Thông tin từ Nhà hát Cải lương Việt Nam, đơn vị này vừa dựng vở diễn sân khấu về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tương tự, NXB Văn học ấn hành tiểu thuyết cùng tên tác phẩm với Nhà hát Cải lương Việt Nam. Bộ đôi tác phẩm nghệ thuật này có cùng tên gọi Nợ nước non và tác giả là nhà văn, nhà biên kịch Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận - Phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương.

Cả hai tác phẩm nghệ thuật này đều nhằm Kỷ niệm 132 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2022) và 111 năm Ngày Bác Hồ đi tìm đường cứu nước (5/6/1911-5/6/2022).

Vở sân khấu “Nợ nước non” là sự kết hợp giữa nghệ thuật sân khấu cải lương và một số loại hình nghệ thuật truyền thống khác như dân ca ví, giặm Xứ Nghệ, ca Huế, bài chòi khu 5 và dân ca Nam Bộ. Đạo diễn: TS. NSND Triệu Trung Kiên.

Vở diễn khắc họa hình tượng Nguyễn Sinh Cung (bé Anh Đức sắm vai), Nguyễn Tất Thành (NS. Minh Hải) cùng với hình tượng mẹ Hoàng Thị Loan (NS. Như Quỳnh), cha Nguyễn Sinh Sắc (NSƯT Mạnh Hùng)… trong không gian văn hóa các vùng miền từ Bắc chí Nam, đặc biệt là sự thay đổi, trưởng thành về nhận thức, lòng yêu nước, chí căm thù quân xâm lược, nung nấu quyết tâm tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành.

Tiểu thuyết "Nợ nước non" với hơn 220 trang, là tập 1 của bộ tiểu thuyết 3 tập "Nước non vạn dặm" do Nhà xuất bản Văn học và Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Liên Việt liên kết xuất bản, phát hành. Nội dung chính của tiểu thuyết có những phần gần với nội dung vở diễn sân khấu cùng tên, cũng có những nội dung khác và mới, thể hiện bằng thi pháp và lợi thế của tiểu thuyết.

Bằng sự nghiên cứu lịch sử, văn hóa công phu, nghiêm túc; bằng sự trải nghiệm, tích lũy vốn sống nhiều năm ở quê hương Nghệ An và nhiều vùng đất khác, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã xây dựng hình tượng nhân vật, bối cảnh xã hội chân thực, sống động, giản dị, lôi cuốn người đọc qua từng trang viết. Người đọc như được về thăm, tìm hiểu mảnh đất xứ Nghệ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Được sống cùng thời cậu bé Nguyễn Sinh Cung và gia đình Cung hai lần lội bộ đi - về, sinh sống ở Nghệ An và Kinh thành Huế.

Viết về tuổi ấu thơ và tuổi trưởng thành của một nhân vật lịch sử, một vĩ nhân nhưng tác giả không nhằm mô tả tiểu sử nhân vật, mà điều quan trọng là khắc họa sự chuyển biến về nhận thức, tình cảm, tư tưởng của Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành trước các vấn đề chính trị, xã hội của đất nước và thế giới; các quá trình vận động lịch sử, các phong trào yêu nước và tìm con đường đi đúng đắn để giành lại độc lập, tự do cho nước cho dân.

Tác giả Nguyễn Thế Kỷ chia sẻ, ông gặp phải thách thức lớn khi bắt tay viết bộ sử thi nghệ thuật "Nước non vạn dặm" về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bởi trước đó, nhiều tác giả đã khai thác thành công đề tài này. Tác giả đã bắt tay vào viết tác phẩm bằng tấm lòng, sự xúc động về vị cha già của dân tộc Việt Nam từ những ngày thơ bé cho tới khi trở thành một vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam.

