Những bức ảnh về các đô thị khổng lồ trống rỗng từng lan truyền trên mạng, cho thấy những cảnh tượng kỳ lạ như trong các bộ phim viễn tưởng về thế giới zombie hậu loài người: không gian hoang vu, các tòa nhà hoang tàn, các đại lộ không có một bóng người, bóng xe…

Max Woodworth, phó giáo sư địa lý tại Đại học bang Ohio (Mỹ), từng viết về chủ đề này như sau: “Một quang cảnh trông rất giống một thành phố, nhưng gần như không có hoạt động nào diễn ra trong đó”.

Trung Quốc từng chạy đua với đô thị hóa. Tuy nhiên, tốc độ xây dựng lại vượt xa tốc độ mà người dân mới chuyển đến ở, ngay cả khi các nhà đầu tư đã mua lại căn hộ do giá nhà ở Trung Quốc tăng lên.

Khi nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục chuyển dịch khỏi khỏi nông nghiệp, đô thị hóa và xây dựng đã trở thành hai chất xúc tác cho sự tăng trưởng. Năm 1978, chỉ 18% dân số sống ở các thành phố. Vào năm ngoái, con số này đã lên tới 64%. Nước này hiện có ít nhất 10 siêu đô thị với hơn 10 triệu cư dân. Thống kê còn chỉ ra, hơn 1/10 dân số thế giới đang sống tại các thành phố của Trung Quốc!

Để thích ứng với dòng người khổng lồ này, Trung Quốc đã bắt tay vào một kế hoạch xây dựng rộng lớn, đôi khi xây dựng quá mức. Thông thường, các văn phòng chính phủ và doanh nghiệp nhà nước là những người đầu tiên chuyển đến các thành phố mới.

Các tòa nhà công cộng như trung tâm hội nghị, sân vận động thể thao và bảo tàng theo sau. Đôi khi song song với đó là việc xây mới các khu dân cư, trường học và có thể cả tàu cao tốc. Sau đó, các thành phố mới sẽ thu hút đầu tư tư nhân.

Song để thực hiện các dự án này đồng nghĩa với việc phải mang nợ. Việc Trung Quốc xem cú hích xây dựng và bất động sản làm nền tảng cho sự phục hồi sau đại dịch Covid-19 đã giúp các địa phương vừa nhận được khoản vay kỷ lục lên tới 3,75 nghìn tỷ nhân dân tệ (580 tỷ USD).

Chính phủ Trung Quốc muốn xu hướng di cư thành thị tiếp tục, với lý do hợp lý: người dân thành thị có thu nhập cao hơn sẽ nâng cao tiêu dùng nội địa, giảm sự phụ thuộc của vào ngoại thương.

Kể từ khi Bắc Kinh và Thượng Hải hạn chế nghiêm ngặt số lượng khách mới đến theo quy định hộ khẩu, các trung tâm dân cư mới trở nên có sức hút hơn với người dân.

Tuy nhiên, có rủi ro là những thành phố mới này có thể không lấp đầy người dân và doanh nghiệp và không thể tạo ra đủ doanh thu bù đắp cho chi phí xây dựng. Tất nhiên, một đống nợ chỉ là một thách thức trong việc thành lập một thành phố từ con số không. Một cộng đồng có hơi thở con người, công việc, trường học và bệnh viện là những yếu tố khác để một thành phố mới tồn tại và phát triển.

Thật khó để nói các thành phố ma nổi tiếng của Trung Quốc trước đây đang thực sự như thế nào: dữ liệu của chính phủ không được công bố rộng rãi và các nghiên cứu độc lập còn ít ỏi.

Tuy nhiên, thực tế là không phải tất cả các thành phố ma của Trung Quốc đều sẽ chịu số phận thất bại, do đây là chính sách dài hạn của quốc gia này. Rất nhiều thành phố ma đang hồi sinh như các thành phố dưới đây.

Thành phố Kangbashi, Ordos

Bắt đầu: 2004 | Dân số: 119.000

Nằm ở vùng ngoại ô phía nam Ordos tại Nội Mông, Kangbashi là thành phố ma nguyên mẫu cách đây 10 năm, với những đại lộ cằn cỗi và những tòa nhà trống trải sừng sững giữa sa mạc. Song các quan chức địa phương nói rằng mọi thứ đã thay đổi. Và gần đây, sau một năm công việc xây dựng bị đình trệ vì đại dịch Covid-19, chính quyền tại đây đã phê duyệt sáu dự án nhà ở vào năm 2020 và dự kiến ​​sẽ có 3.000 ngôi nhà được xây dựng vào cuối năm nay.

Ngày nay, gần 120.000 người đang sống ở Kangbashi và khoảng 18.500 sinh viên mới đang theo học tại các trường học địa phương. Vào giờ ăn trưa, đường phố tràn ngập âm thanh của trẻ em và các bậc phụ huynh. Thậm chí, ở Quảng trường Thành Cát Tư Hãn, mọi người còn đi dạo và chơi bóng rổ.

Kế hoạch xây dựng Kangbashi được phê duyệt vào năm 2004, khi nền kinh tế địa phương bùng nổ nhờ khai thác than và khí đốt. Chính quyền tỉnh Ordos muốn có một thủ phủ mới lạ mắt, không như trung tâm thành phố cũ - quận Dongsheng gần đó. Họ đã chuyển nhiều văn phòng và công sở đến Kangbashi. Một trường đại học mở cửa vào năm 2008. Đến năm 2010, trường trung học tốt nhất của Ordos đã được chuyển đến khu vực này.

