+ Xanh đang là xu hướng tiếp cận mới trong phát triển kinh tế, chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu. Đâu là những cơ hội và đâu là những áp lực để phải chuyển đổi, thưa ông?

- Trong thế giới đang rất nhiều những khó khăn trắc trở trước mắt thì đây vừa là thách thức nhưng tạo ra nhiều cơ hội cho phát triển với tư duy mới. Bây giờ đó là không chỉ tăng trưởng cao mà còn là phát triển bao trùm, nhân văn và gắn với những đòi hỏi mới. Đó là những đặc điểm của giai đoạn hiện nay. SỐ và XANH là 2 từ mà doanh nghiệp phải theo đuổi. Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là xu hướng.

Chuyển đổi xanh không chỉ còn là câu chuyện của những cam kết chính trị, không chỉ là câu thực hiện chuyện chiến lược, tầm nhìn của các quốc gia mà nó đang trở thành đòi hỏi của thị trường, cũng đang được dẫn dắt bởi thị trường và câu chuyện làm ăn, câu chuyện kinh doanh sản xuất.

Ý tôi muốn nhấn mạnh là việc chuyển đổi xanh này không phải chỉ là áp lực từ các cam kết mà còn áp lực từ thị trường, việc chuyển đổi này rất thị trường.

+ Tại sao đây lại là câu chuyện rất thị trường hiện nay, thưa ông?

- Chuyển đổi xanh không chỉ là do các cam kết chính trị (như cam kết của Việt Nam  ở Cop26), cam kết giữa các quốc gia như  trong các thương mại tự do chất lượng cao, EVFTA … cam kết rồi thì phải thực thi. Nhưng lớn hơn, đó là lối sống, cách sống, cách tiêu dùng đang đòi hỏi. Sản phẩm phải xanh, an toàn, nhân văn, chưa nói đến cá tính. Và xu hướng này đang rất mạnh bởi tầng lớp trung lưu và giới trẻ. Nhiều nước đã đưa ra các tiêu chuẩn, tiêu chí cao với hàng nhập khẩu. Không thuần túy chỉ là những đòi hỏi chất lượng, về an toàn thực phẩm mà nó có rất nhiều những đòi hỏi mới như giảm phát thải, bảo vệ môi trường…

Chuyển đổi xanh cũng gắn với môi trường đầu tư kinh doanh và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng. Chuỗi cung ứng dịch chuyển, theo đó là sự dịch chuyển các chuyên gia và lao động kỹ năng cao, lao động có chất lượng, theo đó là yêu cầu về môi trường sống cho họ và gia đình. Số và xanh đang trở thành đòi hỏi rất cao trong cuộc sống. 

Tôi muốn nhấn mạnh hơn là chuyển đổi xanh đang được dẫn dắt bởi thị trường chứ không phải chỉ các cam kết chính trị và cần có một sự chuyển đổi rất mạnh mẽ, thậm chí là phải đòi hỏi có đột phá. Nhưng đây là một quá trình vô cùng gian nan. Chi phí chuyển đổi thì lớn.

+ Để chuyển đổi đòi hỏi rất nhiều vốn, tiền bạc. Chuyển từ cũ sang mới còn đòi hỏi cả những thay đổi về pháp lý, về công nghệ, kỹ năng… Vậy thì quá trình chuyển đổi này thực hiện thế nào để thành công, thưa ông?

- Chuyển đổi xanh là quá trình đầy thách thức, đòi hỏi thay đổi từ tư duy, nhận thức, thay đổi thể chế, ban hành khung pháp lý, chính sách, đào tạo thay đổi trong hành động, đòi hỏi sự tham gia của cả các tổ chức, người dân và doanh nghiệp. Như vậy, không chỉ doanh nghiệp hay Nhà nước muốn là làm được mà cần có sự nỗ lực từ cả Chính phủ và các tổ chức, người dân, và doanh nghiệp. Tóm lại đây là một sự chuyển đổi từ “dưới lên” (bottom up) và từ “trên xuống” (top down).

Trong quá trình này, rõ ràng tài chính rất quan trọng, nên rất cần sự tham gia của các định chế tài chính, các quỹ. Nhưng bản thân tài chính này cũng cần phải có sự chuyển đổi và phải góp phần vào quá trình chuyển đổi xanh. Đây chính là ý nghĩa của tài chính xanh và xanh hóa tài chính.

+ Vậy ý nghĩa của tài chính xanh là như thế nào, thưa ông?

