Thẩm tra Báo cáo nghiên cứu khả thi về dự án Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành giai đoạn 1, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, có ý kiến đề nghị làm rõ việc đền bù, giải phóng mặt bằng đối với phần diện tích 136 ha gồm: loại đất cần thu hồi, tác động của việc thu hồi đất đối với người dân, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Tổng mức đầu tư dự kiến giai đoạn một sân bay Long Thành gần 111.689 tỷ đồng (4,779 tỷ USD), gồm 4 hạng mục gồm: Các công trình trụ sở cơ quan quản lý nhà nước giao Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đầu tư và cho thuê lại; các hạng mục thiết yếu như đường lăn, sân đỗ... giao ACV trực tiếp đầu tư bằng vốn doanh nghiệp; các công trình dịch vụ ACV sẽ hợp tác đầu tư, nhượng quyền đầu tư, khai thác hoặc xã hội hóa; còn lại, các công trình phục vụ quản lý bay sẽ giao Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam trực tiếp đầu tư bằng vốn doanh nghiệp.

Ủy ban Kinh tế nhận thấy, Dự án Cảng HKQT Long Thành là công trình quan trọng quốc gia, có liên quan đến quốc phòng, an ninh quốc gia nên việc lựa chọn nhà đầu tư cần phải hết sức thận trọng, chặt chẽ, bảo đảm cơ sở pháp lý. Theo quy định của pháp luật hiện hành về đấu thầu thì việc lựa chọn nhà đầu tư Dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ.

Có ý kiến đề nghị, để bảo đảm vấn đề quốc phòng, an ninh quốc gia và hiệu quả đầu tư, Quốc hội có thể đồng ý giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định giao cho các doanh nghiệp nhà nước, có đủ điều kiện để huy động vốn không cần có sự bảo lãnh của Chính phủ, không gây nợ xấu, có năng lực quản lý vận hành cảng hàng không là nhà đầu tư để trực tiếp đầu tư, quản lý, khai thác đồng bộ Cảng HKQT Long Thành.

Về phương án huy động vốn, Nghị quyết 94 của Quốc hội cho phép Dự án được sử dụng nhiều nguồn vốn khác nhau, tuy nhiên, báo cáo nghiên cứukhả thi chưa có đánh giá tác động cụ thể của từng loại nguồn vốn mà mới tập trung vào phương án sử dụng vốn của doanh nghiệp nhà nước (VATM) và doanh nghiệp do Nhà nước chi phối (ACV) thực hiện. Trong tổng số 4,194 tỷ USD vốn của ACV đầu tư vào dự án, dự kiến ACV phải đi vay khoảng 2,628 tỷ USD.

Theo quy định tại Điều 41 của Luật Quản lý nợ công thì Dự án đầu tư xây dựng Cảng HKQT Long Thành thuộc đối tượng được bảo lãnh Chính phủ và nếu được Chính phủ bảo lãnh thì khoản vay này sẽ được tính vào nợ công.

Do đó, Uỷ ban Kinh tế đề nghị Chính phủ báo cáo thêm về khả năng cấp bảo lãnh đối với khoản vay này để có cơ sở đánh giá đầy đủ, chính xác tác động của phương án huy động vốn đối với nợ công.

Mặt khác, "ACV là doanh nghiệp do nhà nước chi phối, nên dù huy động vốn dưới hình thức nào thì Nhà nước vẫn có trách nhiệm trong việc xử lý khi có rủi ro đối với phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp, do đó, kể cả việc Chính phủ không cấp bảo lãnh đối với khoản vay này thì cũng cần có sự giám sát chặt chẽ của cơ quan có thẩm quyền đối với hoạt động vay, sử dụng vốn vay của ACV.” ông Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề trên trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, đại biểu Hoàng Anh Tuấn (Đoàn Long An) chia sẻ: Trong quá trình triển khai dự án sân bay Long Thành,  việc giải phóng mặt bằng đã giao cho UBND tỉnh Đồng Nai làm chủ đầu tư và UBND tỉnh giao lại cho UBND huyện Long Thành. Tuy nhiên, đây là một dự án lớn mang tính quốc gia nên không thể để cho huyện Long Thành thực hiện. 