Li Ning, 35 tuổi, một nhân viên địa phương tại Ngân hàng Trung Quốc cho biết: “Nó trống rỗng và vắng vẻ ở khắp mọi nơi khi tôi mới chuyển đến đây vào năm 2012. Song bây giờ có rất nhiều phương tiện công cộng như xe buýt, bệnh viện và trường học”. Chính quyền Kangbashi hy vọng sẽ đạt dân số 200.000 người vào cuối năm 2025.

Khu mới Binhai, Thiên Tân

Bắt đầu: 2006 | Dân số: 2,1 triệu

Trường Juilliard nổi tiếng của New York từng mở cơ sở thứ hai tại khu Tân Hải Tân, một đô thị lớn nằm ở phía đông của siêu đô thị Thiên Tân. Nhưng trung tâm của khu vực này chắc chắn là thư viện Thiên Tân Binhai, được khánh thành vào năm 2017.

Là một phần của khu phức hợp văn hóa tại trung tâm tài chính Yujiapu, thư viện này rất ăn ảnh, với những đường cong tương lai và các giá sách cao từ trần đến sàn. Thực ra, nhiều giá sách trong đó không phải chứa sách, mà là các tấm pa-nô in hình sách báo.

Thư viện này tất nhiên không phải là nơi duy nhất ở Binhai có khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế. Có thời điểm, Yujiapu tự xưng là “Manhattan của miền bắc Trung Quốc”, nhưng 10 năm sau khi được chính phủ đầu tư hàng tỷ nhân dân tệ, nhiều tòa nhà văn phòng vẫn trống không.

Là một trong những tòa nhà cao nhất miền bắc Trung Quốc, Trung tâm Tài chính Chow Tai Fook cao 103 tầng vừa khai trương. Sảnh đợi của tòa tháp đã mở cửa vào cuối tháng 5, nhưng không rõ có bao nhiêu người đang làm việc trong đó.

Thiên Tân và Binhai vẫn chủ yếu là các khu vực sản xuất, với một cảng lớn, một khu thương mại tự do và các nhà máy của Boeing và Airbus. Michael Hart, giám đốc điều hành của Griffin Business Management, người đã làm việc trong lĩnh vực bất động sản tại thành phố này cho biết: “Các doanh nghiệp nhà nước đứng sau các dự án cơ bản. Sau đó, các nhà phát triển tư nhân như Chow Tai Fook đến để xây dựng văn phòng và nhà ở. Mặc dù việc lấp đầy chúng là sẽ là một câu chuyện dài”.

Zhengdong, Trịnh Châu

Bắt đầu: 2002 | Dân số: 945.000

Để có một ví dụ về việc mọi thứ có thể diễn ra tốt như thế nào đối với một thành phố ma, hãy nhìn vào Trịnh Châu, thủ phủ của tỉnh Hà Nam. Năm 2003, một khu vực rộng hơn 390 km vuông đã trở thành một công trường xây dựng khổng lồ ở quận mới Zhengdong.

Một báo cáo năm 2013 của chương trình truyền hình 60 Minutes (Mỹ) đã mô tả “những tòa tháp mới không có người ở, những căn hộ hoang tàn và những khu đất trống không có người trải dài hàng dặm và hàng dặm”.

Nhưng ngày nay, quận mới Zhengdong đã nhộn nhịp hơn. Những người phục vụ háo hức vẫy người qua đường vào nhà hàng, nhân viên giao đồ ăn len lỏi trong đám đông và các chuyên gia tụ tập bên ngoài các tòa nhà văn phòng để giải lao.

Vào các buổi tối mùa hè, các gia đình ngồi bên hồ nhân tạo để xem các màn trình diễn ánh sáng trên Tháp Big Corn hoặc Greenland Plaza, nơi có khách sạn JW Marriott của thành phố. Và khoảng một nửa số iPhone trên thế giới được sản xuất tại nhà máy 11 năm tuổi Foxconn ở Trịnh Châu.

Các chính sách thuận lợi của chính phủ đối với các doanh nghiệp cũng đã thu hút các nhà máy dược phẩm và ô tô lớn đến đây. Nền kinh tế của Zhengdong đã tăng trưởng với tốc độ hàng năm là 25%. Dân số của quận đã tăng 27,5% từ năm 2019 đến năm 2020, giá bất động sản tăng gấp 10 lần trong thập kỷ qua.

Zhang Shengqi mở cửa hàng mì đầu tiên của mình gần Tháp Big Corn vào năm 2010. Anh quyết định chuyển đến sống ở khu vực này sau khi đọc một bài báo về kế hoạch của chính phủ đối với quận mới.

Zhang nói: “Công việc kinh doanh rất bết bát trong năm đầu tiên. Thực sự không có người ở khu vực này. Đèn đường luôn tắt, các trung tâm mua sắm vắng tanh”. Vào đêm tồi tệ nhất, nhà hàng của anh chỉ thu về 38 nhân dân tệ.

Tuy nhiên, công việc kinh doanh của Zhang bắt đầu khởi sắc vào nửa cuối năm 2011. Anh hiện bán trung bình khoảng 600 tô mì mỗi ngày, gấp hơn 10 lần so với cách đây một thập kỷ.

Trịnh Châu chuẩn bị còn xây thêm… một “quận mới” nữa, dự kiến ​​sẽ hoàn thành vào giữa năm 2022. Đó là một hòn đảo tài chính với 36 cao ốc văn phòng, 4 khách sạn 5 sao, 4 tòa nhà dân cư và 2 tòa nhà chọc trời; tổng vốn đầu tư khoảng 50 tỷ nhân dân tệ.

Yu Zhengwei, giám đốc kinh doanh của một nhà phát triển bất động sản, cho biết: “Khi một số phương tiện truyền thông nước ngoài đưa tin rằng Trịnh Châu là một thành phố ma, thì thành phố đã ở giai đoạn đầu của sự phát triển”.