Nghị định 97/2025/NĐ-CP: Bước ngoặt thể chế cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam
(NB&CL) Vừa qua, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định mới, đưa ra nhiều chính sách ưu đãi hấp dẫn để thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo, nổi bật trong số đó là Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 97/2025/NĐ-CP của Chính phủ.
Liên quan đến vấn đề này, phóng viên Báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), nhằm làm rõ những kỳ vọng mới và định hướng lớn trong hành trình thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
+ Thưa ông, Nghị định 97/2025/NĐ-CP được xem là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động đổi mới sáng tạo quốc gia. Ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa và tác động của nghị định này đối với sự phát triển của NIC cũng như hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam?
- Có thể nói, Nghị định 97 là một bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình về mặt thể chế cũng như các hoạt động của NIC để thích ứng với tình hình mới, kỷ nguyên mới. Ngay sau khi được ban hành, Nghị định 97 đã tạo ra một cú hích mạnh mẽ, là nguồn động viên lớn của Chính phủ dành cho NIC.
Ngay từ khi thành lập, NIC đã luôn nhận được sự quan tâm sâu sát của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước đây và hiện nay là Bộ Tài chính.
Về mặt thể chế, Nghị định 97 đã thay thế Nghị định 94 được ban hành vào năm 2020, khắc phục nhiều vướng mắc trước đó, đồng thời mở ra khung pháp lý rõ ràng và toàn diện hơn cho NIC trong việc triển khai các dịch vụ, kết nối nguồn lực trong và ngoài nước, cũng như phát triển các mô hình hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo.
Cụ thể, Nghị định 97 cho phép NIC triển khai các dịch vụ gắn với phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Điểm đột phá tiếp theo là nghị định trao quyền cho NIC trong việc huy động nguồn lực, đặc biệt là từ khu vực kinh tế tư nhân, điều đã được nhấn mạnh trong Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị. Việc có hành lang pháp lý cụ thể giúp NIC thu hút dòng vốn tư nhân cho hoạt động đổi mới sáng tạo, hướng đến mô hình bền vững, linh hoạt và gắn chặt với thị trường.
Ngoài ra, Nghị định còn đưa ra một số cơ chế ưu đãi đặc thù, ví dụ như liên quan đến giấy phép lao động cho chuyên gia nước ngoài, góp phần quan trọng vào việc thu hút và giữ chân nhân tài công nghệ cao đến làm việc tại Việt Nam.
+ Trong bối cảnh Việt Nam tích cực triển khai các chủ trương lớn như Nghị quyết 57, theo ông, liệu chúng ta đã đủ điều kiện để thu hút mạnh mẽ đầu tư tư nhân và nước ngoài vào đổi mới sáng tạo không?
- Tôi cho rằng, Việt Nam đang ngày càng hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư, cả từ khu vực tư nhân trong nước lẫn các nhà đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo.
Ngay từ năm 2019, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Từ đó đến nay, chúng ta đã có nhiều bước đi cụ thể, thể hiện sự chủ động trong việc tạo lập môi trường đầu tư thuận lợi cho đổi mới sáng tạo.
Thứ nhất, Việt Nam có hệ thống chính trị ổn định và sự đồng thuận cao trong chỉ đạo điều hành. Từ Quốc hội, Chính phủ đến các bộ, ngành, địa phương đều thể hiện quyết tâm cao trong việc phát triển toàn diện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp.
Thứ hai, hệ thống pháp luật đang từng bước được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Bên cạnh Nghị định 97 đã ban hành, Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội trong thời gian tới, với nhiều nội dung có tính “luật hóa” các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Điều này sẽ tạo nền tảng pháp lý ổn định và thông thoáng hơn, phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu.
Cá nhân tôi cho rằng, đổi mới sáng tạo là lĩnh vực có tính động rất cao, thay đổi liên tục theo công nghệ và thị trường. Do đó, pháp luật cũng cần theo kịp và linh hoạt, để không lỡ nhịp trong việc đón nhận làn sóng đầu tư quốc tế.
