Sáng nay (9/6), tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV, Quốc hội thảo luận tại tổ về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Việc huy động vốn cho dự án gặp khó khăn

Trước phiên thảo luận tổ, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể trình bày Tờ trình về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Tờ trình của Chính phủ cho biết, năm 2017, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Theo đó, giai đoạn 2017-2020 đầu tư khoảng 654 km chia thành 11 dự án thành phần, trong đó 3 dự án thành phần đầu tư công và 8 dự án thành phần đầu tư theo hình thức PPP; tổng mức đầu tư khoảng 118.716 tỷ đồng (bao gồm 55.000 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước; 63.716 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách) với tiến độ thực hiện từ năm 2017 và cơ bản hoàn thành vào năm 2021.

Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai, việc huy động tín dụng trong nước cho các dự án PPP đến nay đã phát sinh các yếu tố mới. Mặt khác, từ thực tế triển khai các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng theo hình thức PPP trong những năm gần đây đã thể hiện rõ về những rủi ro cho nhà đầu tư, đặc biệt là các ngân hàng, tổ chức tín dụng với mức vốn cho vay chiếm hơn 80% tổng mức đầu tư.

“Những rủi ro thực tế này đã ảnh hưởng đến tính khả thi huy động vốn tín dụng thực hiện các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo hình thức PPP” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nêu rõ.

Giải quyết bài toán tiến độ

Mặt khác, về tiến độ thực hiện, đến nay, các nội dung về thiết kế kỹ thuật, dự toán đã cơ bản hoàn thành, công tác giải phóng mặt bằng đã hoàn thành đạt hơn 70% công việc. Đây là những điều kiện thuận lợi để triển khai thực hiện ngay trong năm 2020 nếu chuyển sang đầu tư công.

Chính vì vậy, cần thiết điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, chuyển đổi hình thức đầu tư từ đầu tư theo phương thức PPP có sử dụng một phần đầu tư công sang hình thức đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công sẽ cơ bản giải quyết được “mục tiêu kép”: Vừa giải quyết được khó khăn, vướng mắc về huy động vốn tín dụng, tạo điều kiện giải ngân nhanh khối lượng vốn đầu tư công lớn, hỗ trợ mặt cầu cho tăng trưởng kinh tế.

Để chuẩn bị cho phương án chuyển đổi sang đầu tư công, Chính phủ đã giao Bộ GTVT chủ động triển khai trước các thủ tục cần thiết, để ngay sau khi được Quốc hội thông qua chủ trương chuyển đổi hình thức đầu tư có thể hoàn thiện thủ tục và khởi công, giải ngân vốn đầu tư các gói thầu đầu tiên của các dự án chuyển đổi trong tháng 9/2020 và khởi công toàn bộ các gói thầu còn lại trong tháng 10, tháng 11/2020.

Khi đó, theo kế hoạch, đến cuối năm 2021 sẽ cơ bản hoàn thành và thông xe các dự án thành phần Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn; các dự án được chuyển đổi sang đầu tư công sẽ hoàn thành cơ bản nền đường và các công trình trong năm 2021 (ngoại trừ một số công trình hầm và cầu lớn), phấn đấu hoàn thành đưa vào khai thác trong năm 2022. Riêng đối với cầu chính cầu Mỹ Thuận 2, do tính chất kỹ thuật phức tạp sẽ hoàn thành trong năm 2023.

Tờ trình của Chính phủ cũng nêu rõ, nếu tiếp tục triển khai theo hình thức PPP sẽ khó có thể bảo đảm được tiến độ theo yêu cầu.

Cụ thể, theo kế hoạch lựa chọn nhà đầu tư, nếu đấu thầu thành công, sớm nhất có thể lựa chọn được nhà đầu tư trong tháng 11/2020, đàm phán và ký kết hợp đồng trong tháng 12/2020; nhà đầu tư có thời gian tối đa 6 tháng để huy động vốn tín dụng. Trường hợp thuận lợi thì đến giữa năm 2021 mới có thể huy động được tín dụng để triển khai thi công, nếu vậy sẽ không thể hoàn thành dự án theo đúng tiến độ yêu cầu.