Việc giải phóng mặt bằng một lần không xong và phải thực hiện theo từng giai đoạn sẽ khiến việc triển càng thêm khó khăn và phức tạp, nhất là khu tái định cư cho người dân trong khu vực này hiện vẫn chưa được triển khai thực hiện.

Vì vậy, ngoài việc đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng thì phải triển khai đồng thời khu tái định cư cho người dân, vì chưa bố trí tái định cư thì người dân sẽ đi đâu..? 

Thực tế cho thấy, dự án đã được bố trí vốn giai đoạn 2017 - 2018, nhưng đến nay theo tính toán mới chỉ giải ngân được khoảng 2% và con số này nằm trong phần chi phí thuê tư vấn. Đặc biệt, việc chi trả đền bù cho các hộ dân trong khu vực phải giải phóng mặt bằng cũng chưa được thực hiện.

Báo cáo của UBND tỉnh Đồng Nai cho thấy, đến hết năm 2020 sẽ bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư để triển khai các hạng mục của dự án. Dù vậy, dự án mới đang trong giai đoạn áp giá đền bù giải phóng mặt bằng, trong khi đó chỉ còn hơn 2 tháng là kết thúc năm 2019. Rõ ràng, từ nay đến cuối năm phải giải ngân trên 1.500 tỷ đồng là điều bất khả thi, đại biểu đoàn Long An chia sẻ.

Trước đó, tại Phiên họp thứ 38 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể đọc tờ trình của Chính phủ báo cáo nghiên cứu khả thi dự án xây dựng cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn một. Giai đoạn này gồm, một đường cất hạ cánh; một nhà ga hành khách công suất 25 triệu khách, nhà ga hàng hóa 1,2 triệu tấn hàng hóa mỗi năm; các hạng mục phụ trợ.

Theo nghiên cứu tiền khả thi, diện tích đất xây sân bay giai đoạn một là 1.165 ha. Tư vấn kiến nghị mở rộng lên 1.810 ha để làm kho giao nhận hàng hóa, nhà ga hàng hóa chuyển phát nhanh, dẫn đường hàng không, điện năng lượng mặt trời, khu diễn tập phòng cháy chữa cháy, hồ điều hòa thoát nước.

Chính phủ kiến nghị Quốc hội xem xét, ban hành Nghị quyết thông qua một số nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi, cụ thể là chấp nhận hình thức đầu tư; điều chỉnh diện tích đất theo kiến nghị của tư vấn, điều chỉnh 1.050 ha đất quốc phòng thành 570 ha đất dùng riêng cho quốc phòng và 480 ha đất dùng chung quốc phòng và dân dụng. Chính phủ cũng kiến nghị bổ sung hai tuyến đường bộ vào dự án sân bay Long Thành.

Sân bay Long Thành có tổng mức đầu tư 336.630 tỷ đồng (tương đương 16 tỷ USD). Tháng 11/2017, Quốc hội đã thông qua nghị quyết về dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư sân bay Long Thành với tổng mức đầu tư gần 23.000 tỷ đồng.

Báo cáo nghiên cứu khả thi do Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) lập. Nhà thầu lập báo cáo là Liên danh JFV (Liên danh Nhật - Pháp - Việt Nam) gồm các thành viên: Japan Airport Consultants, Inc. (JAC), ADP Ingeniere (ADPi), Nippon Koei Co., Ltd (NK), Oriental Consultants Global., Ltd (OCG), Công ty Thiết kế và Tư vấn xây dựng công trình hàng không (ADCC), Tổng công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải (TEDI).

Đắc Nguyên