Bác sỹ trở thành thần tượng

Năm ngoái, khi Covid-19 bùng phát ở Thượng Hải, truyền thông địa phương đã rất vất vả để thuyết phục người dân ở nhà. Sau đó, họ nhờ cậy đến một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm, bác sĩ Zhang Wenhong, người đứng đầu Hội đồng chống Covid-19 Thượng Hải.

“Bạn chán chết ở nhà phải không? Nếu vậy virus cũng sẽ chán rồi chết!”, Zhang nói bằng giọng nói nhanh nhẹn với chất giọng đặc trưng người Thượng Hải. “Hãy ở nhà trong hai tuần, rồi sau đó chúng ta sẽ tiến gần hơn đến thành công”.

Lời khẩn cầu khẩn thiết và sống động của Zhang lập tức thu hút sự chú ý tại thành phố có tới 25 triệu dân này. Ông còn được những người trẻ thành phố gọi thân mật là "Bố Zhang". Đoạn video được chia sẻ rộng rãi trên các cổng thông tin trực tuyến Thượng Hải, thậm chí còn được đăng lại bởi hãng thông tấn Tân hoa xã ở Bắc Kinh.

Vào ngày 10/9, trước khi một đợt bùng phát mới ở tỉnh Phúc Kiến phía đông nam, Zhang nói với một nhóm sinh viên ở Thượng Hải rằng Trung Quốc “vẫn đang phải đối mặt với những thách thức to lớn. Chúng ta đang có một chiến lược rất hiệu quả, nhưng cần thận trọng để dịch bệnh không lây lan trở lại”.

4 triệu người theo dõi trên WeChat

Kể từ năm ngoái, vị tiến sỹ 52 tuổi này đã trở thành gương mặt đại diện cho cuộc chiến chống lại Covid-19 của Trung Quốc. Ông là một trong những chuyên gia y tế nổi tiếng và được kính trọng nhất của đất nước, với gần 4 triệu người theo dõi trên Weibo và trên WeChat.

Truyền thông quốc tế gọi Zhang là “Bác sĩ Fauci của Trung Quốc”, mặc dù ông không nắm giữ vị trí cấp cao ở Trung Quốc như Anthony Fauci - cố vấn y tế chính phủ ở Mỹ trong đại dịch Covid-19, đã rất nổi tiếng trong giới y khoa trước đây về các bệnh truyền nhiễm.

Nhưng giống như Fauci, người có phong cách giao tiếp rất nổi bật ngay cả trong bối cảnh hỗn loạn bởi đại dịch Covid-19 tại Mỹ, cách sử dụng ngôn ngữ và thái độ tôn trọng của Zhang khi nói chuyện đã mang lại những quan điểm mới mẻ về các quan chức Trung Quốc trước công chúng.

Giáo sư Zhengming Chen tại Đại học Oxford, người từng học cùng trường Đại học Thượng Hải với Zhang cho biết: “Chúng ta ít thấy một nhà kỹ trị nói chuyện với công chúng theo cách này ở Trung Quốc. Thật không dễ để thẳng thắn như vậy ngày nay, nhưng Zhang hiểu rằng với tư cách là một chuyên gia, ông ấy có nghĩa vụ nói những điều thông thường và giao tiếp với công chúng bằng ngôn ngữ đơn giản” .

Yanzhong Huang, một chuyên gia tại Ủy ban quan hệ đối ngoại ở New York, cũng đồng tình: “Ông ấy hoàn toàn phù hợp với kỳ vọng của công chúng Trung Quốc về một đội ngũ trí thức truyền thống. Ông ấy đã thực hiện một số công việc quan trọng trong lĩnh vực y tế cộng đồng, nhưng ông ấy nổi tiếng phần lớn là nhờ chính mình và việc nói ra sự thật”.

Một năm “không Covid”

Năm ngoái, khi các chuyên gia Trung Quốc và nước ngoài tranh cãi về việc liệu thuốc Remdesivir hay thuốc Trung Quốc có hiệu quả hơn trong việc chữa Covid-19, Zhang cho rằng không nên đưa ra một lập luận mang tính chính trị trong hoành cảnh này. “Để xem đó là một con la hay con ngựa, hãy đem nó ra ngoài đi dạo”, ông giải thích đơn giản nhưng đầy hình ảnh và thuyết phục.

Kỹ năng thuyết phục của Zhang, cũng như chiến lược ngăn chặn Covid-19 “không khoan nhượng” của Trung Quốc, đã được đền đáp. Đến tháng 6/2020, các số liệu chính thức cho thấy chỉ có 350 ca nhiễm ở Thượng Hải. Còn trong hầu hết năm 2021, người dân Trung Quốc được hưởng phần lớn cuộc sống “không virus”.

Tuy nhiên, sự nổi tiếng của Zhang không chỉ bắt nguồn từ khả năng thuyết phục độc đáo của ông ấy. Ngay sau khi ông trở thành một người nổi tiếng ở Thượng Hải, nơi mà ông chỉ là người nhập cư, người yêu mến Zhang ấy đã tổng hợp một danh sách “những câu nói vàng” tiết lộ kỹ năng hùng biện và tính cách của ông.

