20 năm qua, những nhà lãnh đạo ban đầu biến mất dần và những người chơi thống trị là những người có mối quan hệ tiêu dùng mạnh nhất và mô hình kinh doanh mạnh mẽ nhất", ông nhận định.

Bà Vivian Chen, phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Nanyang, người có mối quan tâm nghiên cứu về tương tác xã hội trong cộng đồng ảo và tâm lý, cho biết: “Tôi nghĩ nó sẽ ra mắt ở quy mô nhỏ hơn là tưởng tượng".

Tuy nhiên, vẫn có nhiều người đam mê và chấp nhận sớm. Một số tham gia vì niềm vui của nó, trong khi những người khác hy vọng kiếm được tiền lớn từ các khoản đầu tư của họ. Và châu Á hoàn toàn không bị tụt hậu. Bà Teo cho biết hơn 60% người dùng sử dụng Spark AR Studio, một nền tảng để tạo và chia sẻ trải nghiệm thực tế tăng cường phổ biến trên Instagram dưới dạng bộ lọc đến từ Châu Á - Thái Bình Dương.

Ở Hàn Quốc, một học sinh trung học năm thứ hai sử dụng tên người dùng Hwado dành khoảng hai giờ mỗi ngày trên nền tảng metaverse có tên Zepeto, nền tảng mà cô ấy đã sử dụng từ năm 2018 để nói chuyện với bạn bè mới và cũ thông qua hình đại diện có thể tùy chỉnh.

“Tôi thực sự thích cách thông qua chức năng người sáng tạo, tôi có thể nhận được các mặt hàng chất lượng tốt do những người dùng khác tạo ra và thậm chí bán các mặt hàng do tôi tạo ra”, cô nói.

Nền tảng Zepeto cho phép người dùng trang điểm hình đại diện kỹ thuật số của họ trong các nhãn hiệu thời trang cao cấp như Gucci và Dior và có khoảng 2 triệu người dùng hoạt động hàng ngày, chủ yếu là các cô gái tuổi teen và phụ nữ trẻ từ 13 đến 24. Công ty vừa đạt được mức định giá 1 tỷ đô la Mỹ trong một vòng gọi vốn do SoftBank dẫn đầu.

Chính quyền Seoul cũng đã chấp nhận khái niệm metaverse, với thị trưởng của thành phố vào tháng 10 tham dự một cuộc họp báo ảo thông qua hình đại diện của mình và chính quyền thành phố dự định tổ chức lễ rung chuông giao thừa truyền thống của thành phố này trong lĩnh vực kỹ thuật số.

Các công ty công nghệ Trung Quốc cũng đang bắt đầu xu hướng này, với những cái tên như Tencent, Baidu và NetEase đều đang gấp rút đăng ký các nhãn hiệu liên quan đến metaverse.

Những vấn đề của metaverse và cạm bẫy

Những mặt trái tiềm ẩn khác của metaverse bao gồm các vấn đề về quyền riêng tư dữ liệu, hoạt động tội phạm và khả năng các khu vực trên thế giới ít tiếp cận với công nghệ và internet sẽ bị bỏ lại phía sau, điều mà các công ty như Meta cho biết họ đang cố gắng giải quyết bằng cách xây dựng dưới đáy biển cáp nối Bắc Mỹ với Châu Á - Thái Bình Dương.

Nhưng cũng có câu hỏi đặt ra là liệu Big Tech có nên được phép thống trị sự phát triển của metaverse hay không khi mà nhiều công ty truyền thông xã hội đã thể hiện hành vi đáng ngờ.

Facebook và YouTube là một trong số các nền tảng bị cáo buộc là cực đoan hóa người dùng bằng các thuật toán làm sâu sắc thêm sự chia rẽ chính trị và thúc đẩy tin tức giả mạo. Những người khác hướng người dùng trẻ đến nội dung không phù hợp, chẳng hạn như Tiktok, mà một cuộc điều tra gần đây của Wall Street Journal cho thấy đã phân phát video về sử dụng ma túy và nội dung khiêu dâm cho trẻ em. Đây chính là những cạm bẫy vô hình có thể mang lại hậu quả nghiêm trọng, khi giới trẻ đang thực tế hóa những hành động trên thế giới ảo. 

Ông Duckworth cho biết: “Các mô hình quản trị trên nền tảng xã hội ngày nay không bền vững". Với các điểm cần xem xét, ông nói, cần có công cụ xác minh danh tính để giảm hoạt động độc hại; kiểm soát và kiểm duyệt cộng đồng do người dùng lãnh đạo; trách nhiệm xã hội trên một phần của nền tảng công nghệ; và giám sát và kiểm soát tốt hơn các thuật toán nền tảng.

Bà Chen của Đại học Công nghệ Nanyang đã lên tiếng cảnh báo về sự trỗi dậy dường như không ngừng của Big Tech.

"Bạn có thể tưởng tượng nếu các tập đoàn đa quốc gia lớn có thể trở nên… hùng mạnh như các quốc gia không? Tôi không biết các chính phủ sẽ giải quyết vấn đề này như thế nào", bà nói.

Meta đã đưa ra những lời trấn an, với bà Teo nói rằng vẫn còn thời gian để các công ty và chính phủ đối mặt với các vấn đề lớn như quyền riêng tư, bảo mật và khả năng truy cập.

“Những gì chúng tôi đang làm là chúng tôi đang học hỏi từ những gì chúng tôi thấy ngày hôm nay và đảm bảo rằng khi chúng tôi đến đó và chúng tôi cố gắng tập hợp mọi người lại với nhau, chúng tôi sẽ trở thành một phần của toàn bộ hệ sinh thái này để xây dựng cho metaverse và giải quyết vấn đề này càng sớm càng tốt", bà nói.

“Metaverse sẽ đi theo hướng nào có thể sẽ phụ thuộc vào chính người dùng", ông Duckworth cho biết.