Từ những con số đáng giật mình

Tổ chức phi chính phủ Press Emblem Campaign (PEC) - tổ chức phi lợi nhuận quan tâm chuyên sâu tới tự do báo chí và an tòa cho nhà báo - có trụ sở tại Geneva (Thụy Sĩ), vừa đưa ra thống kê cho biết, đến ngày 5/5, PEC ghi nhận 64 trường hợp nhà báo tại 24 quốc gia tử vong do các nguyên nhân liên quan tới Covid-19. PEC nhấn mạnh tới 4 chữ nguyên nhân liên quan bởi vẫn chưa có đủ chứng cứ để xác nhận virus corona có phải là nguyên nhân gây ra cái chết của 64 nhà báo hay không hay còn bởi lý do khác như bệnh nền…

Chưa có thống kê chính thức nhưng có lẽ Ấn Độ và Pakistan là quốc gia có số nhà báo bị nhiễm virus Corona nhiều nhất hiện nay. Theo tờ Huffpost, thống kê từ ngày 20/4, riêng tại thủ đô Mumbai đã có tới 53 nhà báo dương tính với virus Corona và con số này được dự đoán là còn tăng lên. Còn Pakistan hiện có 40 nhà báo bị nhiễm. Trong số đó, phần lớn là các phóng viên của tờ 24 News. “Chúng tôi đã quyết định đóng cửa tờ báo cho đến khi thông báo an toàn trở lại. Gần 90% phóng viên, nhân viên của chúng tôi phải làm việc tại nhà” - Mohsin Naqvi - TBT 24 News cho  biết. Tới thời điểm này, có khoảng hơn 20.000 ca nhiễm Covid-19 tại Pakistan trong đó có gần 500 ca tử vong.

Xin nhấn mạnh, đó mới chỉ là những con số chưa đầy đủ và trên thực tế, nhiều khả năng con số đó còn cao nhiều hơn thế. Tính mạng và sự an nguy của người làm báo đã bị đe dọa nghiêm trọng không khác gì trong chiến tranh hay xung đột.

Quá nhiều khủng hoảng từ một đại dịch

Nhưng cái chết hay nhiễm bệnh chưa phải là tất cả những thử thách mà những người làm báo trên khắp thế giới đã, đang phải đối mặt.

Không nghi ngờ gì nữa, hơn 4 tháng hoành hành, đại dịch Covid-19 đã tấn công, làm chao đảo mọi ngành nghề, trong đó báo chí cũng không tránh khỏi những hệ lụy nặng nề. Không một sự biến nào từng xảy ra trên thế giới trước đó khiến giới báo chí,  hầu hết các quốc gia, châu lục, rơi vào khủng hoảng hầu hết tất cả các mặt như Covid-19. Theo thống kê của Liên đoàn các nhà báo quốc tế (IFJ), những khủng hoảng, về cơ bản là giống nhau: giảm lương, mất việc làm, sự xấu đi đáng kể trong điều kiện làm việc cả về mặt vật chất và tinh thần.

Cụ thể, IFJ đã thực hiện cuộc khảo sát từ ngày 26 - 28/4, trên tổng số 1.308 nhà báo, trong đó có nhiều nhà báo tự do từ 77 quốc gia trên thế giới. Trong số đó, 65,4% trong số nhà báo được khảo sát cho biết họ bị mất việc, giảm lương và điều kiện làm việc tồi tệ hơn kể từ khi đại dịch xảy đến. “Tôi làm việc với cường độ cao hơn nhưng thu nhập lại giảm đi. Không những vậy, tờ báo tôi đang làm việc hơn 7 tháng qua đang nợ lương chúng tôi. Dù vậy, Chính phủ đã không hề có động thái hỗ trợ nào” - một phóng viên người Hy Lạp chia sẻ với IFJ.

Chỉ lấy một ví dụ tại quốc gia Đông Nam Á Indonesia. Theo khảo sát của Viện nghiên cứu pháp lý báo chí (LBH Pers) và Liên minh báo chí độc lập (AJI), do ảnh hưởng của dịch Covid- 19, cho đến nay đã có hàng chục nhà báo bị sa thải hoặc cắt giảm lương với lý do “khó khăn vì dịch”.

Nhưng những khó khăn mà các nhà báo phải đối mặt do hệ lụy của Covid-19 không dừng lại ở đó. ¼ số nhà báo được hỏi còn chia sẻ rằng họ còn gặp nhiều khó khăn trở ngại trong việc tiếp cận thông tin nghiệp vụ cần thiết từ chính phủ và  những người có thẩm quyền. Nhiều câu hỏi tại các cuộc họp báo cũng bị hạn chế, thậm chút nhiều người còn bị thu hồi thẻ nhà báo. Khoảng 73,9% người được hỏi trong cuộc khảo sát cho biết kể từ khi đại dịch diễn ra, họ chịu nhiều hạn chế trong việc tác nghiệp hơn.

“Nhiều thông cáo báo chí hơn, ít đi ghi nhận thực tế hơn, làm việc nhiều giờ hơn, điện thoại di động không ngớt suốt ngày, tất cả đều không tốt cho sức khỏe của chúng tôi” - một phóng viên được khảo sát chia sẻ.

“Những kết quả khảo sát này cho thấy một thực tế đáng buồn là tự do truyền thông suy giảm, báo chí bị cắt giảm về nhiều mặt. Trong khi đó, trong những sự kiện như Covid-19, lẽ ra việc tiếp cận thông tin và báo chí chất lượng cần được xem trọng và tạo mọi điều kiện tốt nhất có thể. Báo chí là lợi ích công cộng và báo chí xứng đáng nhận được sự ủng hộ của công chúng và mọi sự can thiệp thô bạo vào hoạt động báo chí nên bị loại bỏ” - Tổng thư ký IFJ Anthony Bellanger bày tỏ quan điểm trên trang web chính thức của IFJ.

Tuy nhiên, điều đáng mừng, đáng trân trọng là dù phải đối mặt với quá nhiều áp lực, hiểm nguy, thậm chí định kiến, những người làm báo vẫn không ngừng xông pha nơi tuyến đầu, xả thân vì sứ mệnh thiêng liêng mang những dòng tin chân thực nhất phục vụ nhu cầu thông tin của công chúng. Họ xứng đáng được tôn trọng và tôn vinh.

Hà Trang