Một lần, khi giải thích “sự lây truyền hạn chế từ người sang người” là như thế nào, ông đã lấy ví dụ về một phụ nữ bị nhiễm cúm gia cầm được người được mẹ chăm sóc tốt hơn so với người chồng. Zhang nói: “Kết quả là cô ấy có khả năng truyền virus cho mẹ hơn là cho chồng”. Rồi sau đó, ông đưa ra một bình luận hóm hỉnh: “Ngay lúc đó, tôi đã mất niềm tin vào tình yêu lãng mạn!”.

Cũng trong buổi nói chuyện này, Zhang đã cố gắng giải thích cho công chúng sự khác biệt giữa cảm lạnh và cúm virus, bởi vì hai từ này có vẻ giống nhau trong tiếng Trung Quốc. Ông nói: “Cúm không phải là cảm lạnh, giống như hổ không phải là mèo”.

Khi nói với công chúng không để thức ăn chung trên đĩa vào năm ngoái, ông nói: “Chia thức ăn không phải là điều chúng ta đang ủng hộ, nhưng đó là điều mà bạn phải làm. Nếu bạn không chia riêng thức ăn của mình, chẳng khác nào bạn đang khỏa thân chạy trước căn bệnh vậy - rất nguy hiểm”.

Trong một cuộc phỏng vấn trên tờ China Daily, Zhang được hỏi về tương lai của mình. Anh ấy trả lời: “Khi đại dịch kết thúc ... tôi cũng sẽ âm thầm rời đi. Sự nổi tiếng chỉ làm giảm niềm vui trong cuộc sống của tôi”.

Khả năng giải thích những vấn đề phức tạp của Zhang cũng khiến anh được các nhân vật cấp cao kính trọng. Năm ngoái, sau khi nói chuyện với các sinh viên Trung Quốc ở Mỹ, Zhang nhận được một bức thư viết tay từ Cui Tiankai, lúc đó là đại sứ của Trung Quốc tại Mỹ. Cui, người sinh ra ở Thượng Hải, đã khen ngợi phong cách “chân chất” của Zhang và hứa sẽ đến thăm anh khi anh trở về quê nhà lần sau.

Những lời gièm pha

Tuy nhiên, một người nổi tiếng dù ít hay nhiều hay bị soi mói, gièm pha và có thể bị cả hãm hại. Vào ngày 29/07, khi biến thể Delta bắt đầu lan truyền ở Trung Quốc, Zhang đã kêu gọi việc chung sống lâu dài với virus như một lựa chọn “khôn ngoan” - cách tiếp cận được các nước như Anh và Singapore đang áp dụng.

Bài bình luận thẳng thắn đó đã khiến Zhang gặp rắc rối. Một số người buộc tội ông là kẻ “mê tây sính ngoại” hoặc “chuộng Mỹ”. Gao Qiang, một cựu Bộ trưởng y tế, còn đăng một bài xã luận trên Nhân dân nhật báo để phản bác ông. Dù không nêu tên Zhang, song vị cựu quan chức này chỉ trích cách tiếp cận “sống chung với virus” của các nước phương Tây, đồng thời kêu gọi: “Chúng ta tuyệt đối không thể lặp lại sai lầm của họ”.

Vào ngày 14/08, một bài viết trên Weibo cáo buộc Zhang đã đạo một phần luận văn tiến sĩ của mình cách đây 21 năm. Trường cũ của anh, Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, không lâu sau đó cho biết họ đã bắt đầu điều tra vụ việc. Những người chỉ trích Zhang còn cho rằng ông là “một kẻ gian lận trong học tập”, người đã đi quá xa khi chỉ trích chính sách “không khoan nhượng” của chính phủ.

Song, nhiều người vẫn ủng hộ ông mạnh mẽ và công khai bảo vệ ông, cho rằng những lời buộc tội đó chắc chắn đã bị thao túng bởi những người ghen tỵ trước sự nổi tiếng của Zhang, muốn loại bỏ ông ra khỏi cuộc chiến chống Covid-19.

Một người viết rằng: “Nếu một xã hội không thể dung thứ một Zhang Wenhong, thì đó là nỗi bất hạnh của một quốc gia”. Một người khác viết: “Thật không công bằng khi ai đó cố làm mất uy tín của người khác, chỉ vì người đó không đồng ý quan điểm với mình”.

Trong khi tranh cãi tiếp tục diễn ra, thì các ca nhiễm tại Trung Quốc tiếp tục giảm xuống qua từng ngày. Vào ngày 23/08/2020, nước này đã báo cáo lần đầu tiên không phát hiện ca nhiễm mới nào trong cộng đồng trên toàn quốc kể từ tháng 7 trước đó. Đó là một dấu hiệu nữa cho thấy Bắc Kinh sẽ không sớm thay đổi chính sách Covid “không khoan nhượng” của mình.

Zhang đã không trực tiếp trả lời nhận xét của Gao và các cuộc tấn công từ đối thủ. Nhưng cuối cùng anh ấy đã phá vỡ sự im lặng vào ngày 18/08: “Chiến lược Covid-19 mà đất nước chúng ta áp dụng là chiến lược phù hợp nhất với chúng ta hiện tại… Bạn phải tự thử giày để biết chúng có vừa vặn với mình hay không”, anh viết trên Weibo.

Để rồi, chỉ 5 ngày sau, Đại học Fudan tuyên bố rằng họ đã không tìm thấy “bằng chứng về hành vi gian lận nào trong học tập nào” của Zhang trước đây!

Hoàng Hải (Theo Guardian)