Tại một hội nghị do Hiệp hội Người tiêu dùng Trung Quốc (CCA) tổ chức vào ngày 7 tháng 1 vừa qua, hội này đã phát hành một tài liệu gồm ba phần, 14 điểm, phác thảo cách các thuật toán dựa trên dữ liệu thu được gây ảnh hưởng đến quyền của người tiêu dùng khi họ tương tác với các nền tảng công nghệ lớn, và kêu gọi tăng cường quyền lực cho các cơ quan quản lý.

Đó là dấu hiệu mới nhất cho thấy công nghệ được mô tả rộng rãi là 'trí tuệ nhân tạo' - đặc biệt là quảng cáo và bán hàng dựa trên thuật toán - đang hình thành một mặt trận mới trong nỗ lực kiểm soát công nghệ lớn của đất nước.

Điều này diễn ra trong bối cảnh một cuộc đối thoại quốc gia rộng lớn hơn về cách những người khổng lồ công nghệ sử dụng công nghệ của họ để kiểm soát thông tin có sẵn thu được từ người tiêu dùng cá nhân và tận dụng quyền chúng để thu lợi.

Trong số những bất bình được CCA liệt kê là các chương trình khuyến mãi bán hàng phức tạp che lấp chi phí thực của một sản phẩm, các kết quả tìm kiếm được nhắm mục tiêu tạo ra sự bất cân xứng về thông tin và che giấu các đánh giá tiêu cực khiến người tiêu dùng mua phải sản phẩm không như mong muốn.

Mối quan tâm đặc biệt của hội là vấn đề 'phân biệt giá theo thuật toán', trong đó dữ liệu cá nhân của người mua sắm trực tuyến được sử dụng, để tính các mức giá khác nhau cho các cá nhân khác nhau dựa trên những gì họ có thể sẵn sàng trả.

CCA đã đề xuất một loạt các biện pháp khắc phục, bao gồm thành lập một tổ chức đặc biệt để điều tra 'các thuật toán không công bằng', đồng thời trang bị cho các cơ quan chính phủ khả năng điều chỉnh chúng.

Nó cũng gây tranh cãi khi kêu gọi các gã khổng lồ công nghệ buộc phải chuyển giao những gì được mô tả là 'công thức bí mật' của họ - các thuật toán độc quyền nền tảng- cho các nhà quản lý trong trường hợp tranh chấp.

Tài liệu do nhóm công bố được coi là bằng chứng mới nhất mà Trung Quốc chuẩn bị công bố dự thảo quy định về trí tuệ nhân tạo và thuật toán.

CCA kêu gọi 'tất cả các thành phần trong xã hội cùng hợp tác để ... áp dụng các thuật toán một cách công bằng và hợp lý, vừa ngăn chặn các nhà khai thác sử dụng các thuật toán để làm điều xấu'.

Một số nhà quan sát pháp lý nói với trang tin Caixin rằng, họ mong đợi một trong những cơ quan có thẩm quyền của Trung Quốc đối với các công ty công nghệ - chẳng hạn như Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc hoặc Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin - sẽ đưa ra dự thảo quy định về thuật toán và trí tuệ nhân tạo.

Nicolas Bahmanyar, chuyên gia tư vấn về quyền riêng tư dữ liệu tại Công ty Luật Leaf cho biết ông hy vọng một dự thảo quy định 'về đạo đức và an ninh AI' sẽ được công bố ở Trung Quốc vào cuối năm nay.

'Bởi vì mọi thứ đã có sẵn - chúng tôi có sách trắng từ năm 2018, chúng tôi có hướng dẫn từ TC260, chúng tôi hiện có sự thúc đẩy từ người tiêu dùng. Bước hợp lý tiếp theo là cơ quan quản lý đưa ra dự thảo'.

TC260 là một ủy ban của chính phủ đặt ra các tiêu chuẩn quốc gia về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu.

Dự thảo Luật Bảo vệ Thông tin Cá nhân của Trung Quốc, hiện đang được thực hiện theo quy trình pháp lý, cũng có quy định về tác động của các thuật toán đối với quyền cá nhân, với dự thảo hiện tại nêu rõ rằng 'việc sử dụng thông tin cá nhân để ra quyết định tự động sẽ được thực hiện minh bạch, công bằng và hợp lý'.

Fang Yu, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Luật Internet của Học viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông Trung Quốc cho biết: 'Người dùng phải bảo vệ quyền riêng tư của họ và các công ty phải kiếm tiền. Bảo vệ quyền riêng tư có cái giá phải trả, và ai sẽ trả chi phí đó?', ông nói, điều quan trọng là phải tìm được sự cân bằng.

Một người trong ngành quảng cáo internet, người yêu cầu giấu tên để họ có thể tự do nói chuyện, cho biết việc sử dụng dữ liệu của các công ty công nghệ Trung Quốc đã trở nên thông thoáng và hỗn loạn, và sẽ không dễ dàng để kiềm chế. 

Bahmanyar nói: “Hiện tại tôi không nghĩ rằng có một ngưỡng rõ ràng về điều gì là lành mạnh và điều gì là không. Điều cần thiết là xác định điều gì lành mạnh, điều gì có thể chấp nhận được và sau đó là thực thi'.