Thứ ba, Việt Nam sở hữu lợi thế lớn về nhân lực. Với quy mô dân số 100 triệu người, tỷ lệ dân số vàng, lực lượng lao động trẻ, năng động, am hiểu công nghệ, có nền tảng tốt về các lĩnh vực STEAM, Việt Nam hoàn toàn có khả năng thích ứng nhanh với các xu hướng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), bán dẫn, công nghệ số… Đây chính là yếu tố chiến lược trong thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.
+ Bên cạnh Nghị quyết 97, vừa qua Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW nhấn mạnh vai trò then chốt của đổi mới sáng tạo như một động lực chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Trước những yêu cầu đó, NIC sẽ có những kế hoạch cụ thể nào để phát huy vai trò là then chốt của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thưa ông?
- Nghị quyết 57, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị chính là chủ trương rõ nét, toàn diện nhất của Đảng trong phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, phát triển khu vực kinh tế tư nhân cũng như tạo động lực cho khởi nghiệp tại Việt Nam.
NIC cũng xác định trách nhiệm của mình trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo và phát triển các ngành công nghiệp lõi, công nghiệp chiến lược tại Việt Nam. Do đó, trong thời gian tới, NIC xác định rõ các nhiệm vụ của Đảng về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp.
Thứ nhất, NIC tiếp tục nâng cao nhận thức, nâng cao năng lực của cộng đồng, người dân tại Việt Nam cho hoạt động đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo.
Thời gian qua, NIC đã phối hợp với nhiều đối tác trong và ngoài nước để thực hiện các chương trình khác nhau. Ví dụ như phối hợp với Google trong chương trình phát triển nền tảng số, phối hợp với Samsung trong việc đào tạo các lĩnh vực công nghệ cao.
Thứ hai, NIC đang là đầu mối xây dựng và điều phối chương trình đào tạo nhân lực ngành bán dẫn. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam có ít nhất 50.000 kỹ sư trong lĩnh vực này. Chúng tôi hợp tác chặt chẽ với các tập đoàn hàng đầu như Synopsys, Cadence, NVIDIA… để cung cấp phần mềm, nội dung giảng dạy cho các trường đại học.
Thứ ba, NIC phát triển mạng lưới chuyên gia đổi mới sáng tạo toàn cầu, kết nối kiều bào, trí thức quốc tế, tạo thành hệ sinh thái chất lượng cao.
Ngoài ra, chúng tôi đang xây dựng các trung tâm khởi nghiệp sáng tạo tại trường đại học. Từ đó, tạo nền tảng cho sinh viên tại các trường đại học có kỹ năng khởi nghiệp về công nghệ mới, đổi mới sáng tạo.
+ NIC có những hoạt động cụ thể nào để kết nối đầu tư trong và ngoài nước, thưa ông?
- Chúng tôi tổ chức nhiều hoạt động kết nối quốc tế, tiêu biểu như chuỗi sự kiện thường niên về đổi mới sáng tạo.
Tháng 10 tới, theo chỉ đạo của Thủ tướng, NIC sẽ tổ chức “Ngày Đổi mới sáng tạo Việt Nam” kéo dài 5 ngày tại Trung tâm Láng – Hòa Lạc, với chuỗi hoạt động triển lãm, kết nối đầu tư, công nghệ, gặp gỡ doanh nghiệp trong nước và quốc tế.
Trước đó, vào tháng 3 năm nay, NIC đã tổ chức Diễn đàn đầu tư tư nhân vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, quy tụ đông đảo chuyên gia, nhà đầu tư, và doanh nghiệp khởi nghiệp. Chúng tôi kỳ vọng những hoạt động này trở thành điểm hẹn thường niên, tạo lực đẩy cho dòng vốn đầu tư vào đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
+ Xin cảm ơn ông!