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cũng lý giải rằng: "Cái tên "Nợ nước non" xuất phát từ lời bài ca mà bà Hoàng Thị Loan – mẹ của Bác Hồ thường hát ru để dạy các con: "Con ơi nhớ lấy câu này/Chăm lo đèn sách cho tày áo cơm/Làm người đói sạch, rách thơm/Công danh là nợ nước non phải đền". Ngày xưa các cụ chỉ mong con cái mình "đói sạch, rách thơm" và coi chuyện công danh là "nợ nước non" mà ai cũng phải "đền". Trong tiểu thuyết và vở diễn này, tôi dành nhiều trang viết về ông bà ngoại của Bác Hồ - những người đã có công rất lớn trong dưỡng nuôi và chăm lo cho gia đình Bác. Người Nghệ có câu "cháu nội tội ngoại" thì áp vào trường hợp của gia đình Bác Hồ là rất chuẩn".

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận xét về tập 1 "Nợ non nước" của bộ sách: Để viết tiểu thuyết về một nhân vật lịch sử, một con người như Hồ Chí Minh quả là một thách thức quá lớn. Trước đó, có lẽ chỉ có nhà văn Sơn Tùng đã viết "Búp sen xanh" về thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí minh và nay là Nguyễn Thế Kỷ. Ngay chính tình yêu quá lớn của những người Việt Nam nói chung và của tác giả nói riêng dành cho vĩ nhân Hồ Chí Minh lại chính là thách thức khó khăn nhất. Bởi người viết sẽ mang cảm giác sợ hãi khi chạm vào sự thiêng liêng ấy. Bởi bạn đọc sẽ "soi xét" nhân vật dựa trên rất nhiều cứ liệu, nhiều lý do và nhiều thái độ. Và bởi đây là tiểu thuyết và nhà văn phải sáng tạo ra một đời sống chi tiết của nhân vật mà hầu như chúng ta, kể cả các nhà sử học, không có đủ tư liệu cần thiết để tựa vào. Nhưng khi đọc xong tập I bộ tiểu thuyết này có tên "Nợ nước non", nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã trút được nỗi sợ hãi đó. Tác giả Nguyễn Thế Kỷ đã vượt qua được chặng đường đầu tiên một cách xuất sắc.

NSND Triệu Trung Kiên - đạo diễn vở cải lương "Nợ nước non" cho biết, tiểu thuyết văn học "Nợ nước non" là kho tàng dữ liệu quá đầy đủ để dàn dựng thành tác phẩm nghệ thuật.

"Với thời lượng của một tác phẩm sân khấu, chúng tôi không thể chuyển tải được hết những tình cảm, tâm tư của các tác giả khi gửi gắm vào tiểu thuyết. Nên ê kíp chỉ nhấn mạnh bằng những lát cắt, những khoảnh khắc lịch sử làm nổi bật hơn giai đoạn hết sức quan trọng trong cuộc đời sự nghiệp của Bác", NSND Triệu Trung Kiên nói.

GS. Nhà giáo Nhân dân Hà Minh Đức có mặt tại lễ ra mắt, ông chia sẻ những cảm xúc trước những tác phẩm của học trò của mình (PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ): "Tôi rất mừng vì anh Nguyễn Thế Kỷ ngày càng hoạt động sáng tác rất sung sức. Điều đáng trân quý đối với Nguyễn Thế Kỷ là anh đã rất say mê với mảng đề tài cách mạng, yêu nước và cho ra đời nhiều bộ tiểu thuyết, tác phẩm như: Hừng Đông, Mai Hắc Đế... và giờ là phần 1 Nợ nước non trong bộ sử thi nghệ thuật Nước non vạn dặm".

Vở kịch hát "Nợ nước non" sẽ được công diễn trong hai tối 19, 20/5 tới tại Nhà hát Lớn Hà Nội.

Hai tập tiếp theo của bộ sử thi nghệ thuật "Nước non vạn dặm" dự kiến sẽ ra mắt công chúng năm 2023, 2024 (tên gọi là “Lênh đênh bốn biển” và “Người về”). Tại đây, tác giả sẽ khắc họa, lý giải, ngợi ca con đường bôn ba cứu nước của Văn Ba - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ở nước ngoài và những năm tháng Người về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam; sức cảm hóa, lay động của Hồ Chí Minh với nhân dân mình và bạn bè quốc tế.