Vì sao Mỹ chưa mạnh tay trừng phạt Nga?
(CLO) Mỹ chần chừ siết trừng phạt Nga dù đã có dự luật 500% thuế, nguyên nhân có thể do lo ngại phá vỡ đàm phán và gây tổn hại đồng đô la.
Tổng thống Donald Trump đang tỏ ra thận trọng trong việc áp dụng các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Nga, với lý do chính là không muốn làm ảnh hưởng đến những nỗ lực đàm phán hòa bình tiềm năng.
Trong bối cảnh cuộc xung đột tại Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, quyết định này đã gây ra nhiều tranh luận, khi Mỹ phải cân nhắc giữa việc gây áp lực kinh tế lên Moscow và giữ vững cơ hội cho một giải pháp ngoại giao.
Dự luật trừng phạt và những lo ngại kinh tế
Hiện tại, một dự luật lưỡng đảng mang tên Đạo luật Trừng phạt Nga năm 2025 đang được Quốc hội Mỹ xem xét.
Dự luật này đề xuất áp đặt các biện pháp trừng phạt chính lên các ngân hàng và thực thể Nga hỗ trợ cuộc chiến ở Ukraine, đồng thời sử dụng các biện pháp trừng phạt phụ để xử phạt các quốc gia, công ty và cá nhân trên toàn cầu có giao dịch với những mục tiêu bị nhắm đến.
Ngoài ra, dự luật còn đưa ra mức thuế quan tối thiểu 500% đối với hàng nhập khẩu từ bất kỳ quốc gia nào cố ý mua dầu, khí đốt tự nhiên, uranium hoặc các sản phẩm hóa dầu từ Nga.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ việc đẩy mạnh trừng phạt ngay lập tức.
Một số ý kiến lo ngại rằng các biện pháp tài chính cứng rắn có thể gây tổn hại đến vị thế của đồng đô la trong thương mại toàn cầu, đồng thời làm giảm hiệu quả của những chính sách hiện hành như giới hạn giá dầu.
Chuyên gia Rachel Ziemba từ Trung tâm An ninh Mỹ Mới, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, nhận định rằng vẫn chưa rõ các biện pháp mới của Mỹ sẽ cụ thể ra sao, dù có nhiều ý tưởng đang được thảo luận.
Tình hình hiện tại và lập trường của Tổng thống Trump
Cho đến nay, Nga vẫn kiên quyết từ chối lời kêu gọi ngừng bắn từ phương Tây trong cuộc chiến tại Ukraine. Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump cũng không đồng thuận với yêu cầu từ Kyiv và các nước châu Âu về việc gia tăng trừng phạt Moscow.
Ông từng cảnh báo sẽ áp dụng những biện pháp “tàn khốc” nếu cần thiết, nhưng nhấn mạnh rằng thời điểm đó chưa đến.
“Tôi lo ngại rằng các biện pháp trừng phạt mới có thể khiến lập trường của Tổng thống Vladimir Putin trở nên cứng rắn hơn, từ đó làm suy yếu nỗ lực hòa bình”, ông giải thích.
Ngày 28/5, khi trả lời báo chí tại Nhà Trắng về lý do chưa hành động mạnh tay với Nga, Tổng thống Trump chia sẻ:
“Nếu tôi cảm thấy mình đang tiến gần đến một thỏa thuận, tôi không muốn phá hỏng nó bằng cách áp dụng trừng phạt ngay lúc này. Chúng ta cần biết thời điểm nào là phù hợp để sử dụng công cụ đó”.
Cơ hội và thách thức từ các biện pháp trừng phạt mới
Nếu Mỹ quyết định tung ra một đợt trừng phạt mới, điều này có thể đẩy Nga vào thế khó, đặc biệt khi nền kinh tế nước này đang đối mặt với nhiều thách thức.
Giá dầu giảm mạnh cùng lãi suất cao ngất ngưởng đang khiến kinh tế Nga chậm lại đáng kể. Công ty tư vấn Capital Economics tại London cảnh báo rằng Moscow có thể đang tiến tới một cuộc suy thoái nghiêm trọng, hay còn gọi là “hạ cánh cứng”.
Trọng tâm của các biện pháp trừng phạt tiềm năng hiện nằm ở Đạo luật Trừng phạt Nga năm 2025, do Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Đảng Cộng hòa, bang Nam Carolina) và Richard Blumenthal (Đảng Dân chủ, bang Connecticut) dẫn đầu.
Dự luật nhắm đến việc cắt đứt Nga khỏi hệ thống tài chính quốc tế, đồng thời trừng phạt các nước như Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ - những khách hàng lớn của năng lượng Nga.
Các thượng nghị sĩ cho biết dự luật này nhằm buộc Trung Quốc chịu trách nhiệm vì đã mua dầu giá rẻ từ “hạm đội bóng tối” của Nga - một đội tàu cũ kỹ, thường che giấu danh tính, giúp Moscow lách các lệnh trừng phạt phương Tây.
