Trình bày Tờ trình dự án Luật Cư trú (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, một trong những chính sách lớn của dự án Luật là thay đổi phương thức quản lý cư trú từ quản lý bằng sử dụng sổ hộ khẩu giấy sang phương thức quản lý bằng số định danh cá nhân để truy cập, cập nhật, điều chỉnh trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú.

Đây là phương thức quản lý hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý cư trú, giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi tối đa cho nhân dân. Theo đó, dự thảo Luật đã bỏ các quy định về Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú cấp cho hộ gia đình, cá nhân theo Luật Cư trú hiện hành.

Theo Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, việc thực hiện quản lý dân cư thông qua phương thức mới bằng mã số định danh cá nhân sẽ dẫn đến việc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ 13 nhóm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký, quản lý thường trú, tạm trú của công dân.

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật cũng cho rằng, sự thay đổi này sẽ giúp không chỉ đơn giản hóa thủ tục, giấy tờ, tạo thuận lợi và tiết kiệm chi phí hành chính cho công dân mà còn góp phần bảo đảm quản lý dân cư chặt chẽ, hiệu quả hơn, khắc phục nhiều bất cập trong công tác quản lý dân cư hiện nay. Đây cũng là phương thức quản lý cư trú hiện đại dựa trên việc ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với xu thế phát triển, được một số quốc gia trên thế giới áp dụng.

Thảo luận về dự án Luật, đa số ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành với việc thực hiện quản lý dân cư thông qua phương thức mới. Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường Phan Xuân Dũng nhấn mạnh, nếu bỏ được sổ hộ khẩu và thay bằng số định danh cá nhân thì đây “là cuộc cách mạng như bỏ sổ gạo thời bao cấp trước đây”.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng bày tỏ hoan nghênh những cải cách rất tiến bộ của dự thảo Luật Cư trú sửa đổi lần này. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, đây là bước chuyển quan trọng, ngoài tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thì còn giúp Nhà nước ngăn ngừa tiêu cực, nâng cao hiệu quả quản lý về dân cư.

Theo Chủ tịch Quốc hội “người dân khổ sở về cái sổ hộ khẩu này lắm rồi”, đi đâu, làm gì cũng phải kè kè cái sổ hộ khẩu từ làm việc, học hành, chữa bệnh và thực tế là ở nhiều nước đã bỏ quản lý công dân bằng hộ khẩu.

“Người dân mất sổ hộ khẩu như mất sổ gạo trước đây, bản thân tôi cũng đã từng mất sổ hộ khẩu nên rất hiểu vấn đề này”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội tán thành cao việc bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú bằng số định danh cá nhân, đơn giản hoá thủ tục, tạo điều kiện cho người dân, đồng thời cho rằng, Luật này chính là cụ thể hoá Điều 23 của Hiến pháp 2013.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, khi thay đổi phương thức quản lý từ sổ hộ khẩu sang số định danh sẽ tác động, ảnh hưởng đến rất nhiều quy định về giấy tờ, thủ tục hành chính đang thực hiện nên cần rà soát để đảm bảo khi luật ra đời có tính khả thi.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị dự thảo Luật cần quy định cụ thể hơn về quyền tự do cư trú của công dân, rà soát kỹ những quy định hạn chế quyền cư trú của công dân, “cái gì hạn chế quyền của công dân phải được quy định trong luật chứ không phải văn bản dưới luật”.

Chủ tịch Quốc hội cũng tán thành việc bỏ quy định về riêng điều kiện đăng ký thường trú ở các thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời, tán thành việc dự án Luật này cần thiết đưa ra Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 9, thông qua vào kỳ họp thứ 10 tới đây.

Phát biểu kết thúc nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ủng hộ việc ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao hiệu quả công tác quản lý dân cư, quản lý cư trú. Theo đó, nhất trí quản lý cư trú theo số định danh cá nhân, cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu về cư trú.

Tuy nhiên, để bảo đảm sự khả thi, không gây xáo trộn lớn đến cuộc sống của người dân, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu báo cáo cụ thể hơn về tiến độ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu về cư trú và khả năng hoàn thành cấp số định danh cá nhân cho tất cả công dân Việt Nam đến thời điểm Luật có hiệu lực.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục phối hợp rà soát các quy định để quy định cụ thể bảo đảm quyền tự do công dân, để sau khi Luật có hiệu lực có thể thi hành được ngay.

Thế Vũ