Có nên tính thuế từ tiền lãi đầu tư trái phiếu, chứng khoán?

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế nhận định: Thị trường vốn, bao gồm trái phiếu và chứng khoán tại Việt Nam đang trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng. 

Tuy nhiên, các chính sách thuế đối với thị trường này vẫn chưa thực sự rõ ràng và đồng bộ, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý về chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp.

Theo ông Hiếu, hiện nay, thu nhập từ trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam chưa bị đánh thuế trực tiếp đối với nhà đầu tư cá nhân, mà chỉ bị áp dụng thuế thu nhập cá nhân khi thực hiện giao dịch mua bán trên thị trường thứ cấp. 

Trong khi đó, tại nhiều quốc gia như Mỹ, thu nhập từ trái phiếu chính phủ thường được miễn thuế, còn trái phiếu doanh nghiệp thì chịu thuế thu nhập cá nhân nhưng ở mức thấp để khuyến khích đầu tư dài hạn.

Việc áp thuế lên lãi từ trái phiếu tại Việt Nam có thể gây ra những tác động đáng kể. Trước hết, nó có thể làm giảm sức hấp dẫn của trái phiếu doanh nghiệp, nhất là khi thuế khiến lãi suất thực nhận bị thu hẹp. 

“Điều này có thể cản trở khả năng huy động vốn của doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp vẫn dựa chủ yếu vào tín dụng ngân hàng”, TS Nguyễn Trí Hiếu nói.

Bên cạnh đó, dòng tiền có thể dịch chuyển sang các kênh đầu tư khác, làm suy giảm thanh khoản của thị trường trái phiếu và gia tăng chi phí vốn cho doanh nghiệp.

Để duy trì sự phát triển của thị trường trái phiếu trong trường hợp áp dụng thuế, Việt Nam có thể xem xét áp dụng thuế suất ưu đãi đối với trái phiếu dài hạn nhằm khuyến khích dòng vốn đầu tư ổn định và bền vững, thay vì tập trung vào các khoản đầu tư ngắn hạn mang tính đầu cơ. 

“Đồng thời, việc miễn thuế đối với trái phiếu chính phủ và một số loại trái phiếu đặc thù có thể là giải pháp để thu hút vốn vào các dự án phát triển kinh tế - xã hội, góp phần đảm bảo tính cạnh tranh của thị trường tài chính”, ông Hiếu cho biết.

Cũng theo TS Nguyễn Trí Hiếu, thị trường chứng khoán Việt Nam hiện áp dụng thuế thu nhập cá nhân cố định 0,1% trên giá trị giao dịch, thay vì đánh thuế trên phần lợi nhuận ròng như nhiều quốc gia khác. 

Điều này có thể gây ra một số bất cập như nhà đầu tư vẫn phải đóng thuế ngay cả khi giao dịch thua lỗ, khiến gánh nặng thuế trở nên thiếu công bằng. Đồng thời làm giảm sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang muốn thu hút dòng vốn ngoại vào thị trường vốn.

Một số quốc gia như Singapore, Hong Kong (Trung Quốc) áp dụng chính sách miễn thuế đối với giao dịch chứng khoán, giúp tăng tính thanh khoản và thu hút đầu tư. 

Miễn hoặc giảm thuế đối với chứng khoán nắm giữ trên 1 năm

TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, thị trường trái phiếu và chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho nền kinh tế, nhưng nếu chính sách thuế không được thiết kế hợp lý, có thể làm suy giảm động lực đầu tư, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc huy động vốn.

Do đó, ông Hiếu kiến nghị Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế để xây dựng chính sách thuế hợp lý.

Thứ nhất, áp dụng thuế suất thấp hơn đối với trái phiếu dài hạn để khuyến khích nhà đầu tư giữ vốn ổn định trên thị trường.

Thứ hai, mễn hoặc giảm thuế đối với chứng khoán nắm giữ trên 1 năm, nhằm khuyến khích đầu tư dài hạn thay vì giao dịch ngắn hạn mang tính đầu cơ.

Thứ ba, cải thiện mô hình thuế chứng khoán, chuyển từ thuế trên giá trị giao dịch (0,1%) sang thuế trên lợi nhuận ròng, đảm bảo công bằng hơn cho nhà đầu tư.

“Chính sách thuế đối với trái phiếu và chứng khoán cần được thiết kế cẩn trọng để không làm suy giảm tính thanh khoản của thị trường, đồng thời đảm bảo thu hút vốn vào những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao”, ông Hiếu nói thêm.