- Có nhiều kênh cung cấp vốn dưới nhiều hình thức khác nhau, doanh nghiệp cũng có nhiều kênh tiếp cận vốn khác nhau. Như vay tín dụng, phát hành trái phiếu, thu hút cổ phiếu. Nhưng các kênh cung ứng vốn đấy phải góp phần cho chuyển đổi xanh, giảm thiểu ô nhiễm, giảm thải, giảm phát thải khí nhà kính, gia tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên môi trường, tài nguyên thiên nhiên. Doanh nghiệp phải chứng minh được xanh mới tiếp cận được các kênh vốn. Đây cũng là một đòi hỏi rất thị trường. Và tài chính xanh cần có cả vai trò của Nhà nước (tài chính công, trái phiếu Chính phủ xanh), tư nhân và các định chế tài chính, ngân hàng, các quỹ.

Còn doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, kinh doanh phải thay đổi, không xanh thì khả năng huy động vốn rất hạn hẹp. Trên thế giới rất nhiều các tổ chức tài chính, các định chế tài chính áp dụng Nguyên tắc Xích đạo (The Equator Principles – Eps), nếu đáp ứng được một số tiêu chí xanh thì tôi cung cấp vốn, nếu phát hành trái phiếu sạch thì tôi mua. Đây là một áp lực để buộc phải thay đổi nếu không đáp ứng được tiêu chí xanh thì rất khó huy động vốn.

+ Như vậy là cần phải có một thị trường tài chính xanh. Vậy theo ông, tại  Việt Nam đã gọi là có thị trường này chưa?

- Khuôn khổ chính sách cho tài chính xanh của chúng ta đã được hình thành từ khá sớm. Thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2011 - 2020, tầm nhìn 2050 ban hành tháng 9/2012, năm 2015, NHNN và Bộ Tài chính cũng đã ban hành kế hoạch hành động, phát triển ngân hàng xanh và các sản phẩm tài chính xanh. Thị trường vốn xanh tại Việt Nam đang được hình thành với sự manh nha từ cổ phiếu xanh áp dụng các tiêu chuẩn quản trị, môi trường và xã hội đối với các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường cổ phiếu và hình thành thị trường tín chỉ Carbon…

Tài chính xanh cũng đã có ít nhiều rồi, như trái phiếu xanh, tín dụng xanh… nhưng quy mô khá nhỏ lại chỉ gắn với các một số dự án năng lượng. Ngay như trái phiếu xanh cũng nhiều nghìn tỷ, nhưng phần lớn vẫn là gắn với các dự án điện mặt trời. Quy mô tín dụng xanh cũng chỉ 5% tổng tín dụng. Nhưng một nửa tín dụng xanh cũng là cho vay các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch…

 Như vậy nói lên một điều rằng còn rất nhiều việc phải làm.

+ Ông thấy quá trình chuyển đổi thế của chúng ta thế nào, nhanh hay chậm, phải chăng đang thiếu một sự mạnh mẽ?

- Quá trình chuyển đổi này đang ngổn ngang rất nhiều việc phải làm, từ chính sách đến phân loại tiêu chí, sandbox cho kinh tế tuần hoàn… Bên cạnh đó, sự phối hợp với các tổ chức quốc tế hiệu quả hơn. Chúng ta đang thấy có một sự rục rịch chuyển đổi cả từ trên xuống và từ dưới lên. Nhưng công việc vẫn còn ngồn ngộn phía trước. Cho nên các quyết tâm, nỗ lực phải như thế nào. Đó là cả một câu chuyện lớn. Hơn nữa lại đúng lúc chúng ta nói nhiều đến việc dám làm dám chịu trách nhiệm hiện nay.  Tại sao tôi nhấn mạnh điều này bởi vì thế giới thay đổi nhanh, thay đổi về công nghệ, có nhiều điều mới mà cả mình lẫn thế giới còn đang phải tìm hiểu, học hỏi… chưa kể  biến đổi khí hậu, địa chính trị… nên rủi ro nhiều… Nếu không thay đổi cách thức quản trị nhà nước, không tạo ra được môi trường cho cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung, cộng với đó là phải có một hệ thống động lực đàng hoàng cho bộ máy thì rất khó, kể cả việc hoàn thiện khung khổ pháp lý. Nhưng giả sử như có khung khổ pháp lý, chính sách rồi thì phải thực thi cho tốt, cũng không đơn giản.

  Áp lực thì thế, rủi ro thì thế, đòi hỏi phải quyết đoán, phải quyết liệt, phải nhanh. Câu chuyện tín dụng xanh hay tài chính xanh cũng phản ánh những điều đấy. 

+ Xin chân thành cảm ơn ông!

Nguyễn Hà (Thực hiện)