Quá khứ và hiện tại đang thật ảm đạm trong những ngày này, ít nhất với những gì mà nhân loại đã và đang trải qua trong 2 năm u ám bởi đại dịch Covid-19 vừa qua. Song khi kính viễn vọng không gian James Webb nhìn lại quá khứ để quan sát nguồn gốc của vũ trụ cách đây khoảng 13,8 tỷ năm, nó cũng sẽ thắp lên cho nhân loại những niềm hy vọng mới.

Nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, James Webb hay JWST, kính thiên văn lớn nhất, mạnh nhất và đắt nhất từng được phóng lên vũ trụ sẽ khởi hành từ Guyane thuộc Pháp vào đúng ngày Giáng sinh. Nó sẽ đi một hành trình hàng triệu km, mang theo một thấu kính phân đoạn rộng 6,5 mét gồm 18 tấm gương lục giác mạ vàng. Sau 6 tháng được các nhà khoa học hiệu chỉnh từ xa, nó sẽ bắt đầu phát hiện ra các vụ nổ siêu tân tinh trong thời kỳ sơ khai của vũ trụ.

Hy vọng rằng, khát vọng của các nhà thiên văn sẽ giúp chúng ta phát hiện với độ chính xác chưa từng có về các siêu tân tinh và thiên hà đầu tiên hình thành trong vũ trụ. Nó sẽ kể những câu chuyện đầy ly kỳ, nhưng cũng rõ ràng hơn, về những gì đã xảy ra sau vụ nổ Big Bang, khi vũ trụ mới bắt đầu xuất hiện.

Độ nhạy cao của kính thiên văn cũng sẽ tiết lộ cho người trái đất biết nhiều hơn về các hành tinh trong không gian - những thế giới quay quanh các ngôi sao khác với mặt trời của chúng ta - bao gồm cả việc liệu có bất kỳ hành tinh nào trong số chúng có sự sống và một nền văn minh nào đó hay không.

Vào thời điểm mà các chính phủ trên thế giới này vẫn còn đang loay hoay để ứng phó với một đại dịch chết người, chưa nói đến việc hợp tác cùng nhau để phân phối vắc xin đến với những quốc gia nghèo khó, thì việc phóng kính viễn vọng James Webb cho thấy rằng con người vẫn có khả năng làm những điều kỳ diệu.

James Webb là sự hợp tác của NASA, Cơ quan Vũ trụ châu Âu, Cơ quan Không gian Canada và các nhà khoa học từ hàng trăm trường đại học trên khắp thế giới. JWST là dự án chung, hành động chung của nhân loại, không phải của một quốc gia đơn lẻ nào. Khi James Webb được phóng lên, đó cũng là lúc sự lạc quan, niềm hy vọng được phóng lên, từ hành tinh đang bị xâm lấn bởi rất nhiều cuộc khủng hoảng; từ chủ nghĩa dân tộc, hiểm họa hạt nhân, biến đổi khí hậu, những cuộc xung đột biên giới đang có nguy cơ trở thành chiến tranh, và trên tất cả là đại dịch Covid-19.

Đối với không ít người, cái giá 10 tỷ USD của James Webb thật phù phiếm trong bối cảnh sự đói kém mà nhiều nơi trên thế giới đang phải đối mặt, gồm cả các nạn đói đang diễn ra ở Afghanistan, ở châu Phi và cả ở Caribe.

Nhưng chi phí không thể được đem ra để ngăn cản khát vọng của nhân loại. Khi khám phá không gian, nhân loại không chỉ thỏa mãn sự tò mò, vốn là bản năng của con người, về vũ trụ rộng lớn hơn và vị trí của chúng ta trong đó, mà còn sẽ thu được những công nghệ hữu ích để cải thiện cuộc sống về lâu dài.

10 tỷ USD là quá nhỏ bé so với những tiềm năng khổng lồ mà James Webb có thể đem lại. Với siêu kính viễn vọng này, chúng ta có thể biết trước và tránh những thảm họa có thể xảy ra với trái đất, có thể tìm kiếm được những hy vọng về một mái nhà mới cho loài người trong tương lai.

Trước mắt, sứ mệnh của James Webb cũng có ý nghĩa như một lời nhắc nhở rằng trái đất, loài người thật nhỏ bé trong vũ trụ này, có thể bị nhấn chìm và tan biến bất cứ lúc nào, nếu chúng ta không chung tay góp sức bảo vệ.

Tất nhiên, kính thiên văn có thể bị cháy thành tro bụi trước khi bắt đầu sứ mệnh. Các kiến trúc sư NASA đã xác định tới 344 nguy cơ có thể hủy diệt nó. Song điều đó chỉ có ý nghĩa rằng chúng ta sẽ tiếp tục mù mờ về những bí ẩn ban đầu của vũ trụ mà thôi. Sẽ phải mất hàng chục năm và hàng chục tỷ USD nữa để khởi động lại dự án mang ý nghĩa nhân loại này.

Ngay cả việc mở tấm chắn nắng của kính thiên văn khi James Webb được phóng vào không gian cũng đã đầy rủi ro, bởi nó phải duy trì nhiệt độ thấp hơn nhiệt hồng ngoại mà nó được lập trình để tìm kiếm - điểm cốt lõi của sứ mệnh. Quá trình đó liên quan đến hàng trăm cơ chế ròng rọc phức tạp khác nhau. Thực tế, trong đợt thử nghiệm mở tấm chắn nắng năm 2018, nó đã bị đứt gãy, qua đó đẩy lùi lại toàn bộ dự án.

Nhưng dù thành công hay thất bại, James Webb vẫn sẽ nhắc nhở chúng ta rằng nỗ lực vượt ra ngoài không gian của loài người là rất khó khăn và rất đắt đỏ, nhưng cũng rất đáng để theo đuổi đến cùng!

Hoàng Hải