Theo số liệu nội bộ, hoạt động mua khí đốt chung, được gọi là AggregateEU – được đưa ra vào thời đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng năng lượng sau xung đột Nga - Ukraine, chỉ ghi nhận ước tính 2 phần trăm nhu cầu tiềm năng.

AggregateEU được lấy cảm hứng từ sự phối hợp thành công của khối trong việc mua vắc-xin trong đại dịch Covid-19 bằng cách tận dụng quy mô để có được mức giá thấp hơn.

Theo kế hoạch AggregateEU, Ủy ban châu Âu yêu cầu mỗi quốc gia thành viên phải đảm bảo các công ty tham gia nộp đơn đặt hàng tương đương 15 phần trăm nghĩa vụ nạp khí đốt dự trữ của mỗi quốc gia. Việc mua khí đốt thực tế vẫn dựa trên tinh thần tự nguyện.

Tổng cộng, nền tảng này đã kết nối người mua và người bán khí đốt với nhu cầu là 43 tỷ m3 nhưng theo ba người biết về dữ liệu bí mật, cuối cùng chỉ có khoảng 1 bcm khí đốt được ký kết và báo cáo với ủy ban.

Các quan chức EU đã nhấn mạnh rằng các công ty không có nghĩa vụ phải báo cáo dữ liệu nhạy cảm về mặt thương mại để có thể ký kết nhiều hợp đồng hơn.

Nhưng kết quả không mấy khả quan đã thúc đẩy cuộc tranh luận về tính hữu ích của kế hoạch mua hàng hóa chung trước khi Chủ tịch Ủy ban Ursula von der Leyen cam kết triển khai công cụ này với nhiều mặt hàng hơn trong nhiệm kỳ tiếp theo, dự kiến bắt đầu vào cuối năm nay.

“Chúng ta phải sử dụng sức mạnh và quy mô của thị trường để đảm bảo nguồn cung. Đây là lý do tại sao tôi sẽ đề xuất kích hoạt và mở rộng cơ chế tổng cầu để vượt ra ngoài khí đốt, bao gồm hydro và các nguyên liệu thô quan trọng”, bà von der Leyen cho biết trong tuyên bố về các chính sách trong năm năm tới được công bố vào tháng 7.

Tuy nhiên, các công ty năng lượng tham gia cho biết nền tảng này hoạt động như một công cụ mai mối hơn là tập hợp nhu cầu để hạ giá thành sản phẩm.

Tập đoàn dầu khí Na Uy Equinor cho biết, cơ chế này “không phải là cách tiếp cận thị trường” cho công ty, đồng thời nhấn mạnh rằng “trong thị trường khí đốt đang hoạt động tốt của châu Âu, rất khó để thấy điều này thay đổi”.

Trong khi đó, một công ty năng lượng khác, yêu cầu giấu tên, cho biết nền tảng này “không mang lại thêm khối lượng cho thị trường nên không đạt được mục tiêu đề ra”.

Công ty này cho biết thêm rằng, “trong cuộc khủng hoảng, thị trường hoạt động khá tốt, với tín hiệu giá cho phép khí đốt di chuyển đến nơi cần thiết, do đó không cần thêm nền tảng AggregateEU”.

Theo Andreas Guth, Tổng thư ký của tổ chức công nghiệp Eurogas, khái niệm ban đầu về “gộp nhu cầu vào một tập đoàn lớn rồi cùng nhau mua khí đốt” đã nêu ra hai vấn đề: dự báo về nhu cầu khí đốt dài hạn ở châu Âu vẫn chưa chắc chắn do khối này đang nỗ lực hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch và luật cạnh tranh của EU.

“Ưu điểm duy nhất của AggregateEU là cung cấp quyền truy cập cho nhu cầu nhỏ, nếu không thì có thể khó tiếp cận thị trường”, ông nói thêm.

Trong đánh giá về công cụ được công bố vào tháng 6, Tòa án Kiểm toán châu Âu cho biết họ “không thể xác định giá trị gia tăng của nền tảng liên quan đến các giao dịch khí đốt. Ngoài ra, họ cũng không xác định được các yếu tố gây ảnh hưởng thị trường mà AggregateEU giải quyết”.

Ở chiều khác, phát ngôn viên của ủy ban cho biết AggregateEU "đã tăng cường tính minh bạch của thị trường và tổng hợp nhu cầu từ những người mua châu Âu để phối hợp tốt hơn việc mua khí đốt, đồng thời khai thác sức mạnh thị trường chung của khối nhằm đạt được mức giá cạnh tranh hơn".

Fatih Birol, người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Quốc tế, cũng ủng hộ công cụ này, cho biết nó sẽ "giúp người châu Âu sử dụng sức mạnh của mình một cách phù hợp trên thị trường năng lượng toàn cầu".

An Nhiên (Theo FT)