“Hạm đội bóng tối” và những câu hỏi còn bỏ ngỏ
Theo chuyên gia Ziemba, các biện pháp trừng phạt chính và phụ nhắm vào ngân hàng Nga có thể là bước ngoặt để kìm hãm kinh tế nước này.
Trong khi trừng phạt chính cấm các tổ chức Mỹ giao dịch với ngân hàng Nga, trừng phạt phụ sẽ nhắm đến các định chế tài chính nước ngoài, bao gồm cả các tổ chức Trung Quốc, đang hợp tác với Moscow, cắt họ khỏi đồng đô la và hệ thống tài chính Mỹ.
Dù vậy, bà Ziemba nhận định dự luật có thể được điều chỉnh nhẹ nhàng hơn khi qua các ủy ban Quốc hội.
Bà Ziemba cũng cho rằng mức thuế áp lên các nước thứ ba chưa thực sự khả thi, nhất là khi chính quyền Trump đang vấp phải phản ứng dữ dội từ các chính sách thuế toàn cầu công bố hồi tháng 4.
Ý nghĩa chính trị và chiến lược dài hạn
Dự luật lưỡng đảng nhận được sự ủng hộ lớn từ hơn 80/100 thượng nghị sĩ, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Mỹ trong việc đối phó với Nga. Tuy nhiên, bà Ziemba cho rằng tác động tức thì của nó có thể không quá lớn.
Thay vào đó, dự luật mang ý nghĩa chiến lược, nhằm đưa các biện pháp trừng phạt vào luật để chính quyền Tổng thống Trump, hoặc bất kỳ chính quyền nào sau này, khó lòng dỡ bỏ chúng.
Hiện tại, Tổng thống Trump chưa công khai lập trường về dự luật. Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết ông vẫn ưu tiên một thỏa thuận hòa bình qua đàm phán và giữ mọi phương án mở trên bàn, theo thông tin từ The New York Times.
Nhìn xa hơn quan hệ Mỹ - Nga
Một số ý kiến chỉ trích cho rằng Tổng thống Trump chần chừ trừng phạt Nga do mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Vladimir Putin. Tuy nhiên, bà Ziemba nhấn mạnh rằng quyết định này còn xuất phát từ những tính toán lớn hơn.
“Chính quyền Trump lo ngại rằng việc lạm dụng trừng phạt tài chính có thể làm suy yếu vai trò của đồng đô la và khuyến khích các quốc gia khác xây dựng hệ thống né tránh, gây bất lợi cho lợi ích và an ninh của Mỹ”, bà phân tích.
Giới hạn giá dầu và bài học thực tế
Một ví dụ điển hình là chính sách giới hạn giá dầu. Được Mỹ và EU áp đặt từ năm 2022 nhằm giảm nguồn thu của Nga từ chiến tranh Ukraine, biện pháp này đã bị “hạm đội bóng tối” làm suy yếu.
G7 gần đây đề xuất hạ mức giá dầu từ 60 USD/thùng xuống 50 USD/thùng để gia tăng áp lực, nhưng chính quyền Trump đã bác bỏ, theo Financial Times.
Quyết định này không chỉ phản ánh sự dè dặt của ông Trump với các biện pháp mới, mà còn cho thấy ông không hài lòng khi giới hạn giá vô tình mang lại lợi ích cho Trung Quốc và Ấn Độ.
Bà Ziemba nhận định việc hạ giá dầu sẽ không hiệu quả nếu G7 không mở rộng trừng phạt lên “hạm đội bóng tối”.
Trong khi đó, ông Leon Aron từ Viện Doanh nghiệp Mỹ cho rằng gia tăng sức ép lên ngành dầu mỏ Nga có thể là đòn đánh mạnh, buộc Tổng thống Vladimir Putin phải nghiêm túc xem xét hòa bình.
Cựu Chủ tịch Hạ viện Newt Gingrich, một thành viên Đảng Cộng hòa, cho rằng Mỹ không nên chỉ dựa vào trừng phạt kinh tế.
Những bước đi tiếp theo của Tổng thống Trump để gây áp lực lên Nga có thể sẽ rõ ràng hơn vào tháng 6.
“Chúng ta sẽ sớm biết liệu ông ấy có thực sự nghiêm túc hay không. Nếu không, chúng ta sẽ có cách phản ứng khác”, ông Gingrich nói với báo chí ngày 28/5, dự đoán mọi thứ sẽ sáng tỏ trong vòng một đến hai tuần tới.
Với những diễn biến hiện tại, câu hỏi về việc Mỹ sẽ mạnh tay với Nga khi nào và như thế nào vẫn là tâm điểm chú ý, khi cả hòa bình lẫn áp lực kinh tế đều đang được đặt lên bàn cân.