Còn trường hợp sau 6 tháng nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng, sẽ phải chấm dứt hợp đồng. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải thực hiện các thủ tục theo quy định để chuyển đổi hình thức đầu tư, nên có thể đến năm 2022 mới bắt đầu triển khai thi công và đến năm 2024 mới có thể hoàn thành.

Về tiến độ giải ngân, Bộ GTVT cho hay, theo kế hoạch triển khai như hiện nay, tổng giải ngân vốn đầu tư công tính đến hết năm 2020 chỉ đạt khoảng 16.594 tỷ đồng, chiếm khoảng 30% tổng số vốn 55.000 tỷ đồng đã được bố trí. Nếu tiếp tục đầu tư theo hình thức PPP, trường hợp thuận lợi thì đến giữa năm 2021 mới có thể triển khai thi công và giải ngân vốn đầu tư công đã bố trí. Trong khi nếu được chuyển đổi hình thức đầu tư sang đầu tư công, có thể khởi công các dự án thành phần và giải ngân ngay từ tháng 9/2020.

“Việc chuyển đổi sang hình thức đầu tư công bảo đảm chắc chắn triển khai thành công Dự án, giảm tổng mức đầu tư do giảm chi phí lãi vay trong giai đoạn xây dựng. Việc phát hành trái phiếu Chính phủ để triển khai đầu tư công trong giai đoạn hiện nay sẽ rất hiệu quả do lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ thấp hơn nhiều so với lãi suất huy động vốn tín dụng. Mặt khác, sau khi dự án hoàn thành, Chính phủ sẽ xây dựng phương án phù hợp để thu hồi vốn nhà nước. Mặc dù chưa thể bù đắp ngay cho ngân sách Nhà nước trong giai đoạn trước mắt, nhưng về lâu dài cơ chế này sẽ tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, phục vụ nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng trong các giai đoạn tiếp theo”, Tờ trình nhấn mạnh.

3 nguyên tắc chuyển đổi

Theo Tờ trình của Chính phủ, Chính phủ đã xây tiêu chí lựa chọn một số đoạn chuyển đổi sang đầu tư công trên cơ sở bảo đảm các nguyên tắc: Các dự án được lựa chọn chuyến đổi sang đầu tư công phải thực sự cần thiết, cấp bách và được lựa chọn khách quan, khoa học; Khó có khả năng huy động vốn tín dụng và khả năng đấu thầu không thành công; Đảm bảo tính kết nối giao thông liên tục, đồng bộ để phát huy tối đa hiệu quả khai thác.

Chính phủ trình Quốc hội thông qua phương án điều chỉnh hình thức đầu tư đối với các dự án thành phần. Theo đó, tiếp tục triển khai 3 dự án thành phần đầu tư công (gồm các đoạn Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn và cầu Mỹ Thuận 2) theo Nghị quyết 52/2017/QH14 của Quốc hội và 5 dự án thành phần theo hình thức PPP (gồm các đoạn Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo).

Chuyển đổi hình thức đầu tư từ hình thức PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công đối với 3 dự án thành phần, gồm: 1 dự án không có nhà đầu tư qua sơ tuyển (đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết) và 2 dự án quan trọng, cấp bách, kết nối với cửa ngõ các trung tâm chính trị, kinh tế lớn của đất nước (gồm đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45 dài 63 km và đoạn Phan Thiết - Dầu Giây dài 99 km).

Về điều chỉnh tổng mức đầu tư và nguồn vốn, tổng mức đầu tư của Dự án là 100.816 tỷ đồng. Trong đó, vốn nhà nước tham gia thực hiện dự án là 78.461 tỷ đồng, trong đó bao gồm: 55.000 tỷ đồng thuộc kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020 đã được bố trí; phần còn thiếu (23.461 tỷ đồng) Chính phủ sẽ tổng hợp, báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định theo đúng quy định của Luật Đầu tư công. Vốn huy động ngoài ngân sách là 22.355 tỷ đồng.

Theo dự kiến, chiều thứ 5 ngày 11/6, Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Ngày 19/6, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Nghị quyết về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.