Báo chí cần thay đổi gì để gần gũi hơn với độc giả?

Theo Báo cáo Tin tức Kỹ thuật số mới nhất, khoảng 40% người trên thế giới chủ động tránh tin tức, con số này ở Mỹ là 42%, ở Anh là 46%, và tại một số nước khác còn vượt quá 60%. Rõ ràng, nhiều người không còn thấy báo chí là thiết yếu trong đời sống thường nhật.

Một phần lý do nằm ở chỗ báo chí truyền thống đang đánh mất sự kết nối với khán giả. Họ đưa tin "những gì đang diễn ra" mà không quan tâm người đọc sẽ "làm gì" với thông tin đó. Việc cập nhật liên tục các thông tin mới một cách máy móc khiến độc giả kiệt sức bởi quá nhiều thông tin và cảm xúc tiêu cực, trong khi những câu hỏi cốt lõi như "báo chí để làm gì?" bị bỏ quên.

Cuộc khủng hoảng báo chí đã kéo dài, và mọi nỗ lực "giải cứu" ngành đều đang tập trung vào phần ngọn: mô hình kinh doanh lỗi thời, phân phối kém hiệu quả, không hiểu khán giả. Vấn đề sâu xa là ngành báo chí đã quá lâu không thực sự lắng nghe và thấu hiểu những người mà nó phục vụ. Người đọc bị đối xử như những con số trong báo cáo, chứ không phải con người với cảm xúc và nhu cầu riêng biệt.

Từ mong muốn hàn gắn mối quan hệ đã rạn nứt giữa báo chí và công chúng, dự án JR3 ra đời – một sáng kiến hợp tác giữa News Alchemists, Phòng thí nghiệm Knight (Đại học Northwestern) và Viện Buffett. Tháng 6 vừa qua, họ mời 10 chuyên gia báo chí từ nhiều lĩnh vực tụ họp trong một ngày để cùng suy nghĩ về tương lai báo chí.

Hai câu hỏi cốt lõi được đưa ra. Một là mục đích của báo chí là gì? Hai, báo chí nên giúp chúng ta cảm nhận, suy nghĩ và hành động như thế nào?

Khi người làm báo nói về vai trò của báo chí, họ thường nhấn mạnh những điều quen thuộc như đưa thông tin chính xác, giám sát người có quyền và tạo ra một thực tế chung cho xã hội. Nhưng khi nhìn từ phía người đọc, suy nghĩ lại khác đi. Họ quan tâm nhiều hơn đến cảm xúc: muốn cảm thấy được kết nối, được thuộc về, có động lực để hành động, được thấu hiểu và có niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn.

Từ khóa "tốt hơn" xuất hiện liên tục, cho thấy báo chí nên giúp chúng ta cảm thấy tốt hơn, hiểu nhau tốt hơn, sống tốt hơn.

Điều quan trọng mà các thành viên JR3 nhận ra là chúng ta cần từ bỏ mô hình báo chí xoay quanh tổ chức, mà thay vào đó là lấy độc giả làm trung tâm. Không phải cứ sản xuất nhiều nội dung hơn hay phủ sóng trên nhiều nền tảng hơn là đủ, mà phải thực sự bước vào cuộc sống của người đọc, hiểu họ cần gì, điều gì khiến họ thấy ý nghĩa, và xem báo chí là công cụ giúp họ sống tốt hơn.

Ngành báo chí không thể tiếp tục tự nhốt mình trong tháp ngà. Chúng ta không thể làm báo chỉ để phục vụ những ý tưởng lớn lao nhưng xa rời thực tế của người dân. Nếu không thay đổi, báo chí sẽ tiếp tục bị lãng quên, và đó là kết cục xứng đáng.

Dù vậy, vẫn có hy vọng. Một người tham gia JR3 nói: "Nhiều người đều thấy rõ chúng ta đang ở một bước ngoặt, nơi báo chí có thể trở thành một thứ gắn kết con người và đối xử tốt hơn với xã hội".