Các khoản vay tiêu dùng đang tăng ở mức cao nhất trong 16 năm. Trong khi đó, các khoản vay hộ gia đình đã vượt quá thu nhập lần đầu tiên vào năm ngoái. Nhiều quan chức chính phủ lo ngại rằng người dân đã quen với lãi suất cực thấp sẽ phải vật lộn với các khoản vay ngày càng tăng của họ.

Mặc dù Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất phải đối mặt với vấn đề nợ nần, nhưng mức lương của họ được đánh giá là thấp nhất trong Nhóm bảy quốc gia phát triển (G7). Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đang đi ngược xu thế bằng cách tăng chi phí vay trong khi các quốc gia khác cắt giảm.

Loay hoay vì nhiều khoản nợ

Theo ước tính của các luật sư, tình trạng phá sản cá nhân - vốn đã cao nhất kể từ đại dịch Covid-19 - đang trên đà đạt mức cao nhất kể từ năm 2012 trong năm nay.

Tuy nhiên, dữ liệu của Chính phủ Nhật Bản cho thấy các khoản nợ hộ gia đình trung bình đã tăng lên 6,55 triệu yên (42.000 đô la) vào năm 2023, cao hơn thu nhập.

Theo chia sẻ của một nhân viên y tế ngoài 60 tuổi tại Tokyo, bà đã nộp đơn xin phá sản cá nhân vào năm 2023 sau khi các khoản vay tiêu dùng của bà lên tới khoảng 11 triệu yên.

Người phụ nữ này nói mình đã rơi vào vòng xoáy trả nợ vì vay chỗ nọ rồi trả chỗ kia. Hiện tại, bà đang rất đau đầu vì đã phải trả tới 18% cho một số khoản vay.

Theo Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản, hầu hết các khoản vay tiêu dùng chưa thanh toán đều có lãi suất từ ​​14%-16%.

Sự gia tăng nợ tiêu dùng nhấn mạnh hành động cân bằng tinh tế của Nhật Bản khi nền kinh tế lớn thứ tư thế giới thoát khỏi tình trạng giảm phát và trì trệ kinh tế trong nhiều thập kỷ. Trong khi mọi người ngày càng tự tin hơn về tương lai và nhận được các khoản vay để mua nhà và chi tiêu khác, thì trong một số trường hợp, họ vẫn phải vay vì lạm phát đẩy giá lên cao.

Tỷ lệ nợ hộ gia đình so với thu nhập khả dụng trung bình tại Nhật Bản đã đạt mức kỷ lục 122% vào năm 2022, theo số liệu so sánh mới nhất do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế biên soạn. Điều này trái ngược với Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, nơi tỷ lệ này đã giảm trong thập kỷ qua.

Khoảng cách tiền lương lớn

Mọi người đang vay nhiều hơn ở một số nền kinh tế lớn nhất thế giới, nhưng mức lương tương đối thấp của Nhật Bản khiến vấn đề này trở nên đặc biệt nghiêm trọng. Theo dữ liệu của OECD tính theo đô la, mức lương trung bình ở Nhật Bản là khoảng 47.000 USD vào năm 2023, thấp hơn rất nhiều so với mức khoảng 80.000 USD ở Hoa Kỳ.

Takuya Hoshino, nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu Dai-ichi Life, cho biết: "Vẫn còn những công ty có mức lương thấp và số tiền kiếm được của những người lao động tại đây không thể theo kịp với giá cả tăng".

Theo báo cáo của Chính phủ Nhật Bản, hơn 70.000 người đã nộp đơn xin phá sản cá nhân vào năm 2023. Shigeki Kimoto, một luật sư tại Văn phòng Luật Shinwa ở Tokyo, cho biết dữ liệu tòa án từ tháng 1 đến tháng 10 cho thấy con số này có thể tăng lên từ 75.000 đến 80.000 trong năm nay.

BOJ cũng đã đánh dấu nợ hộ gia đình đang gia tăng trong báo cáo hệ thống tài chính bán niên vào tháng 10, cho biết việc sở hữu nhà ngày càng tăng ở những người trẻ tuổi khiến họ phải trả lãi suất cao hơn.

Các vấn đề về nợ từ nhiều khoản vay đã bị đổ lỗi là một yếu tố chính khiến nhiều người Nhật Bản chọn cách kết liễu đời mình, với số vụ tự tử  tăng vọt lên 792 vào năm 2023. Lần cuối cùng con số này cao như vậy là vào năm 2012, sau cuộc đàn áp của chính phủ đối với hoạt động cho vay tiêu dùng dẫn đến việc đóng cửa hàng nghìn công ty cho vay nặng lãi và làm tắc nghẽn tín dụng.

Theo dữ liệu theo năm từ một nhóm ngành, cho vay tiêu dùng đã tăng 8% trở lên mỗi tháng cho đến tháng 9 năm nay. Đây là mức cao nhất kể từ khi bắt đầu biên soạn số liệu thống kê vào năm 2008.

Yoshimasa Morikawa, phát ngôn viên của SMBC Consumer Finance Co., một trong bốn công ty cho vay lớn của Nhật Bản trong lĩnh vực này, cho biết rằng tiêu dùng sau Covid đã thúc đẩy hoạt động vay nợ. Ông cho biết nhu cầu vay nợ đang tăng lên từ những người ở độ tuổi 20 do quảng cáo trên các phương tiện truyền thông xã hội như TikTok.

Gia tăng nợ ở người trẻ tuổi

Khoản tiết kiệm hộ gia đình khổng lồ của Nhật Bản, lên tới hơn 1.100 nghìn tỷ yên tính đến cuối tháng 9, có thể cung cấp một khoản đệm chống lại nợ gia tăng cho một số người. Nhưng các hộ gia đình trẻ tuổi có ít tiền tiết kiệm hơn nhiều so với những hộ gia đình lớn tuổi.

Nước này đã hạ độ tuổi trưởng thành từ 20 xuống 18 vào năm 2022, qua đó tăng số lượng người đi vay tiềm năng. Số tiền nợ trung bình của các hộ gia đình do những cá nhân dưới 29 tuổi đứng đầu đã tăng gần gấp ba lần lên 9,92 triệu Yên vào năm 2023 so với một thập kỷ trước.

Các quan chức của FSA đã cảnh báo rằng những người trẻ tuổi không có thu nhập ổn định rất dễ bị tổn thương và có thể bị nợ quá hạn trong nhiều năm, đặc biệt là nếu họ vay nợ mà không có kế hoạch.

Kiến thức tài chính kém làm tăng thêm vấn đề. Theo một cuộc khảo sát năm 2022 của một nhóm ngành do Ngân hàng Nhật Bản hậu thuẫn, người dân nước này có điểm số thấp hơn đối với các câu hỏi phổ biến về tiền bạc so với người dân ở Hoa Kỳ và các quốc gia lớn ở châu Âu, chẳng hạn như định nghĩa về lạm phát và đầu tư đa dạng.

Nana Otsuki, thành viên cấp cao tại Pictet Asset Management Japan, cho biết: "Một số người có thể đang vay tiền để trang trải phần chi phí sinh hoạt mà tiền lương của họ không đủ chi trả", điều này làm tăng thêm áp lực trả nợ thế chấp. Bà cho biết khi nền kinh tế cải thiện, người đi vay có thể hy vọng thu nhập tăng sẽ cho phép họ trả nợ.

Lê Na (Theo Bloomberg)