“Ở Anh quốc tôi hầu như không biết mặt SGK của con”

Tiếp  tục loạt bài viết; “Đổi mới sách giáo khoa (SGK) tại Việt Nam đối sánh với quốc tế”, Báo Nhà báo & Công luận xin giới thiệu những chia sẻ của GS. TS Bùi Thị Minh Hồng, hiện công tác tại Đại học Thành phố Birmingham, Anh Quốc; Giám đốc Mạng lưới Giáo dục AVSE Global, về trải nghiệm giáo dục của bà tại Anh quốc.

Theo GS. TS Bùi Thị Minh Hồng: “Là một nhà giáo dục, lại nghiên cứu sâu về phát triển nguồn nhân lực, tôi khá quan tâm tới SGK ở Việt Nam. Cũng vì một phần tôi đã sống và học ở Việt Nam, đồng thời chứng kiến con tôi đi học ở nước Anh nên tôi có sự so sánh được hơn về SGK”.

Theo đó, ở Việt Nam xã hội hóa SGK gần như từ thế hệ của bà, từ 40 năm về trước. Bố mẹ bà đã phải bỏ tiền mua SGK cho các con từ ngày đó. Do nghèo nên chị em bà thường tái sử dụng sách của các anh chị khóa trên, chỉ mua bổ sung những cuốn thất lạc.

“Còn ở nước Anh thì tôi hầu như không biết mặt SGK của con cho tới tận năm lớp 12 trước khi con vào đại học thì thi thoảng có mượn vài cuốn sách Toán và Vật lý của trường mang về. Trước đó, con có xin tôi mua vài cuốn truyện kinh điển nằm trong chương trình văn học của trường vì con nói truyện đó trong thư viện có hạn mà ai cũng cần đọc” - GS Bùi Thị Minh Hồng chia sẻ.

Tìm hiểu về giáo dục phổ thông ở nước Anh, bà Hồng cho biết: “Nước này có Chương trình Giáo dục Quốc gia (CTGDQG) dài hơn 200 trang quy định cụ thể và chi tiết các môn học bắt buộc và tự chọn, tùy thuộc vào quyết định của từng trường công.

CTGDQG này chỉ áp dụng với các trường công, chứ không áp đặt cho trường dân lập hay nhà thờ. Kể cả đối với trường công thì CTGDQG này cũng ghi rõ: CTGDQG chỉ là một phần của giáo dục trẻ em.

Điều quan trọng là nước Anh khuyến khích giáo viên phát triển các bài học thú vị và kích thích sự phát triển kiến thức, hiểu biết và kỹ năng của học sinh như một phần của chương trình học rộng hơn mà mỗi trường lựa chọn đưa công khai lên website của trường".

Cần tôn trọng sự kế thừa trong viết SGK

Bàn về cải cách SGK tại Việt Nam, GS. TS Bùi Thị Minh Hồng tỏ ra băn khoăn về việc các lần cải cách SGK, nhiều cuốn sách phủ định sạch trơn những gì hay, có giá trị đã tạo ra từ những bộ SGK trước đó.

Trong khi, khoa học cơ bản và triết lý giáo dục về Chân-Thiện-Mỹ-Hòa của phổ thông là khá trường tồn, trừ một số môn học mới liên quan tới công nghệ hay lịch sử hiện đại. “Vậy thì tại sao cần viết lại mới hoàn toàn?

Đó là chưa kể đưa các TS, GS chưa từng dạy phổ thông vào biên soạn sách chắc gì đã tốt hơn các nhà giáo 30 năm kinh nghiệm dạy, học và làm việc với cả ngàn con trẻ! Nhất là đối với nhiều TS mới vừa tốt nghiệp, nghiên cứu chưa có gì sâu rất khó viết được sách phù hợp với đối tượng là trẻ em.

Quay trở lại với ví dụ tôi nêu ở trên, tôi thấy tại sao không đặt vai trò sáng tạo của giáo viên lên hàng đầu, ít nhất là trên SGK?” - GS Hồng nhấn mạnh.

SGK điện tử là giải pháp?

Trước việc nhiều người quan tâm đến vấn đề đổi mới chương trình và SGK tại Việt Nam, GS Bùi Thị Minh Hồng cho rằng, bà rất chia sẻ với phụ huynh học sinh về gánh nặng sách cũng như nội dung có vẻ càng cải cách càng nhiều sạn. Theo cách thức mới bây giờ dùng ngân sách nhà nước thì vẫn là người đóng thuế (tức là các phụ huynh và người lao động) phải gánh trả khoản sách đắt đỏ này. Bình mới nhưng rượu vẫn cũ.

“Tôi nghĩ tới môi trường khi hình dung hàng triệu cây xanh bị chặt để làm giấy in SGK. Nếu chúng ta không phải chặt cây để in SGK thì chúng ta sẽ có bầu không khí sống trong lành hơn, ít bị lũ lụt, thiên nhiên tàn phá hơn, các em nhỏ có thể tung tăng tới trường với chỉ vài cái bút, giá vẽ, bản sách nhạc hay món đồ chơi nho nhỏ, thay vì phải ‘cõng’ SGK tới trường như hiện nay” - GS Hồng bày tỏ quan điểm.

Cũng theo bà Bùi Thị Minh Hồng, trong thời đại số, SGK điện tử cho phép thay đổi nội dung dễ dàng, nhanh chóng và tốn ít nguồn lực nhất. Ví dụ, 800,000 giáo viên trong quá trình giảng dạy sẽ phản biện lại những điều chưa hay của chương trình, gợi ý nội dung hay hơn, thực tế hơn. Bộ Giáo dục chỉ việc điều chỉnh trên hệ thống, thông báo tới giáo viên, chứ không cần in lại cả triệu cuốn sách, chặt cả ngàn cái cây, hay huy động cả ngàn TS, GS vào làm sách phổ thông.

Thêm nữa, giờ đây chúng ta có thể tham khảo vô số sách về giáo dục khoa học, kỹ thuật và tiếng Anh trên nhiều trang giáo dục miễn phí như Khan Academy. Vậy chúng ta có nên tốn thêm nguồn lực nếu như không thể viết hay hơn được, ngay với cả các bộ sách trước đó? Nên chăng chúng ta cần tập trung vào việc kế thừa và phát triển SGK tiếng Việt và Văn học cho thật hay và có giá trị?

Cũng theo GS Bùi Thị Minh Hồng, giáo dục là việc trồng người trăm năm. Tương lai của thế hệ sau chúng ta có thể sẽ rất phức tạp, nhiều bất định và thay đổi vô cùng nhanh. Vì vậy SGK và các nhà giáo dục nên tập trung vào phát triển các giá trị cốt lõi và các kỹ năng học tập suốt đời giúp công dân thay đổi, thích ứng linh hoạt và chủ động với sự thay đổi của môi trường và xã hội xung quanh.

“Tôi tin Việt Nam sẽ thịnh vượng bền vững khi đào tạo được các thế hệ công dân toàn cầu nhưng hành động tại chỗ có trách nhiệm. Do đó về vấn đề này, theo quan điểm tư duy hệ thống của tôi là: đầu tư mọi nguồn lực vào đào tạo và phát triển giáo viên hơn là SGK” - GS Bùi Thị Minh Hồng nhấn mạnh.

 (Còn nữa)