“Đừng trộn lẫn doanh nhân và quan chức”

Ở Hoa Kỳ, các ngân hàng trung ương có khả năng giao dịch cổ phiếu và các thẩm phán liên bang có thể xét xử các trường hợp của các công ty mà chính họ đang nắm giữ lợi ích tài chính. Việc giao dịch của ngân hàng là hợp pháp (nhưng gây tranh cãi); và việc thẩm phán xét án liên đới họ là bất hợp pháp nhưng không phải là hiếm.

Tuy nhiên, ở Trung Quốc, quan điểm chính thức về những vấn đề như vậy là: Không. Khi Chủ tịch Tập Cận Bình “nắm thóp” các ông trùm kinh doanh và thắt chặt các quy định, các quan chức của chính ông cũng không thoát khỏi sự rà soát này. Thông điệp ở đây rất rõ ràng: “Đừng trộn lẫn doanh nhân và quan chức”.

Các vụ án tham nhũng nổi tiếng thống trị các bản tin đầu năm nay chỉ là bước khởi đầu của chiến dịch này. Lai Xiaomin, cựu Chủ tịch China Huarong, do Bộ Tài chính sở hữu phần lớn, đã bị xử tử hồi tháng 1 vì nhận hối lộ 1,8 tỷ nhân dân tệ. Vào tháng 9, Yuan Renguo, cựu Chủ tịch tập đoàn rượu nhà nước khổng lồ Kweichow Moutai cũng phải nhận án tù chung thân vì nhận hối lộ 112,9 triệu nhân dân tệ.

Vào tháng 8, Trung Quốc cho biết họ đang điều tra quan chức Chính phủ hàng đầu của Hàng Châu về những vi phạm kỷ luật nghiêm trọng, gây ra làn sóng chấn động tại trung tâm công nghệ, nơi đặt trụ sở của Alibaba và công ty con Ant Group.

Vào ngày 20/9 vừa qua, cơ quan giám sát hàng đầu của Trung Quốc đã ban hành bộ hướng dẫn chi tiết đầu tiên liệt kê 101 loại tội phạm mà họ sẽ điều tra kép. Các cáo buộc tiềm ẩn khác nhau được đưa ra rất nhiều, từ hối lộ và bỏ qua nhiệm vụ cho đến giao dịch nội gián và ký khống trên các thương phiếu thương mại đáng ngờ.

Trên thực tế, bất kỳ ai cũng có thể là đối tượng của cuộc điều tra kép, không chỉ các quan chức chính phủ mà các công nhân tại bệnh viện công hoặc nhà máy thép thuộc sở hữu nhà nước, hoặc giám đốc công ty do nhà nước bổ nhiệm cũng thuộc diện có thể bị điều tra.

Cơ quan giám sát cho biết, trong nửa đầu năm 2021, Chính phủ đã mở 321.000 cuộc điều tra và phạt 265.000 nhân viên, nhiều nhất kể từ khi công bố công khai những số liệu tương tự vào năm 2017, cơ quan giám sát cho biết.

Theo Bloomberg, các quan chức chống tham nhũng Trung Quốc sẽ sớm bắt đầu thanh tra 25 đơn vị tài chính, bao gồm các cơ quan giám sát ngân hàng, các ngân hàng chính sách, các tổ chức tài chính quốc doanh khổng lồ, các nhà quản lý cho vay và các công ty bảo hiểm. Theo Caixin, một cơ quan truyền thông địa phương có ảnh hưởng lớn, đây sẽ là cuộc thanh tra có phạm vi rộng nhất kể từ năm 2016.

Dạy quan chức “không dám, không thể và không muốn” tham nhũng

Khi các quan chức “dính” hết bê bối này đến bê bối khác, sự kiên nhẫn của Bắc Kinh ngày càng đạt đến giới hạn. Các cơ quan quản lý phải tiếp quản Baoshang Bank, một công ty cho vay khu vực có trụ sở tại tỉnh Nội Mông, phía Tây. Chi phí huy động vốn trên thị trường liên ngân hàng tăng vọt, trong khi hoạt động cho vay đóng băng. Tình trạng của Baoshang dễ lây lan mặc dù quy mô của công ty này nhỏ bởi nó đã hoạt động kinh doanh trên khắp Trung Quốc.

Hai năm sau, Trung Quốc buộc tội Xue Jining, cựu lãnh đạo cơ quan quản lý ngân hàng chi nhánh Nội Mông, vì nhận hối lộ 400 triệu nhân dân tệ. Nếu không có Xue ủng hộ Baoshang, ngân hàng này sẽ không nhận được sự đồng ý mở chi nhánh ở các thành phố lớn hơn như Bắc Kinh và Thâm Quyến, do đó tạo ra “kẽ hở”, cơ quan giám sát kép kết luận. Trong lời khai nhận của mình, Xue cho biết mình đã “nhắm mắt đưa chân” để Baoshang mở rộng ra ngoại tỉnh, dẫn đến hậu quả nặng nề.

Sau đó là CEFC China Energy, công ty nổi tiếng toàn cầu khi mua 9 tỷ USD cổ phần của Rosneft PJSC của Nga vào năm 2017. Sau vụ vỡ nợ ngoạn mục không kém một năm sau đó, Hu Huaibang - cựu Chủ tịch Ngân hàng Phát triển Trung Quốc, đã được Đài Truyền hình Trung ương nêu tên khi hỗ trợ tạo điều kiện nâng hạn mức tín dụng 4,8 tỷ USD cho nhà kinh doanh năng lượng ít người biết đến, không có liên kết nhà nước rõ ràng. Nhân vật cho vay hàng tỷ USD tài chính này gần đây đã bị ảnh hưởng bởi các cuộc thăm dò kép. Ông Hu bị kết án tù chung thân.

Các quan chức, từ chủ ngân hàng cho vay, các cán bộ cấp phép tài chính cho đến người quản lý danh mục đầu tư của các công ty bảo hiểm có thể tận dụng nhiều “mảng xám” trong hệ thống tài chính rộng lớn của Trung Quốc nếu họ chọn cách làm việc vô đạo đức.

Trên trang web của mình, cơ quan giám sát phàn nàn rất nhiều về những người lạc lối: Vì muốn trở nên "giàu có và quyền lực", các quan chức vô kỷ luật đã "đánh mất lý tưởng", "ham mê ăn uống", "theo đuổi những sở thích thấp kém" và bị "bao vây" bởi những người vận động hành lang.

Cơ quan giám sát chống tham nhũng hy vọng rằng các cuộc đàn áp dạy cho các quan chức Trung Quốc “không dám, không thể và không muốn” tham nhũng. Những kẽ hở trong hệ thống mê cung của Trung Quốc đang trỏ nên vô cùng cám dỗ để khai thác. Nhưng với nhiều bản án khắc nghiệt như vậy, ai dám?

Sơn Tùng (Theo Bloomberg)