Kênh đầu tư tiềm năng?

Anh Nguyễn Ngọc Lâm – một nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán cho biết, đầu tháng 7 anh gần như đóng băng tài khoản cơ sở để chuyển sang giao dịch tài khoản phái sinh. Theo anh Lâm, thị trường cơ sở đã đến giai đoạn “khó nhằn” bởi không có dòng tiền dẫn dắt tham gia vào thị trường, khiến thanh khoản sụt giảm mạnh, nên không có cơ hội “chốt lời” như thời gian trước. Điểm tích cực ở thị trường phái sinh là có thể giao dịch mua bán ngay trong phiên đã giúp nhà đầu tư chủ động hơn trong việc quản trị rủi ro tài khoản, cũng như nhanh chóng thu hồi vốn trước những thông tin “tiêu cực” mà không phải chờ hàng về như thị trường cơ sở.

Như vậy, với những biến động trồi sụt của thị trường chứng khoán trong thời gian vừa qua đã gây không ít khó khăn cho nhà đầu tư trong việc bảo vệ tài sản cũng như tìm kiếm lợi nhuận. Lúc này, thị trường phái sinh đang dần thể hiện vai trò tác động tích cực đến sự minh bạch, tính thị trường của TTCK cơ sở, qua đó sẽ làm tăng tính thanh khoản, tăng quy mô thị trường, hỗ trợ thị trường phát triển ổn định, bền vững và là kênh huy động vốn an toàn, dài hạn phục vụ cho tăng trưởng kinh tế.

Theo con số thống kê cho thấy, thanh khoản phái sinh từ đầu năm 2020 tới nay có mức tăng đột biến, gấp gần 2 lần trung bình của năm trước đó khi đạt hơn 170.000 hợp đồng/phiên. Năm 2019, thanh khoản phiên cao nhất mới đạt 192.000 hợp đồng thì đến ngày 29/7/2020, phái sinh đã lập kỷ lục về thanh khoản khi đạt 356.000 hợp đồng/phiên. Trái với giai đoạn 2 năm trước đó, khi thanh khoản thị trường cơ sở “mất hút” thì thị trường phái sinh mới thu hút được dòng tiền đổ vào, thanh khoản tăng mạnh là lập kỷ lục tại thời điểm đó. Đến thời điểm hiện tại, thanh khoản trên 2 thị trường này đều tăng mạnh bất chấp tình hình dịch bệnh vẫn đang hoành hành và diễn biến khó lường. Thậm chí, thanh khoản từ đầu năm 2020 đến nay còn cao hơn cả thời điểm thị trường chứng khoán tạo đỉnh lịch sử năm 2018.

Theo Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), dù mới ra đời nhưng thị trường chứng khoán phái sinh có sự tăng trưởng mạnh mẽ, tốc độ phát triển tương đối tốt, với mức tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước. Trong vòng 3 năm qua, tính đến hết tháng 7/2020, đã có tổng số hơn 67,9 triệu hợp đồng tương lai được giao dịch. Cùng với sự gia tăng nhanh chóng số lượng hợp đồng giao dịch, khối lượng hợp đồng mở (OI) cũng đã tăng gấp 4,7 lần, từ 8.077 hợp đồng vào thời điểm cuối năm 2017, lên 38.001 hợp đồng ngày 31/7/2020.

Trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 5/2020, khi thị trường cổ phiếu có nhiều biến động, thị trường chứng khoán phái sinh vẫn có được sự tăng trưởng đáng kể, khối lượng giao dịch sản phẩm Hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 tăng gần 30% và OI tăng 12% so với tháng trước đó. Đến ngày 05/8/2020, OI toàn thị trường phái sinh đã đạt 38.817 hợp đồng, mức cao nhất từ trước đến nay.

Số lượng tài khoản giao dịch phái sinh vẫn liên tục gia tăng hằng tháng. Đến cuối tháng 7/2020, đã có 132.274 tài khoản giao dịch phái sinh được mở, tăng gấp 1,5 lần so với cuối năm 2019. Hệ thống thành viên giao dịch và bù trừ của thị trường chứng khoán phái sinh đến nay đã có 19 công ty chứng khoán, tăng 5 thành viên so với năm 2019, qua đó góp phần tăng tính cạnh tranh trên thị trường.

Chứng khoán phái sinh vẫn hút dòng tiền

Trong khoảng 2 tháng trở lại đây, thanh khoản VN30 đã giảm rõ rệt, chỉ bằng 1 nửa ở giai đoạn 2 tháng hồi phục trước đó thì thanh khoản phái sinh tăng mạnh hơn và thiết lập kỷ lục mới. Vậy đâu là nguyên nhân khiến thanh khoản và giá trị giao dịch của thị trường phái sinh tăng vọt trong những phiên gần đây trong khi nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn do dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp?

