Khi phát thanh biết 'chạm' vào trái tim thính giả - đó là lúc tạo ra bùng nổ bằng sự kết nối

Câu hỏi về khả năng tồn tại và phát triển của phát thanh trong kỷ nguyên số đã trở thành một thách thức lớn. Liệu còn chỗ cho "nghe" khi sự chú ý của công chúng bị phân mảnh và phân tán hơn bao giờ hết?

Tuy nhiên, vượt lên trên mọi hoài nghi, phát thanh đang chứng minh một sức sống mạnh mẽ đến bất ngờ. Nó không chỉ đơn thuần là tồn tại mà còn đang trải qua một sự đổi mới sâu sắc, được định nghĩa lại bởi sự thấu hiểu về giá trị cốt lõi và khả năng chuyển mình linh hoạt.

Sự đổi mới này không chỉ là sự thay đổi về công nghệ, mà còn là sự đổi mới trong tư duy, cách tiếp cận và chiến lược. Câu chuyện về sự trỗi dậy của podcast trên toàn cầu và những chia sẻ đầy tâm huyết của chuyên gia trong nước đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh, cho thấy phát thanh đang tìm thấy một vị thế vững chắc, thậm chí là tiềm năng bùng nổ mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.

70% người Mỹ từng nghe podcast

Sự bùng nổ của podcast chính là bằng chứng thuyết phục nhất cho thấy nội dung âm thanh vẫn có một chỗ đứng quan trọng trong thói quen tiêu dùng của công chúng hiện đại.

Theo báo cáo "The Infinite Dial® 2025" từ Edison Research – một trong những cuộc khảo sát thường niên lâu đời nhất về mức độ tiêu thụ truyền thông kỹ thuật số tại Hoa Kỳ, tỷ lệ người Mỹ đã nghe podcast đã đạt mức cao nhất mọi thời đại. Báo cáo cho thấy 70% người Mỹ từ 12 tuổi trở lên đã từng nghe podcast, một con số đáng kinh ngạc.

Quan trọng hơn, sự tăng trưởng này không chỉ dừng lại ở việc thử nghiệm. Báo cáo chỉ ra rằng 55% người Mỹ trong độ tuổi này đã trở thành thính giả hàng tháng, biến podcast thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.

Sự thành công của podcast không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên, mà là kết quả của việc khai thác những giá trị độc đáo mà âm thanh mang lại.

Ông Craig T. Robertson, nghiên cứu viên sau tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters, đã đưa ra những phân tích sâu sắc về vấn đề này. Theo ông, mặc dù podcast đã xuất hiện từ khoảng năm 2004, nhưng phải đến hiện tại, nó mới thực sự trở thành một hướng đi quan trọng cho các nhà xuất bản tin tức. Lý do chính nằm ở mối quan hệ đặc biệt mà podcast xây dựng với thính giả.

Thính giả podcast thường rất trung thành và có xu hướng quay lại kênh yêu thích nhiều lần. Điều này tạo cơ hội vàng cho các nhà xuất bản để xây dựng một mối liên kết bền chặt, sâu sắc hơn với khán giả. Khác với các hình thức truyền thông khác, nơi sự tương tác có thể bị phân tán bởi hình ảnh và các yếu tố trực quan, podcast cho phép thính giả tập trung hoàn toàn vào nội dung, tạo ra một trải nghiệm lắng nghe chân thực và gần gũi.

Ngoài ra, podcast còn đáp ứng một nhu cầu thiết yếu của xã hội hiện đại: sự tiện lợi và hiệu quả. Trong một thế giới đầy rẫy thông tin và sự bận rộn, nhiều người không có thời gian để đọc những bài báo dài hay xem các chương trình truyền hình phức tạp. Họ chỉ muốn cập nhật những tin tức quan trọng nhất một cách nhanh chóng.

Podcast, với khả năng truyền tải thông tin một cách ngắn gọn, tiện lợi, đã giải quyết được bài toán này. Nó cho phép người nghe tiếp cận nội dung khi đang lái xe, tập thể dục, hay làm việc nhà – những thời điểm mà việc sử dụng các thiết bị có màn hình trở nên bất tiện. Đây chính là lý do khiến podcast ngày càng trở thành một định dạng quan trọng và được các nhà xuất bản tin tức chú trọng đầu tư.

Từ ‘vặn để nghe’ đến ‘chạm để nghe’

Ở Việt Nam, câu chuyện về phát thanh cũng đang diễn ra với những bước chuyển mình mạnh mẽ. Ông Công Vinh, Trưởng ban VOH online, Đài Tiếng nói nhân dân TP Hồ Chí Minh, người đã có hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành, đã có những chia sẻ đầy tâm huyết về hành trình này.

Ông ví von một cách đầy hình ảnh: khi truyền hình bùng nổ vào những năm 90, ông từng xem phát thanh như "ngọn đèn dầu" – sáng nhỏ thôi, nhưng sẽ sáng rất lâu, tượng trưng cho sự bền bỉ âm thầm. Tuy nhiên, với sự phát triển vũ bão của công nghệ số, ông khẳng định tư duy đó đã thay đổi hoàn toàn: "Giờ đây, không thể ví von như vậy được nữa. Đây là thời kỳ để phát thanh bùng nổ".

