Tại dự thảo đề án gửi Bộ TNMT mới đây, Sở TNMT TP HCM đã đưa ra và xin ý kiến về việc thí điểm thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất bằng phương thức hoán đổi đất ở hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng kỹ thuật để tạo nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội TP HCM. 

Theo đề án này, TP HCM đã xin Trung ương cho phép thực hiện thí điểm trước với 3 dự án lớn tại TP Thủ Đức gồm: Dự án Khu liên hợp thể dục thể thao quốc gia Rạch Chiếc; Dự án Công viên khoa học và công nghệ TP HCM và dự án Khu công viên - hồ điều tiết - khu dân cư Tam Phú.

Tại 3 dự án này, Sở TNMT đề xuất tỷ lệ hoán đổi đất nông nghiệp lấy đất ở đã hoàn thiện cơ sở hạ tầng là 10%, 12% và 15%, nghĩa là 1.000 m2 đất nông nghiệp, người dân được hoán đổi 100 - 150 m2 đất ở đã hoàn chỉnh hạ tầng. Các tỷ lệ quy đổi này sẽ tương ứng với diện tích xây dựng khu tái định cư của 3 dự án lần lượt là hơn 32 ha, 38 ha và 46 ha.

Nếu được chấp thuận, trước mắt thành phố sẽ áp dụng thí điểm tại các dự án trọng điểm như: thu hồi đất dọc hai bên các tuyến đường vành đai, cao tốc, tạo quỹ đất đấu giá phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Đáng nói tại Điều 74 luật Đất đai 2013 không quy định về phương thức bồi thường bằng đất ở trong công tác bồi thường hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất đối với đất nông nghiệp.

Cụ thể, khi giải phóng mặt bằng, người dân được bố trí tái định cư tại khu tái định cư của dự án đối với phần đất ở bị thu hồi toàn bộ và không còn nơi ở nào khác trên địa bàn. Đối với đất nông nghiệp, phải thực hiện bồi thường bằng tiền theo giá tại thời điểm thu hồi đất. Điều này dẫn đến chi phí bồi thường của dự án rất cao.

Trước khi Luật Đất đai 2013 có hiệu lực, TP HCM đã áp dụng thành công phương thức hoán đổi tỷ lệ bồi thường 7 - 15% ở hàng loạt dự án và thành công. Đơn cử như dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư để phục vụ dự án xây dựng nâng cấp, mở rộng đường Nguyễn Thị Định (TP Thủ Đức) và Dự án xây dựng mới Trường mầm non Tam Bình Savico (TP Thủ Đức) đều triển khai năm 2022.

Tuy nhiên trước đề án này, Hiệp hội Bất động sản TP HCM cho rằng, việc hoán đổi này đã được thành phố thực hiện 15 năm về trước nhưng khó áp dụng ở thời điểm hiện tại, do đó cần nâng tỷ lệ hoán đổi lên 25 - 26% và người dân không phải bù lại tiền đầu tư hạ tầng cho doanh nghiệp.