Theo ông Vũ Duy Khánh - Giám đốc đầu tư (Công ty Cổ phần chứng khoán SmartInvest), có nhiều nguyên nhân tác động như thị trường giai đoạn này có những biến động trồi sụt thất thường. Nhiều thông tin về dịch bệnh hay các gói kích thích, hỗ trợ kinh tế đan xen lẫn lộn nhau và tạo cảm giác không chắc chắn khiến tâm lý thay đổi đột ngột. Có thể ngày hôm nay lạc quan nhưng đến ngày mai lại chuyển bi quan ngay.

Chính vì thế, nhà đầu tư sẽ cảm nhận được mức độ rủi ro của thị trường, nhất là với thị trường cơ sở khi phải giao dịch theo cơ chế T+3 (cổ phiếu mua sau 3 ngày mới về tài khoản). Chứng khoán phái sinh là giao dịch Intraday -  tức có thể đóng mở vị thế liên tục trong phiên mà không cần phải đợi T+3 hàng mới về tài khoản như chứng khoán cơ sở. Nhà đầu tư có thể tất toán vị thế và hiện thực hóa lợi nhuận ngay trong phiên giao dịch, qua đó đã làm tăng quy mô thanh khoản của thị trường phái sinh.

Ngoài ra, đặc trưng khác biệt hoàn toàn so với thị trường cơ sở của chứng khoán phái sinh là không cần phải đợi cổ phiếu tăng giá, nhà đầu tư có thể tìm kiếm mức lợi nhuận ngay cả khi chỉ số VN30 giảm giá, bằng cách chọn bán trước tức mở vị thế “short”.

Với cơ chế linh hoạt, nhiều công ty chứng khoán đang hướng đến mục tiêu đẩy mạnh phát triển khách hàng, thu hút những khách hàng có số vốn ban đầu không lớn (dưới 50 triệu) cũng có thể tham gia vào thị trường. Tận dụng những biến động mạnh, nhà đầu tư nhỏ có thể kỳ vọng kiếm lợi nhuận 10-20% ngay trong phiên. Tuy nhiên, đi kèm lợi nhuận thì mức độ rủi ro cũng tương ứng.

Nhờ việc đóng mở vị thế thuận lợi, nhà đầu tư hoàn toàn có thể giao dịch nhiều hơn trên cùng một hợp đồng trong phiên để kiếm lời ngắn hạn. Vì thế do bất lợi khi đầu tư trên thị trường cơ sở, nhiều nhà đầu tư đã lựa chọn thị trường chứng khoán phái sinh để kiếm lời.

Bản chất chứng khoán phái sinh là công cụ chủ yếu giúp các nhà đầu tư phân tán và phòng ngừa rủi ro, đồng thời giúp đa dạng hóa sản phẩm đầu tư, qua đó làm tăng sự hấp dẫn và cơ hội của thị trường chứng khoán.

Trước diễn biến phức tạp và trồi sụt của thị trường cơ sở, nhiều nhà đầu tư lớn và nhỏ, thậm chí là các quỹ ngoại đã lựa chọn thị trường phái sinh để phòng hộ cho danh mục của mình. Trong xu hướng giảm của thị trường, thay vì bán cổ phiếu, họ có thể lựa chọn bán trên thị trường phái sinh, vừa đảm bảo được tỷ trọng danh mục cổ phiếu, vừa kiếm tìm được lợi nhuận bù lại khi giá cổ phiếu giảm trên thị trường cơ sở.

Theo ông Nguyễn Việt Quang - Giám đốc Chi nhánh Hà Nội, Công ty Chứng khoán Yuanta, thông thường, khi thị trường cơ sở vào pha điều chỉnh thì thị trường phái sinh sẽ rất sôi động. Chúng ta đã chứng kiến pha hồi phục rất mạnh của thị trường trong tháng 4 - 6 và hiện tại, thị trường cơ sở đang đứng trước những ngưỡng kháng cự mạnh, cũng như tiềm ẩn nhiều rủi ro. Do đó, trong ngắn hạn và trung hạn, giao dịch tại thị trường phái sinh sẽ rất sôi động.

Thị trường chứng khoán phái sinh đơn thuần là đặt cược vào chỉ số, không phải mua xong hàng về mới được bán như thị trường cơ sở, qua đó cho nhà đầu tư gấp đôi sự lựa chọn để tìm kiếm lợi nhuận.

Ngọc Anh