Sự bùng nổ này không chỉ nằm ở việc chuyển đổi sang các nền tảng số, mà còn ở sự thay đổi cách tiếp cận người dùng. Nếu phát thanh ngày xưa là "vặn để nghe" những gì đài phát sóng, thì giờ đây là "chạm để nghe" - biểu thị sự chuyển mình mạnh mẽ sang các nền tảng số hóa, nơi thính giả dễ dàng tiếp cận nội dung theo yêu cầu, mọi lúc, mọi nơi chỉ với một chạm trên các thiết bị thông minh.

Theo ông, phát thanh vẫn giữ được những giá trị cốt lõi không thể thay thế. Đó là khả năng tạo ra sự kết nối sâu sắc và xây dựng cộng đồng. Phát thanh không chỉ đơn thuần là một kênh truyền tải thông tin một chiều, mà còn là "người bạn vàng" của rất nhiều thính giả, đặc biệt là những người luôn cần một nguồn bầu bạn, thông tin liên tục mà không thể dùng mắt – điển hình là các bác tài đường dài.

Ông Công Vinh dẫn chứng những câu chuyện đầy cảm động về sự gắn bó bền chặt này: các biên tập viên của VOH vẫn thường xuyên nhận được những món quà, những lời phản hồi tích cực từ khán giả khắp cả nước. Sự tương tác và tình cảm này minh chứng cho một mối liên kết cá nhân, thân mật, gần gũi mà nhiều loại hình truyền thông khác khó có được. Đó là mối quan hệ giữa người kể và người nghe, không bị phân tâm bởi hình ảnh, cho phép nội dung đi sâu hơn vào tâm trí và cảm xúc.

Không chỉ duy trì sự gắn bó cá nhân, phát thanh còn khẳng định hiệu quả xã hội mạnh mẽ thông qua các chương trình mang tính cộng đồng. Ông Vinh dẫn chứng thành công của chương trình "Sát cánh cùng gia đình Việt", đã tồn tại hàng chục năm và thu về 30 tỷ đồng làm từ thiện chỉ trong một năm. Con số này không chỉ nói lên sức lan tỏa của chương trình mà còn khẳng định niềm tin và sự hưởng ứng của công chúng đối với những giá trị mà phát thanh mang lại.

Để phát thanh thực sự "chạm" đến trái tim thính giả và bùng nổ trong kỷ nguyên mới, ông Vinh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc truyền lửa và thổi vào thế hệ trẻ lòng yêu nghề. Ông cũng khẳng định cách kể chuyện chính sách, truyền tải tiếng nói của nhà nước bằng chính giọng điệu gần gũi của người dân, sẽ mang lại hiệu quả cao, thu hút và tiếp cận được công chúng. Sự đồng cảm, thấu hiểu qua giọng nói và nội dung gần gũi chính là chìa khóa để phát thanh khẳng định giá trị riêng.

Hiểu thính giả và thay đổi cách nghĩ

Một trong những điều ông Công Vinh đặc biệt trăn trở là việc nghiên cứu công chúng của các đài phát thanh còn rất hạn chế hoặc thiếu kết quả rõ ràng.

Mặc dù có một số công ty truyền thông nghiên cứu công chúng cho mục đích quảng cáo, nhưng điều này khác biệt hoàn toàn so với việc nghiên cứu chuyên sâu để đổi mới và phát triển các chương trình phát thanh. "Việc thiếu dữ liệu về hành vi và nhu cầu thính giả chính là rào cản lớn nhất cho sự phát triển có định hướng của phát thanh", ông Vinh khẳng định.

Để thoát khỏi tình trạng này, ông Vinh đánh giá, việc đầu tư vào khảo sát công chúng không chỉ là một lựa chọn mà là một chiến lược sống còn. Dữ liệu không chỉ cung cấp bằng chứng thuyết phục, mà còn là kim chỉ nam giúp các nhà sản xuất tạo ra những chương trình thực sự phù hợp, thu hút và giữ chân thính giả. "Khi hiểu rõ khán giả, phát thanh mới có thể trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của họ", ông nói.

Tuy nhiên, việc triển khai chiến lược này lại đối mặt với một thách thức lớn hơn. Ông Vinh đưa ra một cái nhìn sâu sắc, rào cản thực sự không phải là tài chính hay công nghệ, mà là cuộc khủng hoảng về tư duy: "Việc đầu tư hạ tầng số có thể khó khăn, nhưng thay đổi tư duy số, đặc biệt là ở đội ngũ lãnh đạo, lại khó gấp mười lần".

Theo ông Công Vinh, để phát thanh bùng nổ trong kỷ nguyên mới, cần phải có một cuộc cách mạng tư duy: chuyển từ cách làm truyền thống sang tư duy tích hợp, gắn bó với việc đo lường hiệu quả và ứng dụng công nghệ trong toàn bộ quy trình sản xuất cũng như phân phối nội dung.

"Tư duy này đòi hỏi sự linh hoạt, khả năng đa nền tảng và sự nhạy bén với dữ liệu để có thể nắm bắt và phản ứng với nhu cầu của thính giả một cách kịp thời", ông Vinh nhấn mạnh.